İmla Kılavuzu Düzenleme Kurumunun İlk Oturumu (kısaltmalarla)

Yayın Düzenleme Grubu: Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Yanında Tercüme Merkezi Başkanı, yazar Afak Mesut, BDÜ'si öğretim üyesi Doç.Dr.İsmail Temiroğlu, Dilcilik Enstitüsü temsilcisi, Prof.Dr.Gulu Meherremli, Prof.Dr.Neriman Seyideliyev, BDÜ Azerbaycan Dili ve Edebiyatı Öğretim kürsüsü temsilcisi Metanet Abdullayeva, Merkez Departman Başkanı yazar - çevirmen Yaşar Aliyev, Merkez dil uzmanı Behlul Abbasov ve İlgar Gasımov.

A.Mesut: Azerbaycan Dilinin İmla Kılavuzu'nun 6.baskısıyla ilgili Dilcilik Enstitüsüyle aynı fikri paylaşıyoruz. Evet, bu sözlük gereksiz, dilimizde kullanılmayan, zor Arap, Fars, argo sözler, ağız ve lehçelerle, doğru yazılmayan ifade ve branşlar üzere terimlerle doludur. Bu o demek ki kitabın akademik formatı belirsizdir. Söylediğim gibi, Merkez'de artık yeni "Kullanışlı İmla Kılavuzu"nun hazırlanması sürecine girildi. İlk aşamadaki görev kitabın fazla kelimelerden arınmasıdır. Kitabı yeni, kullanışlı kelimelerle zenginleştirme amacına paralel olarak, değişik yazarların eserleri üzerinde de çalışmalar yapılacaktır. Kullanılmadığından unutulmuş yüzlerce Azerbaycan kelimesi vardır ki bu kılavuza alınmalıdır. Sizi Merkez'e davet etmekte amacımız - bu çalışmayı hep beraber, danışarak gerçekleştirmek, hazırlanacak yeni kılavuzun hangi ilke ve kriterlelere dayanarak hazırlanacağını belirlemektir.

İ.Memmedov: İmla kılavuzu, ilk olarak zor kelimelerin doğru yazılışını veren sözlüktür. Burada ağız ve lehçelere veya değişik alanlara ait terimlere yer vermek doğru değildir. Tabii ağızlarda kullanılan öylesine kelimeler vardır ki, onlar yazı dilimize girmiş durumda. Biz onları kullanmalıyız.

N.Seyideliyev: Evet, belirli alanlara ait kılavuzlar, açıklamalı sözlükler vardır. Bu anlamda bu terimlerin kılavuza alınmasına gerek yok. Biz açıklamalı sözlükte Azerbaycan sözlerinin sayını artırabiliriz. Fakat imla kılavuzunda bir tek yazılışı zorluk çıkaran sözler alınmalıdır.

G.Meherremli: Bu çalışmanın olumlu yanı sizin düzeltmelerle Dilcilik Enstitüsünde kurulmuş araştırma grubunun fikri aynıdır. Enstitüde bu dalın uzmanı Gezenfer Kazımov'un başkanlığında bir komisyon kuruldu. Onlar da kılavuzda 30 bin civarında kelime birikintisinin olması kanısındalar. Konu şu ki kılavuz beş yılda bir yenilenmelidir. Siz de yeni bir dil kurumu olarak bu çalışmada ilgilisiniz. Bulduğunuz kusurlarda haklısınız. Yeni kılavuzun hazırlanmasını sizin kurum üstlenebilir. Çalışmalar sırasında tartışmalar yapabiliriz. Bunun için sizin beyin gücünüz yeterli olabilir, fakat fiziksel olarak zorlanırsınız. Kılavuzda yer alan binlerce terim ve ağıza gelince, bunun nereden kaynaklanmasını söyleyemem. Ben de uzunca bir süredir kılavuzla ilgili bazı araştırmalar yapmaktayım.

Y.Aliyev: İmla kılavuzu dilin pasaportudur. Bu yüzden de kılavuz herkesin kolay kullanabileceği bir kitap olmalı.

A.Mesut: Merkez bu çalışmaya alanın tüm ayrıntıları hakkında bilgisi olan dilbilimcilerini davet etmeyi tasarlıyor. Biz bu kitaba direkt dil taşıyıcıları olarak yaklaşacağız. 30, 40, 50, 60'lı yıllar edebiyatı üzere araştırmaların yapılması, bu çalışmalarda yer almış, fakat kullanılmadığından unutulmuş sözlerin belirlenmesi ve derlenmesi yönünde belirli çalışmalara başlanıldı. Cafer Cabbarlı'nın, Süleyman Rehimov'un, Ali Veliyev'in, İsmail Şıhlı'nın, bu bağlamda diğer yazar ve şairlerin eserlerinde binlerce söz vardır ki, onlar bireysel yazar sözlüklerinin düzenlenmesine fırsat veriyor. Bu sürecin dilimizin zenginleşmesi ve arınması yolunda büyük başarılar sağlayacağı düşüncesindeyiz. Fakat konu şu ki bizim ders ve eğitim programları da aynı durumda. Azerbaycan dili ve edebiyatı dersliklerinde de benzeri durumlar yaşanmakta. Bu kitaplar dilimizi ve edebiyatımızı evlatlarımıza kusurlu benimsetiyor. Bu gerçek anlamda trajedidir.               

Galeri