Devlet Tercüme Merkezi çağdaş Azerbaycan’ın kurucusu, manevi babası, dünyaca ünlü devlet adamı Haydar Aliyev’in 100.yılına Ulu Önderin Azerbaycan diline ve edebiyatına sevgisini, özenini, dilimizin varılığının korunması ve gelişmesi uğruna gösterdiği eşsiz tarihi hizmetlerini yansıtan “Haydar Aliyev ve Azerbaycan Dili” kitabını hazırladı.

Devlet başkanının Azerbaycan dilinin ulusal değer gibi korunması, devlet dili statüsünün yasalarla düzenlenmesi, işlekliği ve uygulanma alanın genişlenmesi yönünde imzaladığı ferman ve direktifler yanında, çeşitli görüşmelerde, etkinlik ve törenlerde dil ve edebiyat hakkında seslendirdiği fikirleri, konuşmalarının derlendiği kitap “Haydar Aliyev Azerbaycan Dili Hakkında”, “Azerbaycan Dili Resmi Belgelerde”, “Haydar Aliyev ve Azerbaycan Edebiyatı” adlı bölümler, bu bağlamda politikacının hayat ve çalışmalarının değişik dönemlerini yansıtan zengin “Albüm” eşliğinde sunulmaktadır.

Yayın proje başkanı ve önsöz yazarı Halk Yazarı Afak Mesut, editörü Yaşar Aliyev’dir.

TARİHİ GÖREV

Her bir halkın kimliğini, tarihini, bir millet gibi özgülüğünü belirleyen, geçmişiyle bugünü ve geleceği arasında sonsuz, kırılmaz bağ kuran onun dili ve bu dili zenginleştiren, geliştiren edebiyatıdır. Toprak ve dil kadar Vatanı Vatan yapan diğer bir algı yok. Bir halkın coğrafi, diğeri manevi alanıdır.

Dili korumak, yaşatmak, geliştirmek görevini yüzyıllardır hep o dilde konuşan halkın yetiştirdiği büyük tarihi şahıslar omuzlanmaktalar. Bu açıdan bugün Ana dilimizin tarihine göz atacak olursak, değişik politik – sosyal reform ve olaylarla zengin bu evrim yoluna büyük Haydar Aliyev kadar etkide bulunmuş, Azerbaycan dilinin ulusal varlığını koruması, ülkenin arması, bayrağı, marşı timsalinde devleti simgeye dönüştürmesi çevrilmesi uğruna hiçbir şeyden sakınmadan, usanmaz azim ve cesaretle çalışmış ikinci bir inana rastlanmadığının tanığı olmuş oluruz.

Azerbaycan Devlet Üniversitesi 1969 kasımında yapılan 50. Yıldönümündeki konuşmasında “Ana dili devlet korumasına ve aydıın ilgisine muhtacdır!” – diyen devlet adamının Sovyetler döneminde – merkezi yönetimin diğer cumhuriyetlere gösterdiği politik-ideolojik baskıların en zor dönemleri 60’ların sonlarından başlayarak sürdürdüğü politika – Azerbaycan dilinin ulusal bir değere dönüştürülmesi, bireyselliğin korunması, devlet dili statüsü yasallaşması, kullanım alanının genişlemesi, zenginliği ve gelişimi kapsamında gerçekleştirilen çok yönlü etkinlikler ülkede ulusal özgürlüğe, kendinedönüş ve kendi özünü anlamaya empoze etmeğin yanısıra milli edebiyatın içerik ve amaç kapsamında yenilenmesine, edebi-sanatsal fikir serbestliğine geniş ufuklar sağlamıştır....

Azerbaycan yazarlarının 30 Kasım 1997’de 10. Kurultay konuşması zamanı Haydar Aliyev o dönemi şöyle anlatmakta:

“Hatırlıyorum, ilk defa Yazarlar Birliğinin toplantısında ben Azerbaycanca yaptığım konuşma sonrası ara verdik. Herkes bana yaklaşarak tebrik ediyordu. Zira ben konuşmamı Azerbaycanca yapmıştım. Onlara dedim: Sayın arkadaşlar burada öyle bir fevkalade bir şey yoktur. Bu bizim kendi öz dilimizdir. Çünkü devlet adamları Azerbaycan dilinde konuşmazlardı. Bu dil resmiyette kullanılmaz sadece ailede ve edebiyat dili olarak hayatını sürdürüyordu. Fakat devlet dili değildi”.

Ana diline olan bu sonsuz bağlılık, sınırsız halk, millet sevgisi Ümummilli Liderin ikinci defa yönetime gelişinden sonra kendini daha da belli etti...Azerbaycanca’nın milli, dövletsel yönünün önemsenmesi, güncelleştirilmesi, eğitim, araştırma ile ilgili tarihi kararların dilin gelişmesine hizmet veren temelin atılması yanısıra, içerik ve niteliklerin zenginleşmesi, kullanım ve ifade kapsamının genişlemesi yönünde önemli hizmetleri olmuştur.

Azerbaycan’ın istikbali, gelişimi, bağımsızlığının korunması, devlet temellerinin güçlendirilmesi uğrunda yaptığı eşsiz hizmetler ile adı ebedi olarak tarihin sayfasına altın yazılarla kazınmış Haydar Aliyev Azerbaycan dilinin edebi yönüne – milli edebiyatımıza, onun korunmasına, gelişimine hassasiyeti ve özeni özellikle görülmektedir.

Azerbaycanı yönettiği ilk yıllardan – Sovyetler döneminin en zor, ideolojik diktatörlük dönemlerinde milli edebiyatın milletin en manevi kutsalı olarak sürekli önde tutulması, yazar ve şairlerin yüksek adlar ve ödüller alması, yıldönümü etkinliklerinin yapılması, klasik kültürel geleneğin korunması ve ebedileştirilmesi kapsamında millet ve devlet konulu toplantıların yapılması – Molla Penah Vakıf’ın ve Hüseyin Cavid’in türbesinin yapımı, İmadeddin Nesimi, Neriman Nerimanov anıtlarının açılışı, ev-müzelerinin yapılması, Hüseyin Cavid’in cenazesinin Sibirya’dan Nahçivan’a getirilerek kendi vatanında defn edilmesi ve bunun gibi çok önemli çalışmaları bu devlet adamını kendi halkının gönüllerinde, aynı zaman da Azerbaycan dilinin, edebiyatının koruyucusu, “Büyük Edebiyat Adamı” gibi ebedi yaşatacaktır. 

                                                                                                                                                                                               Afak Mesut

                                                                                                                                                                                               Halk Yazarı