Petrol endüstrisinde arabacı olarak başlayan Şemsi Asatullyev az sonra yoğun çalışma ve yeteneği sayesinde büyük projelere ve başarılara imza attı. O Azerbaycan ve Rusya petrol madenleri işadamları arasında ilk olarak özel tanker donanmasını kurdu ve bundan sonra petrol yalnız tankerlerle taşınmaya başladı. Asatullayev daha sonra boru hattını uyguladı ve buna göre Nobel kardeşleriyle aynı düzeye çıktı. Sonralar Ş.Asatullayev’i Nobellerin Rakibi adlandırmaya başladılar. Rusya’da, Türkistan’da, İran’da hatta Finlandiya’da bile Nobel kardeşleri ofis açtıklarında o da hemen onun yanı başında kendi ofisini açardı. Ş.Asatullayev petrolü daha ucuza satarak şirketin müşterilerini kendine çekerdi. Böylece Asatullayev Azerbaycan’ın en zengin adamlarından birine dönüştü. Misyoner olarak Bakü Realnı Okulunun (şimdiki Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi) inşasına büyük paralar ayırdı. Eğitim almamış Asatullayev Tiflis’te bulunan Kafkasların en büyük Aleksandrovski Öğretmen Enstitüsünü himayesine aldı ve kendi adına burs verdi. Böylece Asatullayev Müslüman öğrencilere ayrılan kontenjanı artırmayı başardı. O kendi parasıyla Kaluga’da kiliseyi tamir ettirdi, Moskova’da bulunan köşklerinden birini bu şehrin Müslüman derneğine hediye etti. Orada Müslüman çocukları için özel mektep açıldı.

O Heşterhan’da da çok ünlüydü. Tarihçi Eldar İdrisov’un yaptığı araştırmalara bakılırsa sonralar Asatullayev adı verilmiş kasabada Kafkas ve Merkür Vakfının petrol üssü bulunmuş ve petrol Bakü’den onun üstünden taşınmış. Asatullayevo kasabası Mansur adasında bulunmaktadır. 1918 yılına kadar bu ada Heşterhan Yerel Yönetim İradesince işadamlarına kiraya verilmiş. Devrime kadar Asatullayevo kasabası yerleşke olarak kayıtlara geçmese de, Mansur adasında Şemsi Asatullayev’in petrol köprüsü olmuş. Şimdiki kasabada Mazut Vakfı, onun yanında mazot fabrikası, petrol deposu, yedek depolar, gemilerin yanaşması için köprüler, petrol taşıma donanması vardı.

O zamanlar Heşterhan’dan işçilerin buraya getirilmesi ekonomi açıdan uygun olmadığı için Petrol Üretimi vakfı tarafından adaya yerleşkelerin yapımına karar verdi. Ekim Devrimi sonrası tüm gemiler, kuyular ulusallaştırdı ve 1918 yılı sonrası haritada Asadullayevo kasabasının adı resmen yansıdı. 1985 yılına kadar burası gelişse de, perestroyka sürecinde petrol üssü kaldırıldı. Bununla da, Asatullayev’in hatırasını bugün de kasaba adında yaşıyor.

Nezaket Ağayeva