19.Yüzyılın başlarında Güney Kafkasya’nın işgaline başlayan Rusya İmparatorluğunun amacı Kacar ordularını Güney Kafkasya’ya, bu bağlamda da Azerbaycan’ın kuzeyine sokmamak, askeri stratejik öneme sahip Karabağ, İrevan ve Nahcivan hanlıklarını ele geçirmekle Rusya’nın bölgede ileride egemenliği için temel hazırlamak, Türkiye ve İran sınırlarında geçilmez duvar örmekti. Bunun için Rusya din etkenini kullanarak Türk Müslüman devletleri olan Osmanlı İmparatorluğu ve Kacar İran’ına karşı “Ermeni Devleti” kurma planını gerçekleştirmeye çalışıyordu. Rus tarihçisi P.İ.Kovalevski’nin Kafkasya’yı işgal etmeye gönderilen P.D.Sisianov’un askeri planlarının gerçekleştirilmesinde Ermenilere özen ve dikkat göstermek ve onları kullanmasının tembihlemeyi bizzat itiraf etmesi rastlantı değildi.  

1805 yılında Kürekçay Anlaşmasından, yani Karabağ Hanlığının Rusya’ya geçişinin hemen sonrasında P.D.Sisianov Karabağ’da Çarlık konumunu sağlama almak için amacıyla Güney Kafkasya’nın diğer eyaletlerinden hemen Ermenilerin tehcirine başlanıldı.

1823 yılına kadar Karabağ’a tehciri yapılmış Ermeniler sayesinde eyalet halkının genel nüfusu artarak 4366 aileye ulaştı. Fakat tüm bunlar Rusya İmparatorluğunu tatmin edemediği için, Ermenilerin toplu olarak Azerbaycan topraklarına, akabinde Karabağ bölgesine göçü başlatıldı.

1828 yılının başlarında tehciri yapılmış 750 Ermeni ailesinin çoğunu Kinyaz Abhazov Berde şehrine yerleştirdi.

Ermenilerin İran’dan Kuzey Azerbaycan topraklarına tehciri hakkında bilgiyi Lazarev’in 24 Aralık 1829 yılında Düşeş Paskeviç’e yazdığı raporunda edinebiliriz.

Rapora göre tehcir süresi 26 Şubat 1828 tarihinde başlatılmış ve 11 Haziranda sonuçlanmıştır. Bu kanlı politikaya Ermeni Albayı Gazaros Lazaryan bizzat denetlemiştir.

Karabağ Ermenileri 1978 yılında İran’dan buraya, yani Karabağ’a gelişlerinin 150.yılını kutlamış. Akabinde Dağlık Karabağ’da – Ağdere ilinin Marguşevan köyünde bir anıt bile dikmişler. Fakat 1988 yılında Ermeni bölücü terör çeteleri “tarihi gerçekliğin izini kaybettirmek” amacıyla, Ermenilerin Karabağ’da gelme halk olduğunu kanıtlayan bu anıtı yıktılar.

Tarihi gerçekliklerse Azerbaycan toprağı olan Karabağ’ın yerli halkının Azerbaycan Türkleri olmasını kanıtlıyor. Ermenilerse bu toprağa gelme, net olaraksa, getirilme halktır.

Güntekin NECEFLİ