Azerbaycan halısında yüzyıllarca süregelen gelenek istikrarı ve hayat gerçeklerinin çeşitliliği bağdaştır.

Halı Azerbaycan halkının edebiyatı, mimarisi, minyatür ve güzel sanatların diğer türleriyle sıkı şekilde bağlıdır.  Azerbaycan halıcılarının incelenmesi zengin kaynaklara dayalıdır. Buraya hem Cilalı Taş Çağından başlayarak arkeoloji abideler, hem antik ve orta çağ yazar ve gezginlerince, hem de yazılı abideler, folklor ve klasik edebiyat örnekleri, minyatürler, Avrupa ressamlarının eserleri, tarihi belgeler, memur raporları, Avrupa, Rusya, Amerika ve en önemlisi Azerbaycan bilim adamlarının bilimsel araştırmaları aittir.  

Azerbaycan halılarının Avrupa’ya toptan ihracı kültürel açıdan Avrupa Rönesans’ının başlangıcı Avrupa’da antik medeniyet ve güzel sanatlara – genel olaraksa eski insanoğlunun medeniyet ve güzel sanatlara ilgi duymasıyla başlamaktadır. Bu yüzden de Avrupalılar süslemeleri eski geleneklere bağlı olan halılara özellikle ilgi duymaktalardı. Azerbaycan halılarının büyük ünü, kuşkusuz onların güzelliği, yoğun etkileme gücüye ilgiliydi.

Azerbaycan halısı uzun yıllardır yerli bilim adamlarının da araştırma alanıdır. Ülkede bu çalışmanın temelini ünlü halı bilimcisi Latif Kerimov olmuştur. Onun Azerbaycan Halısı adlı üç ciltli eseri Azerbaycan halısının ansiklopedisidir. Latif Kerimov Azerbaycan halıcılık aryalını güneye ve kuzeye ayırmaksızın bütünlükte Azerbaycan halılarının gelişimini izleyerek ilk defa halı türlerinin kesin sınıflandırmasını yapmış onu, İran, Kafkasya vs. halılarından ayırmıştır. Çok sayıda örnekleri inceleyerek o Azerbaycan’ın hep Kafkasya halıcılığı için mektep olduğu sonucuna varmıştır.

Halı bilicisi, Azerhalı Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Prof.Dr. Vidadi Muradov’un sözlerine göre ülkemiz bağımsızlığına kavuştuktan sonra Azerbaycan halısının uluslararası otoritesinin onarımı için büyük çalışmalar yapmıştır: “Bağımsızlıktan günümüze kadar Azerbaycan halısının kazandığı ün 70 yıllık Sovyet döneminde bile görülmedi. Son 20 yılda çok sayıda araştırma yapıldı. Haydar Aliyev Fonu aracılığıyla Sayın Mihriban Aliyeva’nın özeni sayesinde İtalya, Rusya, Büyük Britanya ve Fransa’da düzenlenen Azerbaycan Günleri’nde halılarımızın da sergilenmesi halılara ilgiyi artırmıştır. Bu bağlamda Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev’in halı sanatına olan desteği bu alanın epey gelişmesine neden oldu”.

Sevinç Fedai