Baskılar Döneminin Sineması

Baskılar Döneminin Sineması

Azerbaycan halkı Komünist Partisinin görevlerini yapmak için tüm gücüyle çalışıyordu. Geçen yüzyılın 20’li yıllarında ve 30’lu yılların başlarında sanayicileri, toprak ve mülk sahiplerini, milli yönetim kurumlarını aşamalı olarak mahveden rejim 30’lu yılların ikinci yarısında totaliter şekilde aydınlara, politikacı ve subaylara baskılar başlattı. Bu dönemde milli düşüncemizde eşsiz konuma sahip H.Cavid, Y.V.Çimenzeminli, M.Müşfik, Ü.Recep ve başkaları yanında, ilk sinema yönetmenimiz ve büyük sahne ustası A.M.Şerifzade, ilk film yapımcımız Ş.Mahmudbeyov, sahne ve sanat adamları acımasızca tutuklandılar, mahvedildiler. Rejim, hatta kendi yetiştirdiği Alihaydar Garayev, Ayna Sultanova, Ruhulla Ahundov ve başkalarına da acımadı.

1936 yılında yeni kurum politik – ideoloji yönetimin verdiği görevleri yerine getirmeye başladı. Aynı yılın sinema filmleri yapım planına Sisli Tebriz (senaryo Grebner, M.S.Ordubadi), Bolşevik Hasan (A.Papov, Haçumyan, Hasanov), Ölüm Vadisi (G.Musayev), Mutlu Vadi (Ceyfun ve Ulçar, Yevlahov, A.Tatişvili), Ölüler (K.Mints), Şampiyonlar (A.Papov, Haçumyan), Kör Çalgıcı (A.Tatişvili), Siyah Altın (A.Tolstoy, O.Leonidov), Denizci Sindbad (K.Tomski), Bakü (28 Nisan, Filimanov, Speşnev), Aldanmış Yıldızlar (İ.Efendiyev), Şiraz Çiçekleri (Gurviç, S.Rahman), Telli (C.Cavadzade), Üç Kardeş (M.Mikailov), Kaza (Natarov, Y.Fidler), Bolşevikler (Kudryavtsev), Şöhret (Yevlahov), Çöyçay (Ahundzade) senaryoları alınmıştır. Onlardan yalnız Ölüm Vadisi, Ceyfun ve Ulçar gösterime girdi.

Azerbaycan sesli sinemasının ilk yıllarında film çekimlerinin yarım kalması sıradanlaşmıştı. Bunun da önemli nedeni Azerfilm’in Sinema Yapım şube başkanı K.İ.Tomski’ydi. 1934 yılında davet olunmuş, 3 yıllık anlaşma yapan, filmlerin üretim ve kalitesinden sorumlu olan Tomski yüzünden Aşk Oyunu filmi bittikten sonra defalarca düzeltilmesine rağmen basının eleştiri hedefi olmuştu. Bu bağlamda Altıncı Duyu filmi SSCB Baş Sinema İdaresi tarafından kaybedilmiş, Direktif Bant belgeseli, Abbas’ın Belası çizgi filmi yönetim ve seyircilerce beğenilmemişti. Tomski hatalarını düzeltmek için bir şey yapmıyor, düzenbazlık ediyor, yenilikçileri işten soğutuyordu. O Ölüm Vadisi, Ceyfun ve Ulçar filmlerinin senaryolarına hunharca davranmış, sonuçta çekimleri aksatmıştır. Azerfilm çalışanlarının sürekli şikâyetleri sonrası Moskova’ya kaçan Tomski çalıştığı kurum başkanının telgraflarına yanıt vermiyor, Bakü’ye dönmek istemiyordu. 1936 yılını ekim ayında o görevinden alındı ve mahkemeye verildi.

Ceyfun ve Ulçar filminin yöenetmeni Y.Kazayev, ressamı V.Aden, yönetmen yardımcısı Feteliyev, H.Uruymagov, N.Bedelov’du. Filmde başkahramanlar A.M.Şerifzade, Ü.Recep, M.Merdanov, M.Senani ve başkaları çekilmişler. Ekim ayında çekiler ertelendi. Çünkü ağustos – eylül aylarında toplam 63 kare çekilmiş, 2000 metre film kullanılmıştı. Padabad’da ve Gafan’da yapılan çekimlerin birinci yönetmeni V.Nijni, kameramanı B.Smirnov, başkanı Garamov, danışanı B.Tatişvili görevlerini yapamıyorlardı. Sonunda filme başkan G.Aleksandrovski yapıldı, senaryoyu B.Tatişvili’yle yeniden düzenlemek için Şpilkovski davet edildi. Fakat senaryoda çok sayıda düzeltmeler yapılmasına, kahramanların değiştirilmesine, oyunculardan N.Kondratenko, K.Dauşvili, C.Aliyev, K.Memmedov, E.Guliyev’İn işten alınmasına rağmen çekimler yine başarılı olamadı. Azerfilm başkanı vekili G.Babayev F.Plukene, B.Kerski ve B.Babarigo’dan oluşan komisyon kurarak hüsranın nedenini araştırmaya çalışsa da, bir sonuca varamadı. S.M.Eyzenşteyn’in üstlendiği film kurtarılamadı.

Aynı kaderi Ölüm deresi filmi de paylaştı. Gılman Musayev’in yazdığı senaryo üzere G.Braginski ve B.Koçetov’un çektiği filmin kameramanı F.Novitski, ressamı G.Aliyev, yönetmen yardımcısı A.Abdullayev, asistanı M.Babayev, kameraman asistanı L.Koretski, başkanı A.Samedovbeyov, D.Yevdayev’di. Rollerde B.Mliktin, Y.Agurov,N.Dubrovin, E.Melikov, İ.Efendiyev, R.Kazımov, AçTeregulova, T.Gornik, B.Feremez üstlenmişlerdi. Filmin fiyaskoya uğradığını gören yönetim durumu kurtarmak için senaryo üzerinde yeniden çalışmak için Milkin’i davet etti. Fakat ekonomik çıkar güden senaryocunun yüzeysel çalışması yönetimi memnun etmediği için yine sorumluluk G.Braginski’ye yüklenildi. İkinci çaba da başarısız olduğundan, 8 Eki 1936 yılında filmin kaldırılması, çekim grubunun ve yeni davet edilmiş oyuncuların (M.Babayeva, E.Hüseyinzade, M.Senani, A.Tahirov, E.Gemerlinski, E. Kurbanov, F.Gedri, Y.Sadıkov) işine son verilmesi kararı verildi. 

 

         

DİĞER MAKALELER