Şirvan Şah'ların Yadigârı

Şirvan Şah'ların Yadigârı

Şirvan Şahlar Sarayının ana binası 1420 yılında, Şirvan Şah Halilullah'ın emriyle yapılmıştır. Şimdi külliye 9 tarihi yapıttan: saray binası, divanhane, Şirvan Şahların türbesi, Şah Camii, sarnıç, hamam, Seyit Yahya Bakuvi türbesi ve doğu kapısından oluşmaktadır. Seyit Yahya Bakuvi türbesi civarında Keykubat Camii adlandırılan yapı da olmuş. Ne yazık ki bu yapıtın yalnız bir kısmının kalıntıları kalmış.

Birinci avlu divanhane ve Şirvan Şah ailesinin yaşadığı Baş Saraydan oluşmaktadır. Şah ailesi sarayın 25 odalı ikinci katında otururdu. Bu odaların yalnız on beşi günümüze kadar ulaşabilmiştir. 27 odalı birinci kat ise hizmetçiler ve Şirvan Şah ailesine hizmet eden hekimler, ressamlar, hattatlar, aşçılar tasarlanmıştır. Fakat düşmanların saldırısı sırasında sarayın bazı kısımları yıkıldığı için odaların hangi meslek adamlarına ait olduğunu belirlemek imkânsız.

Divanhane devlet işleri, resmi kararların kabul olunduğu yerdir ve bu bağlamda mahkeme görevini de üstlenmiştir.

Sekiz köşeden oluşan divanhane 12 taraflı kümbetle tamamlanmaktadır. Denilene bakılırsa, burasını Şirvan Şah Ferruh Yassar kendisi için türbe olarak yaptırmış. Fakat o 1500 yılında Caban Savaşında Safevilere yenildikten sonra yakıldığı için burada gömülmemiş.

Devletin temeliyse 9. yüzyılda - 861 yılında Heysam İbn Halit tarafından atılmıştır. Elektron panoda Şirvan Şahlar tarihinde önemli hizmetleri bulunan Derbendiler sülalesinin temsilcileri - İbrahim Derbendi, Şirvan Şah 1. Halilullah, Ferruh Yassar gibi şahların adları daha çok dikkat çekmektedir. Bu hanedanın iki temsilcisi Halilullah ve Ferruh Yassar'ın yaptırdığı Şirvan Şahlar Sarayı'nın bugün UNESCO'nun Dünya Miras Listesine girmesi sebepsiz değildir.

Sarayın ikinci katındaki şaşalı mekânlardan biri de şahın tahtgâhıdır. Salon genişliği, muazzamlığı ve özgü mimarisiyle farklıdır.  Tahtgâh salonunun bir zamanlar fevkalade güzelliğiyle dikkat çeken çinilerle yapılmış kümbeti, 1723 yılında Deli Petro'nun generali Matyuşkin Bakü'ye geldiği zaman Hazar Denizi'nden topla şehri üç taraftan ateş altına alması sırasında yıkılmıştır.

Avlunun önemli yapıtı Doğu'nun büyük mutasavvıflarından olan Seyit Yahya Bakuvi türbesidir. Türbe iki kısımdan oluşmaktadır: birinci kısım büyük mutasavvıfın bir zamanlar çilede olduğu, Allah'a ulaşama makamını yaşadığı küçük yerüstü türbesidir. O burada ara sıra müritleri ile görüşmekteydi. Hayatının son yıllarındaysa tamamen bu hücreye kapanmıştı. Bazen haftalarca yemek de yemeyen büyük mutasavvıfı hücrenin gizemli enerjisi yaşatırdı.

Seyit Yahya Bakuvi türbesinin bitişiğinde Keykubat Medresesi de bir zamanlar sarayın önemli yapıtı olmuş. Medrese Şirvan Şah Halilullah'ın emriyle yapılmış ve dönemin birçok önemli bilimleri burada öğretilirdi. Keykubat Medresesi 1918 yılında yanmış ve şimdi yalnız temeli kalmıştır. Fakat medresenin Doğu bilimine büyük katkısı olmuştur. Büyük bilim adamı Baküvi otuzdan fazla eserini burada yazmıştır. Çok sayıda mürit ve Şirvan Şahlar soyunun çoğu temsilcileri burada yetişmiştir.

1234 yılında Şirvan Şah 3. Feribürz tarafından yaptırılan Bayıl Kasrı 1303 yılındaki deprem sırasında su altında kalmıştır. Büyük deprem Hazar'da su düzeyini yükseltince uzunluğu 80, eni 40 metre olan Bayıl Kasrı sulara gömülmüştür.

Külliyenin sonuncu avlusunda üç tarihî yapı bulunmaktadır: Şirvan Şahların aile türbesi, Şah Camii ve hamamı. Türbe Şirvan Şah 1. Halilullah'ın annesinin ve oğlunun şerefine yapılmıştır. Bugün türbede yedi mezar bulunmaktadır: Başta Şirvan Şah'ın kendi mezarı, arkada annesi ve beş küçük çocuğunun mezarı. Türbenin etkileyici havası insanı sarıyor. Giriş kapısının üzerindeki yazılardan başlayarak, küçük mezarlara kadar her şey sanki dünyanın faniliğini fısıldıyor.

 

DİĞER MAKALELER