Kurban romanı üzerinde çalışarken Azerbaycan Demokratik Cümhuriyetinin eğitim almak için Osmanlı Devletine ve Avrupa ülkelerine gönderdiği gençlerin kaderi ilgimi çekti.

Onlar Fransa’da eğitim görmüş Behram Bey Ahundov’un başkanlığıyla 1919 yılının sonlarına doğru İstanbul’a yola çıkmış. Çok zorlukla  vize aldıktan sonra İtalya’ya, oradan da Fransa’ya gitmiş, bu ilkeler, bu bağlamda Belçika, Almaya, Austurya üniversitelerinde eğitime başlamışlar. Fakat birkaç ay sonra Azerbaycan Demokratik Cümhuriyeti çökmüş, gurbete büyük umutlarla gitmiş gençler sıkıntılar içinde buluvermiştiler kendilerini. Bu gençlerin bir kısmı Azerbaycan’a dönmemiş. Dönenler genelde tutuklanarak mehvedilmiş.

Bu gençlerden biri de Zeynel Alizade’ydi (resmi belgelerde Aliyev diye geçer)…

Zeynel Alizade Moskova Ticaret Enstitüsü mezunu olduğu ve Almancayı çok iyi bildiği için eğitimini Almanya’nın Frankfurt şehrindeki akademilerin mimarlık  ve heykel bölümlerinde devam ettirmek ricasıyla Maarıf Nazırlığına başvurmuş. Ciddi seçim sonrası o Azerbaycan Cumhuriyeti Parlamentosunun 1 Eylül 1919 tarihli kararıyla burslu mimarlık eğitimi almak için İtalya Roma Kral Resim Akademisine gönderilmiş.

Tüm zorluklara rağmen İtalya’da yetenekli heykel ustası olarak ünlenmiş. Dönemin ünlü kişilerinden siparişler almaya başlamıştır. Hatta kısa bir süre sonra büyük bir özel sergisini düzenlemiştir.

İtalya’nın Peruca şehrinde büyük Alman bestecisi Ludwig van Beethoven ve Rusyalı mühacir, La Skala Tiyatrosunun ünlü opera sanatçısı Sigizmunt Zalevski’nin ünlü büstü de Zeynel Alizade sanatı örneğidir.

Profesyonel eğitim almış ilk Azerbaycanlı heykeltıraş Zeynel Alizade’nin kesin ölüm tarihi belli değildir. Onun geçen yüzyılın 50’li yıllarında Peruca’da vefat ettiği ve orada defin edildiği düşünülüyor.    

   Neriman Abdulrahmanlı