Bakü’nün temeli 5.yüzyılda atılmıştır. Azerbaycan’ın başkenti olan bu şehir değişik dönemlerde Şirvanşahlar Devleti, Bakü Hanlığı ve Rusya’nın Bakü Guberniyasının merkezi olmuştur.

Bakü’de günümüze ulaşmış en eski yapıt Kız kalesinin temel kısmı hesap edilmektedir. 15.Yüzyılda Şirvanşahların payitahtı Şamahı’dan Bakü’ye taşımaları sonrası şehrin kale adlandırılan eski kısmının hayatında yeni dönem başlamış oldu.

19.Yüzyılda Abşeron yarımadasında petrol sanayisinin gelişmesiyle şehrin sosyal ve kültürel hayatında da canlanma başladı. Şehrin ekonomik açıdan hızla gelişmesi Emmanuel Nobel, Hacı Zeynelabidin Tağıyev, Musa Nağıyev, Murtuza Muhtarov, Şemsi Esaddulayev ve diğer milyonerlerin şehre büyük yatırımlar yapmasına ortam sağladı. Çok sayıda yeni binalar ve tesisler yaptırdılar. Azerbaycan şehirlerinde zenginlerin siparişi üzerine çok sayıda okul, hastane ve apartmanlar inşa edildi.

Bakü adının kökeniyle ilgili değişik fikirler var. Bu adının ilkin şekli Farsça Bagavan kelimesinden türemiştir. Bu kelime Tanrının Şehri anlamına gelmektedir. Fars kaynaklarına Bakü adının diğer bir etimolojisi Bādkube (بادکوبه) olarak yazılan Rüzgârlar Şehridir. Bakü şehri MS 5.yüzyılda ortaya çıktığında Badükübe kelimesinin bu dönemden başlayarak kullanıldığı ihmal edilmektedir.

Abşeron yarımadasında ortaya çıkan arkeoloji buluntular burasının eski yerleşke olduğunu kanıtlamaktadır. Pirallahı, Zığ Gölü çevresi, Şüvelan, Merdekan, Binegedi, Emircan ve diğer yerlerde MÖ 3-3.binyıllara ait arkeoloji abideler ortaya çıkmıştır. Bazı araştırmacılar Bakü’yü Gaytara (Gangara), Albana, Baruka vs. ile özleştirmişler. Bakü’de bulunmuş 5-7.yüzyıllara ait Sasani definesi o dönemde burasının yerleşke olması habercisidir. Bakü Doğu’nun büyük şehirlerinden olmuş hep. Şehir ekonomisi petrol ve tuz üretimi üzerine kuruluymuş.  Arap gezgini Abu Dülef’in (10.yy) verdiği bilgiye bakılırsa, Bakü’deki iki petrol yatağından yılda neredeyse 720 bin dirhem kar ediliyormuş.

Feodal ilişkilerin, ticaretin ve zanaatın gelişmesi şehrin kalkınmasına önayak oldu. Uluslararası ticaret yolu üstünde bulunan Bakü Doğu ve Batı ülkeleri arasında ticari ilişkilere büyük katkıda bulunmuştur. Bakü’ye Hazar, İslav, Bizans, Çin, Irak, Suriye, Cenova, Venedik, İran, Hindistan tüccarları gelmiş.

Bakü daha 10.yüzyılda liman şehri olarak ünlenmişti.

Bakü şehrinin merkezinde 22 hektar alanda İçeri Şehir bulunmaktadır. İçeri Şehir’de değişik dönemlere ait 50’yi aşkın tarihi ve mimari yapıtlar vardır. Günümüze kadar gelmiş Şirvanşahlar Sarayını, Kız Kalesini, Sınık Kaleyi örnek verebiliriz.   

Sevinç Fedai