Page 85 - "Xəzər"
P. 85
x düşünüb-daşındı, axırda bu qərara səhvə yol verəcəkdi, amma tez duyuq 85
gəldi ki, heç olmasa bir il gündəlik xərclə- düşüb, “of!” deyə qışqırdı və dərhal xaç 2017
rini azaltsın. Bundan sonra axşamlar çay çevirdi. Hər ayın sonunda o, heç olmasa
içməyəcək, şam yandırmayacaqdı, lazım bir dəfə Petroviçi ziyarət edir, onunla şi- Nikolay Qoqol. Şinel
gəlsə, sahibənin otağına gedib onun şa- nel barədə danışırdı. Mahudu hardan, ne-
mının işığında işləmək olardı; yolla yeri- çəyə alsa yaxşıdır, parça hansı rəngdə
yəndə ayağını yerə asta basmalı, çək- olsun – Petroviçə həmişə eyni suallar ve-
məsinin altı sürtülüb-yeyilməsin deyə daş- rirdi. Həmişə də onun yanından bir qədər
ların və tava daşlarının üzəri ilə, barmaq- qayğılı, amma məmnun qayıdırdı. Fikirlə-
larının ucunda yeriməli olacaqdı; paltarı- şirdi ki, nəhayət, günlərin bir günü şinel
nı mümkün qədər gec-gec yudurdacaq- tikilib hazır olacaq, bütün dərd-sər arxa-
dı; evə gələn kimi paltarını çıxarıb, üzü da qalacaq. Hər şey onun gözlədiyindən
üzlər görmüş köhnə demikoton xalatını də yaxşı oldu. Direktor Akaki Akakiyeviçə
geyəcəkdi ki, paltarı tez yırtılmasın. Sözün qırx, qırx beş rubl yox, düz altmış rubl
düzü, əvvəlcə bu cür məhdudiyyətlərə mükafat təyin etdi. Ola bilsin, direktor
dözmək çətin idi, amma sonra, yavaş-ya- Akaki Akakiyeviçin şinelə ehtiyacı oldu-
vaş buna öyrəşdi, hər şey qaydasına ğunu bilirdi, bəlkə də, təsadüfən belə alın-
düşdü. Hətta axşamlar ac qalmağa da mışdı. İstənilən halda, düz iyirmi rubl əla-
öyrəşdi. Әvəzində gələcək şinelin fikri ilə və pul yaranmışdı ki, bu da işləri tezləş-
yatıb-qalxır, bundan mənəvi zövq alırdı. dirdi. İki-üç ay da yüngülvari aclıq çəkən-
Ona elə gəlirdi ki, neçə vaxtdır, daha dol- dən sonra Akaki Akakiyeviç səksən rubla
ğun, daha mənalı ömür sürür. Sanki ev- yaxın pul toplaya bildi. Onun sakit ürəyi
lənmişdi, yanında başqa adam da vardı, şiddətlə vurmağa başladı, qəlbində tə-
elə bil hansısa gözəl, yaraşıqlı bir xanım latüm yarandı. Elə ilk gündəcə Petroviçlə
həyat yolunda onunla birgə addımlama- birgə dükana gedib əla mahud aldılar –
ğa razı olmuşdu. Әslində isə bu xanım bu, çətin olmadı, çünki hələ yarım il əv-
bir başqası yox, məhz astarı aşınmayan, vəldən əl-ayağa düşmüşdülər, elə ay ol-
qalın mahuddan tikilmiş şinel idi. Akaki murdu ki, dükan-bazara gedib qiymətlər-
Akakiyeviç əməlli-başlı canlanmışdı, qar- lə maraqlanmasınlar. Petroviçin özü dedi
şısına məqsəd qoymuş adamlar kimi da- ki, bundan yaxşı mahud olmur. Altlıq üçün
ha iradəli və əzmli görünürdü. Әvvəlki ki- olduqca davamlı və keyfiyyətli kolenkor
mi tez-tez şübhələrə düşmürdü, üzünün seçdilər, Petroviçin dediyinə görə, bu par-
ifadəsində, davranışında qətiyyət hiss olu- ça ipəkdən də gözəl və pardaxlı görünürdü.
nurdu. Bir sözlə, əvvəlki tərəddüdlərdən Dələ xəzi almadılar, çünki zəhrimar çox
və qeyri-müəyyənlikdən əsər-əlamət qal- baha idi. Onun yerinə dükandakı ən yax-
mamışdı. Bəzən gözləri alışıb-yanır, çox şı pişik xəzini aldılar – kənardan baxanda
cəsarətli fikirlərə düşürdü. Hərdən fikirlə- adama elə gəlirdi ki, dələ dərisidir.
şirdi ki, bəlkə, doğrudan da, şinelin yaxa-
lığını dələ xəzindən düzəltdirsin? Belə- Petroviç şineli ərsəyə gətirənə kimi
belə fikirlər onda huşsuzluq yaratmışdı, düz iki həftə keçdi, çünki çox sırıq salmalı
diqqətini əvvəlki kimi cəmləyə bilmirdi. Bir oldu, yoxsa daha tez qurtarardı. Akaki
dəfə kağızın üzünü köçürərkən az qala Akakiyeviçdən on iki rubl əlhaqqı aldı –
bundan azına razılaşa bilməzdi: şineli
gəldi ki, heç olmasa bir il gündəlik xərclə- düşüb, “of!” deyə qışqırdı və dərhal xaç 2017
rini azaltsın. Bundan sonra axşamlar çay çevirdi. Hər ayın sonunda o, heç olmasa
içməyəcək, şam yandırmayacaqdı, lazım bir dəfə Petroviçi ziyarət edir, onunla şi- Nikolay Qoqol. Şinel
gəlsə, sahibənin otağına gedib onun şa- nel barədə danışırdı. Mahudu hardan, ne-
mının işığında işləmək olardı; yolla yeri- çəyə alsa yaxşıdır, parça hansı rəngdə
yəndə ayağını yerə asta basmalı, çək- olsun – Petroviçə həmişə eyni suallar ve-
məsinin altı sürtülüb-yeyilməsin deyə daş- rirdi. Həmişə də onun yanından bir qədər
ların və tava daşlarının üzəri ilə, barmaq- qayğılı, amma məmnun qayıdırdı. Fikirlə-
larının ucunda yeriməli olacaqdı; paltarı- şirdi ki, nəhayət, günlərin bir günü şinel
nı mümkün qədər gec-gec yudurdacaq- tikilib hazır olacaq, bütün dərd-sər arxa-
dı; evə gələn kimi paltarını çıxarıb, üzü da qalacaq. Hər şey onun gözlədiyindən
üzlər görmüş köhnə demikoton xalatını də yaxşı oldu. Direktor Akaki Akakiyeviçə
geyəcəkdi ki, paltarı tez yırtılmasın. Sözün qırx, qırx beş rubl yox, düz altmış rubl
düzü, əvvəlcə bu cür məhdudiyyətlərə mükafat təyin etdi. Ola bilsin, direktor
dözmək çətin idi, amma sonra, yavaş-ya- Akaki Akakiyeviçin şinelə ehtiyacı oldu-
vaş buna öyrəşdi, hər şey qaydasına ğunu bilirdi, bəlkə də, təsadüfən belə alın-
düşdü. Hətta axşamlar ac qalmağa da mışdı. İstənilən halda, düz iyirmi rubl əla-
öyrəşdi. Әvəzində gələcək şinelin fikri ilə və pul yaranmışdı ki, bu da işləri tezləş-
yatıb-qalxır, bundan mənəvi zövq alırdı. dirdi. İki-üç ay da yüngülvari aclıq çəkən-
Ona elə gəlirdi ki, neçə vaxtdır, daha dol- dən sonra Akaki Akakiyeviç səksən rubla
ğun, daha mənalı ömür sürür. Sanki ev- yaxın pul toplaya bildi. Onun sakit ürəyi
lənmişdi, yanında başqa adam da vardı, şiddətlə vurmağa başladı, qəlbində tə-
elə bil hansısa gözəl, yaraşıqlı bir xanım latüm yarandı. Elə ilk gündəcə Petroviçlə
həyat yolunda onunla birgə addımlama- birgə dükana gedib əla mahud aldılar –
ğa razı olmuşdu. Әslində isə bu xanım bu, çətin olmadı, çünki hələ yarım il əv-
bir başqası yox, məhz astarı aşınmayan, vəldən əl-ayağa düşmüşdülər, elə ay ol-
qalın mahuddan tikilmiş şinel idi. Akaki murdu ki, dükan-bazara gedib qiymətlər-
Akakiyeviç əməlli-başlı canlanmışdı, qar- lə maraqlanmasınlar. Petroviçin özü dedi
şısına məqsəd qoymuş adamlar kimi da- ki, bundan yaxşı mahud olmur. Altlıq üçün
ha iradəli və əzmli görünürdü. Әvvəlki ki- olduqca davamlı və keyfiyyətli kolenkor
mi tez-tez şübhələrə düşmürdü, üzünün seçdilər, Petroviçin dediyinə görə, bu par-
ifadəsində, davranışında qətiyyət hiss olu- ça ipəkdən də gözəl və pardaxlı görünürdü.
nurdu. Bir sözlə, əvvəlki tərəddüdlərdən Dələ xəzi almadılar, çünki zəhrimar çox
və qeyri-müəyyənlikdən əsər-əlamət qal- baha idi. Onun yerinə dükandakı ən yax-
mamışdı. Bəzən gözləri alışıb-yanır, çox şı pişik xəzini aldılar – kənardan baxanda
cəsarətli fikirlərə düşürdü. Hərdən fikirlə- adama elə gəlirdi ki, dələ dərisidir.
şirdi ki, bəlkə, doğrudan da, şinelin yaxa-
lığını dələ xəzindən düzəltdirsin? Belə- Petroviç şineli ərsəyə gətirənə kimi
belə fikirlər onda huşsuzluq yaratmışdı, düz iki həftə keçdi, çünki çox sırıq salmalı
diqqətini əvvəlki kimi cəmləyə bilmirdi. Bir oldu, yoxsa daha tez qurtarardı. Akaki
dəfə kağızın üzünü köçürərkən az qala Akakiyeviçdən on iki rubl əlhaqqı aldı –
bundan azına razılaşa bilməzdi: şineli
