Page 43 - "Xəzər"
P. 43
gərək özünə rəva görməyəsən. Bizim nora Ostinlə məhdudlaşmışdı. Ancaq on- 43
əziz müttəfiqləri söymək olmaz. ların katib, xidmətçi və tərcüməçi ilə gələ- 2017
cəyini də nəzərə almaq lazımdı və bu
Almaniyanı Versal müqaviləsinin sərt- şəxslərin sayını dəqiqləşdirmək mümkün Kazuo İsiquro. O günlərdən qalanlar
liyindən qurtarmaq məsələsində ən ba- deyildi. Bundan başqa, kimlərinsə üç gün
rışmaz mövqeni fransızlar tutduğuna görə çəkəcək konfransın açılışına bir gün qal-
o, Darlinqton-holldakı müşavirədə öz ölkə- mış gələcəkləri aydın olmuşdu ki, həm-
sinin xarici siyasətində söz sahibi olan, karlarının ovqatını öyrənməyə imkan tap-
ən azından, bir fransız centlmeninin işti- sınlar. Ancaq, bununla belə, gələcəkləri
rakını israrla tələb edirdi. Bundan əlavə, vaxt məlum deyildi. Belə şəraitdə xidmət-
belə bir şəxsin iştirakı olmadan alman çilərin üzərinə böyük iş düşürdü – zirək
məsələsinin istənilən müzakirəsinin mə- olmaq bir yana, həm də qeyri-adi məha-
nasız boşboğazlıq olacağını dediyini za- rət göstərməliydilər. Doğrusunu desəm,
ti-alilərinin dilindən bir neçə dəfə eşitmiş- bir ara düşündüm ki, kənardan əlavə per-
dim. Beləliklə, onlar ser Devidlə birlikdə sonal dəvət etməsək, bu möhtəşəm sı-
bu tədbirin hazırlanmasında həlledici mər- naqdan çıxa bilməyəcəyik. Ancaq belə
hələyə keçdilər. Onların təkrarlanan uğur- variant zati-alilərində söz-söhbət yarana
suzluqlar qarşısında necə inadcıllıq göstər- biləcəyi əndişəsi doğururdu. Üstəlik, bu,
diklərini görmək, dözümün, səbrin nə ol- o deməkdir ki, tanımadığım adamlara eti-
duğunu öyrənmək deməkdi. Çox sayda bar eləməliydim, belədə isə istənilən səhv
məktublar, teleqramlar göndərilirdi, zati- baha başa gələ bilərdi. Ona görə general
aliləri iki ayda şəxsən üç dəfə Parisə get- qarşıdakı döyüşə hazırlaşdığı kimi, mən
di. Nəhayət, son dərəcə məşhur bir fran- də hazırlıqlara başladım: hər cür gözlə-
sızın – onu sadəcə “müsyö Düpon” ad- nilməz vəziyyət üçün son dərəcə səylə
landıracağam – müşavirədə “qeyri-rəsmi” vəzifə bölgüsünün xüsusi sxemini tutdum,
iştirakına razılıq alıb, konfransın vaxtını ən zəif yerimizi müəyyənləşdirdim və baş
təyin etdilər: 1923-cü ilin həmin unudul- verə biləcək mümkün qəzaların aradan
maz mart ayı. qaldırılmasından ötrü proqram tərtib et-
dim; hətta xidmətçilərə bir növ “döyüş tə-
Təyin olunmuş vaxt yaxınlaşdıqca za- limatı” verib onlara təlqin etdim ki, əldən
ti-alilərinin öhdəsindən gəldiyi çətinliklərlə düşənə qədər işləməli olsalar da, tarixi
müqayisədə, cüzi də olsa, qayğılarım bu- bir gündə öz vəzifələrini yerinə yetirdiklə-
na müvafiq olaraq artırdı. Gözəl başa rinə görə sonra qürur duyacaqlar. “Bu di-
düşürdüm ki, əgər qonaqlardan hansısa varların arasında, – onlara dedim, – ola
Darlinqton-holldakı şəraitdən razı qalma- bilsin, tarixi qərarlar qəbul edildi”. Mənim
sa, nə baş verəcəyini təsəvvür eləmək mübaliğə etməyi xoşlamadığımı bildiklə-
belə mümkün deyil. Üstəlik, nə qədər rindən, fövqəladə nəsə gözlənildiyini an-
adam gələcəyini dəqiq bilmirdim, bu da ladılar.
qarşıdakı hadisəyə hazırlığı çətinləşdirir-
di. Konfrans çox yüksək səviyyədə nəzər- Ümid edirəm ki, atam talvarda yıxı-
də tutulduğundan, iştirakçıların sayı vur- landa Darlinqton-hollda şəraitin necə ol-
tut on səkkiz görkəmli centlmen və iki xa- duğu barədə sizdə ümumi bir təsəvvür
nımla – bir alman qrafinyası və o vaxt hə- yarandı; bu isə ilk konfrans iştirakçıları-
lə Berlində yaşayan zəhmli missis Eleo-
əziz müttəfiqləri söymək olmaz. ların katib, xidmətçi və tərcüməçi ilə gələ- 2017
cəyini də nəzərə almaq lazımdı və bu
Almaniyanı Versal müqaviləsinin sərt- şəxslərin sayını dəqiqləşdirmək mümkün Kazuo İsiquro. O günlərdən qalanlar
liyindən qurtarmaq məsələsində ən ba- deyildi. Bundan başqa, kimlərinsə üç gün
rışmaz mövqeni fransızlar tutduğuna görə çəkəcək konfransın açılışına bir gün qal-
o, Darlinqton-holldakı müşavirədə öz ölkə- mış gələcəkləri aydın olmuşdu ki, həm-
sinin xarici siyasətində söz sahibi olan, karlarının ovqatını öyrənməyə imkan tap-
ən azından, bir fransız centlmeninin işti- sınlar. Ancaq, bununla belə, gələcəkləri
rakını israrla tələb edirdi. Bundan əlavə, vaxt məlum deyildi. Belə şəraitdə xidmət-
belə bir şəxsin iştirakı olmadan alman çilərin üzərinə böyük iş düşürdü – zirək
məsələsinin istənilən müzakirəsinin mə- olmaq bir yana, həm də qeyri-adi məha-
nasız boşboğazlıq olacağını dediyini za- rət göstərməliydilər. Doğrusunu desəm,
ti-alilərinin dilindən bir neçə dəfə eşitmiş- bir ara düşündüm ki, kənardan əlavə per-
dim. Beləliklə, onlar ser Devidlə birlikdə sonal dəvət etməsək, bu möhtəşəm sı-
bu tədbirin hazırlanmasında həlledici mər- naqdan çıxa bilməyəcəyik. Ancaq belə
hələyə keçdilər. Onların təkrarlanan uğur- variant zati-alilərində söz-söhbət yarana
suzluqlar qarşısında necə inadcıllıq göstər- biləcəyi əndişəsi doğururdu. Üstəlik, bu,
diklərini görmək, dözümün, səbrin nə ol- o deməkdir ki, tanımadığım adamlara eti-
duğunu öyrənmək deməkdi. Çox sayda bar eləməliydim, belədə isə istənilən səhv
məktublar, teleqramlar göndərilirdi, zati- baha başa gələ bilərdi. Ona görə general
aliləri iki ayda şəxsən üç dəfə Parisə get- qarşıdakı döyüşə hazırlaşdığı kimi, mən
di. Nəhayət, son dərəcə məşhur bir fran- də hazırlıqlara başladım: hər cür gözlə-
sızın – onu sadəcə “müsyö Düpon” ad- nilməz vəziyyət üçün son dərəcə səylə
landıracağam – müşavirədə “qeyri-rəsmi” vəzifə bölgüsünün xüsusi sxemini tutdum,
iştirakına razılıq alıb, konfransın vaxtını ən zəif yerimizi müəyyənləşdirdim və baş
təyin etdilər: 1923-cü ilin həmin unudul- verə biləcək mümkün qəzaların aradan
maz mart ayı. qaldırılmasından ötrü proqram tərtib et-
dim; hətta xidmətçilərə bir növ “döyüş tə-
Təyin olunmuş vaxt yaxınlaşdıqca za- limatı” verib onlara təlqin etdim ki, əldən
ti-alilərinin öhdəsindən gəldiyi çətinliklərlə düşənə qədər işləməli olsalar da, tarixi
müqayisədə, cüzi də olsa, qayğılarım bu- bir gündə öz vəzifələrini yerinə yetirdiklə-
na müvafiq olaraq artırdı. Gözəl başa rinə görə sonra qürur duyacaqlar. “Bu di-
düşürdüm ki, əgər qonaqlardan hansısa varların arasında, – onlara dedim, – ola
Darlinqton-holldakı şəraitdən razı qalma- bilsin, tarixi qərarlar qəbul edildi”. Mənim
sa, nə baş verəcəyini təsəvvür eləmək mübaliğə etməyi xoşlamadığımı bildiklə-
belə mümkün deyil. Üstəlik, nə qədər rindən, fövqəladə nəsə gözlənildiyini an-
adam gələcəyini dəqiq bilmirdim, bu da ladılar.
qarşıdakı hadisəyə hazırlığı çətinləşdirir-
di. Konfrans çox yüksək səviyyədə nəzər- Ümid edirəm ki, atam talvarda yıxı-
də tutulduğundan, iştirakçıların sayı vur- landa Darlinqton-hollda şəraitin necə ol-
tut on səkkiz görkəmli centlmen və iki xa- duğu barədə sizdə ümumi bir təsəvvür
nımla – bir alman qrafinyası və o vaxt hə- yarandı; bu isə ilk konfrans iştirakçıları-
lə Berlində yaşayan zəhmli missis Eleo-
