Page 42 - "Xəzər"

bağlı qapı arxasında zati-aliləri ilə tez-tez larını müzakirə etmək üçün “qeyri-rəsmi”

uzun-uzadı müzakirələr aparırdılar. beynəlxalq konfrans təşkil etmək. Bu cür

Bəzi qonaqlar, hətta o qədər “məxfi” tədbirlər nəticəsiz qalmasın deyə nüfuzlu

gəlirdilər ki, xidmətçilərin onların adını bil- olmalıydı, həm də o dərəcədə ki, “rəsmi”

məməsi, hərdən üzlərini belə görməməsi beynəlxalq konfranslara həlledici təsir

üçün əmrlər alırdım. Ancaq lord Darlinq- göstərə bilsin. Belə “rəsmi” konfransların

ton – bunu minnətdarlıqla və fəxrlə deyi- bir neçəsi artıq baş tutmuşdu və onların

rəm – bir dəfə də olsun, mənim gözümdən məqsədi müqaviləyə təzədən baxılması

və qulağımdan nəsə gizlətməyə çalışma- olsa da, yalnız dolaşıqlıq yaratmışdı. Bi-

mışdı. Çox misallar çəkə bilərəm ki, qo- zim o vaxtkı baş nazir mister Lloyd Corc

naqlardan kimsə sözünü yarımçıq kəsib 1922-ci ilin baharında İtaliyada daha bir

ehtiyatla mənə baxanda cavabında hər böyük konfrans keçirilməsini təklif etmiş-

dəfə zati-alilərindən eşidirdim: di və zati-aliləri həmin konfransda onu ra-

– Narahat olmayın. İnanın mənə, Sti- zı salacaq qərarın qəbul edilməsini təmin

vensin yanında açıq danışmaq olar. etmək üçün əvvəlcə Darlinqton-hollda

Herr Bremanın ölümündən sonrakı iki müşavirə keçirmək istəyirdi. Onlar ser

42 il ərzində zati-aliləri o zamanlar ən sadiq Devidlə əllərindən gələni etdilər, ancaq

müttəfiqi olan ser Devid Kardinalla Alma- vaxt çox məhdud idi. Mister Corcun konf-
2017 niyadakı dözülməz vəziyyətə son qoyul- ransı yenə nəticə vermədikdən sonra za-

masına inananların tədricən geniş həmfi- ti-aliləri gələn il İsveçrədə keçirilməsi plan-

kirlər birliyini yaratdı. Bu birliyə yalnız bri- laşdırılan növbəti böyük konfransı hədəf

taniyalılar və almanlar deyil, həmçinin bel- aldı.

çikalılar, fransızlar, italyanlar, isveçrəlilər Yadımdadır, təxminən bu vaxtlar lord

daxil idilər; onların arasında diplomatlar, Darlinqtona kiçik yemək otağında səhər

yüksək çinli siyasi xadimlər, tanınmış ru- qəhvəsi gətirdim və o, “Tayms” qəzetini

hanilər, istefada olan hərbçilər, yazıçılar bir kənara qatlayıb üz-gözünü turşuda-

Kazuo İsiquro. O günlərdən qalanlar və filosoflar daxil idi. Bəziləri zati-aliləri raq dedi:

kimi, Versalda ədalətsizlik edildiyinə və – Fransızlar. Stivens, doğrudan da,

xalqı artıq bitmiş müharibəyə görə cəza- bu yerdə daha nə deyəsən! Fransızlar.

landırmağın əxlaqsızlıq olduğuna qəti ina- – Elədi, ser.

nırdılar. Digərlərinin, görünür, Almaniya- – Ancaq biz axı onlarla dünyanın gözü

ya və onun əhalisinə elə də canı yanmır- qabağında qucaqlaşdıq. Yada salanda

dı, qorxurdular ki, bu ölkədəki iqtisadi xaos yuyunmaq üçün su axtarırsan.

vaxtında dayandırılmasa, son dərəcə bö- – Elədi, ser.

yük sürətlə bütün dünyaya yayıla bilər. – Stivens, axırıncı dəfə Berlində olan-

1922-ci ilin əvvəlində zati-aliləri qarşı- da atamın tanışı qoca baron Overat mə-

sına qoyduğu məqsədi özü üçün dəqiq- nə yaxınlaşıb dedi: “Niyə bizimlə bu cür

ləşdirdi: köməyinə bel bağladığı ən nüfuz- davranırsınız? Nədir, görmürsünüz, daha

lu centlmenləri haradasa yox, Darlinqton- bacarmırıq?” Az qaldım deyəm ki, bunla-

hollun divarları arasında toplamaq və Ver- rın hamısını eləyən əclaf fransızlardı. Yə-

sal müqaviləsinin nisbətən sərt müddəa- ni ingilislərə yaraşan hərəkət olmadığını

larına təzədən baxmağın yollarını və üsul- demək istəyirdim. Ancaq, yəqin, belə şe-