Page 238 - "Xəzər"

dılması üçün 1943-cü ildə imkanlar 42-ci olan materialları nəyin bahasına olur-ol-

ildəkindən əlverişli olacaq, ya yox”. sun, göndərməliydik. Biz konvoyların Ark-

Şəxsi söhbətlərimizdə Stalin onu bu tika yoluyla göndərilməsini davam et-

qənaətə gətirən əsaslı səbəbləri, o cümlə- dirməli və Transiran dəmiryolu ilə hərə-

dən genişmiqyaslı əks-hücum planını da kəti genişləndirməli idik. İndiki halda göstə-

mənə açdı. Amma bu məsələni məxfi sax- rə biləcəyimiz yeganə birbaşa yardım in-

lamağı xahiş etdi və buna görə indi də bu gilis-amerikan birgə iri hərbi qüvvələrini

barədə danışmaq istəmirəm... Xəzər dənizi bölgəsinə göndərməkdi. Am-

Söhbətlərimizdə məni incidən çox şey ma bunu Qərb cəbhəsində qələbə əldə

vardı. Mən sovet rəhbərliyinin cəbhədə 2 edilənə qədər təxirə salmaq lazım idi.

mil məsafədə qanlı döyüşlər gedərkən 1943-cü ilin 11 martında Stalinə bu

(almanlar Moskvadan 50 mil aralıda idi məzmunda məktub yolladım:

və Xəzər dənizinə tərəf hərəkət eləyirdi- “...Qarşımızda duran ilk məsələ Şi-

lər) yaşadığı gərginliyi azaltmaq üçün hər mali Afrikanı nasist blokuna daxil olan

cür güzəşt eləyirdim. Hərbi müstəvidə da- dövlətlərin qoşunlarından təmizləməkdi.

nışıqlar o qədər də xoş keçmirdi. Bizim Әməliyyat planının şərti adını növbəti mək-

238 generallar bütün mümkün sualları verirdi. tubumda bildirəcəyəm. Güman eləyirik ki,

Onların sovet həmkarlarının isə bu sual- planın həyata keçirilməsinə aprelin so-
2017 lara cavab vermək səlahiyyəti yox idi. So- nunda başlayacağıq və o zamana qədər

vetlərin yeganə tələbi “ikinci cəbhənin nasist blokuna daxil olan dövlətlərin ya-

dərhal açılması” idi. Gərginlik artdı və rım milyonluq ordusunu döyüşlərdə asılı

sonda Bruk özünü bir qədər sərt apardı- vəziyyətə salacağıq. Bununla yanaşı, şərti

Uinston Çörçill. Mən Rusiya ilə necə savaşdım ğından toplantı gözlənilmədən yarımçıq adı “Eskimos” olan başqa bir əməliyyat

kəsildi. üçün hər şey hazırlanır. Әməliyyat iyun-

da, yəni bizim planlaşdırdığımızdan bir

ay əvvəl Kasablankada keçiriləcək...” Ara-

* * * lıq dənizi vasitəsilə Avropaya girə bilmə-

Mən Moskvadan qərarlı qayıtmışdım. miz üçün əlimizdəki vasitələr haqqında

Rusiyaya gücümüz çatdığı qədər kömək ciddi məxfilik çərçivəsində məlumatınızın

eləməliydik. Aydın məsələ idi ki, qış kam- olmasını istəyirəm. Britaniya ordusunun

paniyası Şərqdəki mübarizənin ən kritik böyük hissəsi hazırda Şimali Afrikada,

mərhələsi olacaq. Rusiyanın Dondakı və Orta Asiyada, Hindistandadı və bu hərbi

Qafqazdakı cənub cəbhəsi müharibənin hissələri dənizlə Britaniya adalarına geri

əsas cinahı sayılırdı. Çünki Bakının neft qaytarmaq fiziki cəhətdən mümkün deyil.

sənayesi və Xəzər dənizində üstünlüyə Aprelin sonunda Şimali Tunisdə general

malik olmaq almanların ən böyük məqsə- Montqomerin təxminən altı diviziyadan

di idi. Məni Stalinin qələbə qazanacaqla- ibarət ordusundan əlavə, beş Britaniya

rına böyük inamı daha çox mütəəssir edir- diviziyası, 200 min hərbçimiz olacaq və

di. Kremldə danışdıqlarından irimiqyaslı xüsusi hazırlanmış diviziyalarımızı da İran-

əks-hücum hazırlandığını bilirdim. Bizim dan ora yerləşdirəcəyik. “Eskimos” planı

bu nəhəng münaqişəyə təsir eləmək ilə bağlı hərbi gücümüzü artırmaq üçün

gücümüz lap az idi. Rus ordusuna lazım buradan bir diviziya da göndəririk və be-