Page 206 - "Xəzər"

terdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifişey fani”7 deyəndə, sizcə, nəyi nəzərdə şərəf olduğunu nəzərinizə çatdırıram. İn-
tuturdu? Məgər artıq söylədiyimiz kimi, cilin ehkamlarına əsaslanan Ekkleziast
“insanın həyatı Axmaqlığın oyunlarından yazırdı və artıq özünüz də bilirsiniz ki, kil-
başqa bir şey deyil”, demək istəmirdimi? sə qanunları baxımından kim mövqeyinə
Bununla da o, yuxarıda Siserodan gətir- görə birincidirsə, o, axırıncı yerdə qərar
diyimiz məşhur kəlamı açıqdan-açığa təs- tutur14. Ancaq Axmaqlıq Müdriklikdən
diqləmiş olmurdumu: “Hər tərəf axmaq- üstündür və bunu Ekkleziast müəlliflərin-
larla doludur”? Yenə Ekkleziastın müdrik dən biri, 44-cü fəsildə açıq şəkildə bəyan
yazılarına qayıdaraq o: “Axmaq aytək də- edir. And olsun Herkulesə, mən onun
yişir, müdrik isə günəş kimi dəyişməz qa- sözlərini yalnız sualları cavablandırıb,
lır”,8 söyləyəndə bütün ölərilər nəsli baş- mühakiməmə Platonun dialoqlarında Sok-
dan-ayağa axmaqdır və aqil adını yalnız ratesin həmsöhbətləri dəstək verdiyi kimi
Tanrıya aid etmək olar fikrini anlatmaq is- tərəfimi tutduğunuz vaxt sizə çatdıra bilə-
təmirdimi? Çünki burada ay deyiləndə in- rəm. Nadir və bahalı olanı, yoxsa ucuz
sanın təbiəti, bütün işıqların mənbəyi olan və qiymətsizi gizlətməyin hansı daha va-
günəş deyiləndə isə Tanrı nəzərdə tutu- cibdir? Niyə susursunuz? Özünüzü bil-
206 lur. Buna İsanın özünün İncildə qadağan məzliyə vursanız da, yunan atalar sözü
etdiyi “Tanrıdan başqa, kimsəni yaxşı ad- suala sizin əvəzinizə cavab verəcək: sax-
2017 landırmaq olmaz”9 deyimi uyğun gəlir. Da- sı kuzəni qapının ağzında da qoymaq
ha sonra, əgər – stoiklərin fikrincə, – ax- olar. Heç kim öz günahkar etirazını bildir-
maq, aqil olmayandırsa və mərhəmətli məsin deyə bu atalar sözünə bütün us-
olan da, eyni zamanda aqildirsə, onda tadlarımızın Tanrısı olan Aristotelesin
buradan bütün insanların axmaqlığa düçar özünün də istinad etdiyini diqqətinizə çat-
olduğu ortaya çıxır. Daha sonra Solomon dırmağı vacib bilirəm. Sizdən kim daş-
15-ci fəslində deyir: “Axmaqlıq ağılsızlar qaşlarını və qızıllarını yolun ortasına ata-
üçün bayramdır”10, yəni axmaqlıq olma- caq qədər axmaqdır? Yox, Herkulesə and
dan həyatda heç nəyin şirin ola bilməyə- olsun ki, inanmaram. Siz bu cür şeyləri
cəyi aydındır. Bu barədə bir başqa yerdə: xəlvət otaqlarda, hələ bu azmış kimi, son
“Biliyini artıran dərdini də artırır, müdriklik dərəcə mühafizə olunan sandıqlarınızın
artıq olanda kədəri də çoxaldır”11. Həmin ən gizli künc-bucağında gizlədir, zir-zibili
şan-şöhrətli xətib bu mətləbi 7-ci fəsildə isə çölə atırsınız. Deməli, əgər bahalı şey-
daha aydın şəkildə ərz edib: “Harada kə- lər gizlədilməli, ucuz şeylər isə göz qaba-
dər varsa, aqillərin ürəyi orada, harada ğına qoyulmalıdırsa, onda gizlədilməyi
şənlik varsa, axmaqların qəlbi oradadır”12. qadağan olunanın müdriklik, zülmətə qərq
Elə ona görə də o, müdrikliyin kamil şə- olmaq əmri verilənin isə axmaqlıqdan
kildə öyrənilməsini bizimlə tanışlığın əla- ucuz olduğu aydın deyilmi? Budur, şəha-
vəsi olmayınca, kifayət bilməyib. Әgər dət sözlərinin özünü qəbul edin: “Öz ax-
mənə inamınız azdırsa, I fəsildə yazılan maqlığını gizlədən, müdrikliyini gizlədən
sözləri özünüz oxuyun: “Mən müdrikliyi, adamdan daha yaxşıdır”15. Müqəddəs ya-
elmləri, yanlışları və axmaqlığı öyrənmə- zılar ürəkaçıqlığını axmağa aid etdiyi hal-
yim üçün qəlbimi verdim”13. Burada so- da, aqil heç nəyi özünə bərabər saymır.
nuncu yerdə durmağın axmaqlıq üçün Mən Ekkleziastın X fəsildə yazdıqlarını