Page 204 - "Xəzər"

mək fikrində deyiləm, heç kim də mənim dan and içmir, yalanı üzə çıxanda qıpqır-

yaxşı hökmdarları pisləyib, yaramazları mızı qızarır, aqillərin oğurluq və sələmçi-

təriflədiyimi düşünməsin. Mən yalnız bir- lik barədə söylədiklərinə böyük məna ve-

iki kəlmə ilə sirlərimə bələd olmadan, ilti- rir. Әgər kimsə kilsə hörmətinə və gəlirinə

fatımı görmədən heç bir ölərinin şirin hə- göz dikibsə, onu aqildən əvvəl eşşək və

yat sürə bilməyəcəyini sübut etmək istə- ya öküz qazanar. Әgər şəhvət eşqinə

yirəm. düşmüsənsə, haqqında bəhs etdiyimiz o

61. Axı insan talelərini idarə edən qızların bütün varlıqları ilə axmaqlara bağlı

Ramnuziyanın1 özünün belə, mənimlə ta- olduqlarını, aqillərdən isə əqrəbdən ürkən

mamilə razı olmağı, həmin bu müdriklərə kimi qorxub qaçdıqlarını bil. Nəhayət, hə-

sürəkli şəkildə düşmən kəsilməyi, axmaq- yatını daha firəvan, daha da şən yaşamaq

ların isə əksinə, yatdıqları yerdə təpələ- istəyən hər kəs ilk növbədə yanındakı aqil-

rindən var-dövlət tökməyi başqa cür ne- dən azad olmağa çalışır, onun yerinə

cə mümkün ola bilər? Siz məşhur Timo- özüylə istənilən heyvanın birini götürməyi

feosu2 tanıyırsız? Onun həm ləqəbi, həm üstün tutur. Qısası, hara göz gəzdirsən, –

də haqqında bir zərb-məsəl var: “yatan- baş keşişlərin də, hökmdarların da, ha-

204 da da balığı gəlir”. Ancaq bir başqası da kimlərin və məmurların, dost və ya düşmə-

var: “Bayquşu ağlardı”. Və əksinə, müdrik- nin, yer üzünün ən güclüsünün və ya aci-
2017 lər barəsində: “Bəd ulduz altında doğu- zinin də yanında, – hər yerdə səndən nağd

lurlar, Seyusun atını sürürlər, ciblərində pul tələb edəcəklər. Aqil də pula nifrət et-

də Tuluza qızılı cingildəyir”3, deyilir. An- diyindən, hamı elliklə ondan gen gəzəcək.

caq bu zərb-məsəllər yetər, yoxsa elə Ancaq mənim bu təriflərimin ölçüsü və so-

düşünərlər ki, mən onu dostum Erazmu- nu olmasa da, hər bir nitqin axırı olmalıdır.

sun toplusundan oğurlamışam.4 Ona görə Beləliklə, əvvəlcədən bir-iki kəlmə ilə qeyd

də işə başlayaq! Fortuna5 düşüncəsi zəif edim ki, məni öz yazılarında və işdə tərif

Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi olan, zirək, “nə olursa-olsun” deməyi xoş- edən yazıçılar heç də az olmayıb, deyə-

layanları sevir. Müdriklik isə insanları cə- rək, sözümü bitirirəm. Yəni bəziləri mənim

sarətsiz edir, ona görə də hər tərəfdə ka- təkbaşına, axmaqcasına öz-özümdən xoş-

sıbçılıq, aclıq, pozucu mühit girdabında hallandığımı düşünməsin, miskin əngəlçi-

ömür çürüdən, mütiliyə və nifrətə düçar lər də məni heç kəsə istinad etmək iqtida-

aqilləri görürsüz. Axmaqların isə ciblərinə rında olmamaqda şərləməsinlər. Beləliklə,

pul su kimi axır, onlar dövlətin idarəetmə özlərindən nümunə götürərək onlara qo-

sükanını əllərində möhkəm saxlayaraq, şuluruq, – yəni ağına-bozuna baxmadan

hər cəhətdən inkişaf edirlər. Әgər səadət sitatlayırıq.

hökmdarlara yaltaqlanmaqdan və mənim 62. Әvvəla, deyim ki, hamı bu məş-

tanrılara tay olan əziz-xələflərimin yara- hur atalar sözü ilə razıdır: “Orada ki iş

şıqlı güruhu arasında parlamaqdan iba- zay gedir, vur özünü gicliyə”. Həmin mə-

rətdirsə, o zaman bəşər nəsli üçün müdrik- səli uşaqlara da şeir kimi öyrədirlər: “Anın-

likdən də mənasız, ondan da məhvedici da özünü gicliyə qoymaq, ən ali müdrik-

nə ola bilər? Söhbət var-dövlət yığmaq- lik sayılırmış hər vaxt”.

dan gedəndə tacir müdriklərə uyursa, Hətta aldadıcı kölgəsi və sadəcə bən-

hansı gəliri əldə edə bilər? Axı o, yalan- zətməsi belə, alimlər tərəfindən bu cür