Page 205 - "Xəzər"
P. 205
riflərə layiq görülürsə, o zaman axmaq- çib-getdiyimdən, Skotusun kirpidən də 205
lığın necə böyük nemət olduğunu özünüz oxlu və tikanlı ruhuna xitabən az bir 2017
başa düşürsünüz. Epikurusun sürüsündən müddətə olsa da, öz Sorbonnasından1
olan həmin o göyçək, kök donuz balası1 köksümə qonmağını xahiş etməyim yax- Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
da “axmaqlığa qatmaq saf düşüncəni”2 şı olardı. Ondan sonra hara istəyir – lap
deyərək məsləhət görərkən, bu barədə qarğalara qoşularaq – rədd olub gedə bi-
daha açıq şəkildə fikir bildirir, ancaq son- lər. Bir də ki, kaş başqa qiyafəyə girmə-
ra “az bir müddətə” deyə söyləyəndə fi- yə, İlahiyyatçı libasında görünməyə izin
kirlərinə bir o qədər də ağıllı olmayan verəydilər! Bu yerdə birdən məni oğur-
əlavələr edir. Başqa bir yerdə: – “Öz ye- luqda günahlandıra biləcəklərindən ehti-
rində dəlilik də şirindir”3 – deyilir. Yenə di- yat edirəm. İttihamsa belə ola bilər: guya
gər bir yerdə: “Məsləhətdir axmaq, qan- bu qədər İlahiyyata bələd olduğum üçün
maz olasan, yoxsa sənə tündməcaz aqil Bizim Ustadların sandıqlarındakıları giz-
deyərlər”.4 lincə çırpışdırmışam. Bir halda ki ilahiy-
yatçıların mühitində bu qədər çox və sıx
Homerosun özündə də şairin bu qə- surətdə dolaşaraq, həmin o əncir ağacı
dər tərif elədiyi Telemaxos mütəmadi ola- Tanrı Priapos sahibinin oxuduqlarını eşi-
raq ağılsız tifil adlandırılır və tragiklər oğ- dib bir-iki yunan sözünü yadında saxladı-
lan uşaqlarını və yeniyetmələri sanki on- ğı kimi2 bəzi şeyləri onlardan əxz etdiyim-
lara xoşbəxtlik arzulayırmışlar kimi hə- dən, bu, o qədər də təəccüblü görünmə-
min ayama ilə çağırmağa adət ediblər. məlidir. Lukianosun xoruzu da insanlarla
Bəs müqəddəs “İlias”ın nəğmələri axmaq olan uzun təmasından sonra adam dilin-
çarlarla sarsaq xalqların qəzəbindən baş- də danışmağı öyrənmişdi.3 Ancaq gəlin
qa, nəyi vəsf edir? Görəsən, Siseronun mətləbə xoş əlamətlərlə qayıdaq. Ekkle-
söylədiyi o tərifdən də – “Hər tərəf dolu- ziast birinci fəsildə: “Axmaqların sayı son-
dur axmaqlar ilə”5 – önəmli bir şey var- suzdur” yazır.4 O, “sonsuz” deyə israr
mı? Onda “hansı nemət nə qədər geniş edəndə bir para insanlardan başqa, ümu-
yayılıbsa, bir o qədər qiymətlidir” fikrini milikdə bütün ölərilər nəslini, – bəlkə də,
kim inkar edəcək? heç kimin onları görməyə gözü yoxdur –
nəzərdə tutmurdumu? Ancaq İeremius
63. Ancaq, görünür, onların nüfuzu 10-cu fəsildə bunu daha mənalı şəkildə
xristianlar arasında zəifdir. Әgər məslə- təsdiqləyib: “Hər bir insan, – deyir, – öz
hətdirsə, gəlin, təriflərimizi Müqəddəs ya- müdrikliyindən axmaq yapılıb”.5 O, müdrik-
zının şəhadəti ilə möhkəmləndirək, ya da liyi yalnız Tanrıya aid edərək, axmaqlığı
alimlərin təbiri ilə desək, onunla əsaslan- bütün insanların ixtiyarına buraxır. Həm-
dırmağımız və bu ağır işə rəvac vermə- çinin bir qədər əvvəl: “Qoy insan öz müdrik-
yimiz üçün, ilk növbədə, bizə iltifat göstər- liyi ilə öyünməsin”6 – yazır. Bəs sən, əzi-
mələri xətrinə ilahiyyatçılardan icazə is- zimiz İeremius, niyə insanın öz müdrikliyi
təyək. Bəlkə də, bu qədər məsafəyə görə ilə öyünməyini istəmirsən? “Ona görə ki, –
Helikondakı muzalara yenidən, özü də cavab verir, – insan müdriklikdən yerli-
onlar üçün münasib olmayan bir işdən dibli məhrumdur”. Yenidən Ekkleziasta
ötrü müraciət etmək ədəbsizlik olardı. Ey- qayıdıram. O, car çəkib: “Fani, fani, hər
ni zamanda indi mən bir ilahiyyatçı rolu-
nu oynayaraq, dinin tikanlı yolları ilə ke-
lığın necə böyük nemət olduğunu özünüz oxlu və tikanlı ruhuna xitabən az bir 2017
başa düşürsünüz. Epikurusun sürüsündən müddətə olsa da, öz Sorbonnasından1
olan həmin o göyçək, kök donuz balası1 köksümə qonmağını xahiş etməyim yax- Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
da “axmaqlığa qatmaq saf düşüncəni”2 şı olardı. Ondan sonra hara istəyir – lap
deyərək məsləhət görərkən, bu barədə qarğalara qoşularaq – rədd olub gedə bi-
daha açıq şəkildə fikir bildirir, ancaq son- lər. Bir də ki, kaş başqa qiyafəyə girmə-
ra “az bir müddətə” deyə söyləyəndə fi- yə, İlahiyyatçı libasında görünməyə izin
kirlərinə bir o qədər də ağıllı olmayan verəydilər! Bu yerdə birdən məni oğur-
əlavələr edir. Başqa bir yerdə: – “Öz ye- luqda günahlandıra biləcəklərindən ehti-
rində dəlilik də şirindir”3 – deyilir. Yenə di- yat edirəm. İttihamsa belə ola bilər: guya
gər bir yerdə: “Məsləhətdir axmaq, qan- bu qədər İlahiyyata bələd olduğum üçün
maz olasan, yoxsa sənə tündməcaz aqil Bizim Ustadların sandıqlarındakıları giz-
deyərlər”.4 lincə çırpışdırmışam. Bir halda ki ilahiy-
yatçıların mühitində bu qədər çox və sıx
Homerosun özündə də şairin bu qə- surətdə dolaşaraq, həmin o əncir ağacı
dər tərif elədiyi Telemaxos mütəmadi ola- Tanrı Priapos sahibinin oxuduqlarını eşi-
raq ağılsız tifil adlandırılır və tragiklər oğ- dib bir-iki yunan sözünü yadında saxladı-
lan uşaqlarını və yeniyetmələri sanki on- ğı kimi2 bəzi şeyləri onlardan əxz etdiyim-
lara xoşbəxtlik arzulayırmışlar kimi hə- dən, bu, o qədər də təəccüblü görünmə-
min ayama ilə çağırmağa adət ediblər. məlidir. Lukianosun xoruzu da insanlarla
Bəs müqəddəs “İlias”ın nəğmələri axmaq olan uzun təmasından sonra adam dilin-
çarlarla sarsaq xalqların qəzəbindən baş- də danışmağı öyrənmişdi.3 Ancaq gəlin
qa, nəyi vəsf edir? Görəsən, Siseronun mətləbə xoş əlamətlərlə qayıdaq. Ekkle-
söylədiyi o tərifdən də – “Hər tərəf dolu- ziast birinci fəsildə: “Axmaqların sayı son-
dur axmaqlar ilə”5 – önəmli bir şey var- suzdur” yazır.4 O, “sonsuz” deyə israr
mı? Onda “hansı nemət nə qədər geniş edəndə bir para insanlardan başqa, ümu-
yayılıbsa, bir o qədər qiymətlidir” fikrini milikdə bütün ölərilər nəslini, – bəlkə də,
kim inkar edəcək? heç kimin onları görməyə gözü yoxdur –
nəzərdə tutmurdumu? Ancaq İeremius
63. Ancaq, görünür, onların nüfuzu 10-cu fəsildə bunu daha mənalı şəkildə
xristianlar arasında zəifdir. Әgər məslə- təsdiqləyib: “Hər bir insan, – deyir, – öz
hətdirsə, gəlin, təriflərimizi Müqəddəs ya- müdrikliyindən axmaq yapılıb”.5 O, müdrik-
zının şəhadəti ilə möhkəmləndirək, ya da liyi yalnız Tanrıya aid edərək, axmaqlığı
alimlərin təbiri ilə desək, onunla əsaslan- bütün insanların ixtiyarına buraxır. Həm-
dırmağımız və bu ağır işə rəvac vermə- çinin bir qədər əvvəl: “Qoy insan öz müdrik-
yimiz üçün, ilk növbədə, bizə iltifat göstər- liyi ilə öyünməsin”6 – yazır. Bəs sən, əzi-
mələri xətrinə ilahiyyatçılardan icazə is- zimiz İeremius, niyə insanın öz müdrikliyi
təyək. Bəlkə də, bu qədər məsafəyə görə ilə öyünməyini istəmirsən? “Ona görə ki, –
Helikondakı muzalara yenidən, özü də cavab verir, – insan müdriklikdən yerli-
onlar üçün münasib olmayan bir işdən dibli məhrumdur”. Yenidən Ekkleziasta
ötrü müraciət etmək ədəbsizlik olardı. Ey- qayıdıram. O, car çəkib: “Fani, fani, hər
ni zamanda indi mən bir ilahiyyatçı rolu-
nu oynayaraq, dinin tikanlı yolları ilə ke-
