Page 199 - "Xəzər"
P. 199
stəyimlə özləri üçün əsl Demosfenesə bəşəri qayğıları sonsuz dərəcə rifahlan- 199
və ya Siseroya qulaq asdıqlarını düşünən dıran xilasedici bir ulduz, ya da hamını 2017
dinləyicilər də tapırlar. Bunlara birinci fəlakətə sürükləyəcək məhvedici bir ko-
növbədə tacirlər və arvad tayfası aiddir meta kimi həmişə göz önündədir! Başqa- Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
və bu vaizlər ilk növbədə elə onların qu- larının nöqsanları nə onunku qədər üzə
laqlarına xoş gəlmək istəyirlər, çünki ta- çıxar, nə də o dərəcədə geniş yayılmaq
cirlər yaxşı yaltaqlıq görəndə haram qa- qorxusu olar. Hökmdar isə qərar tutduğu
zandıqlarının bir hissəsini onlardan əsir- məqamda şərəf və ləyaqətdən azacıq kə-
gəmirlər. Arvadlarsa bu tayfaya çox vaxt nara çıxarsa, bu, taun mərəzi kimi dərhal
rahiblərin qucağında oturub, ərlərindən bir çox insanlar arasında yayılar. Bundan
şikayət etdikləri üçün əlavə iltifat göstərir- əlavə, taleyin hökmdara qismət etdiyi külli
lər. İndi xırda mərasimlərin, gülünc uy- miqdarda var-dövlətin onu doğru yoldan
durmaların və vəhşicəsinə qoparılan şi- azdıra biləcək bir çox şeylərə – azğınlığa,
vənlərin köməkliyi ilə ölərilər arasında ti- sərbəstliyə, yaltaqlığa və cah-calala – sə-
ranlıq yaradaraq, özlərini yeni Pauluslar bəb ola biləcəyindən o, daha da diqqətli
və Antonilər18 hesab edən bu insan tayfa- olmalı, öz vəzifəsində, öhdəliyində səhv
sının mənə nə qədər borclu olduğunu, buraxmamalıdır. Hökmdarı hansı fitnələr,
yəqin ki, görürsünüz. hansı nifrət, hansı təhlükələr gözləmir?
Hələ nə vaxtsa bir olan uca hökmdarın
55. Mən özlərini yalandan möminliyə qarşısında ən xırda günahına görə, özü
vuraraq mərhəmətlərimə nankorluq göstə- də hakimiyyəti nə qədər böyük olubsa,
rən bu ikiüzlü təlxəkləri məmnuniyyətlə bir o qədər ciddiliklə cavab verəcəyini de-
tərk edirəm. Artıq məni açıqürək və səmi- mirik. Әgər hökmdar, təkrar edirəm, bu
miyyətlə alicənab insanlara yaraşdıran kimi şeylər barəsində götür-qoy etsəydi
krallar və əsilzadə saray əhli barədə bir və hakimiyyətin nə olduğunu başa düşsəy-
qədər söhbət açmağın vaxtı çoxdan ça- di, onda nə bir şirin yuxu görər, nə də bo-
tıb. Bu insanlarda heç olmasa zərrə qə- ğazından bir tikə çörək keçərdi. Ancaq in-
dər ağıl olsaydı, onların həyatı necə də di mənim sayəmdə bütün dərd-sərlərini
kədərli, arzuedilməz olardı! Әgər əsl tanrıların öhdəsinə buraxıb naz-nemət
hökmdar olmaq istəyən hər kəs çiyinləri- içərisində ömür sürür, qulaqlarını da yal-
nə hansı ağır yükü götürdüyünü əvvəl- nız onların könül rahatlığına mane ola
dən ölçüb-biçsəydi, o zaman heç kim xə- bilməyəcək söhbətlərə şəkləyirlər. Әgər
yanət və qətl törətmək kimi baha başa səylə ov edir, cins ayğırlar yetişdirir, xe-
gələn bir üsulla hakimiyyətə sahib olma- yirlərindən qalmadan vəzifə və rütbə sa-
ğa can atmazdı. Kim hakimiyyət sükanını tır, vətəndaşların var-dövlətini talayaraq
əllərinə alırsa, o, öz şəxsi marağının de- xəzinəni doldurmağın yolları barədə gündə
yil, ictimai işlərin əhəmiyyətini fikirləşmə- bir şey fikirləşib icad edirlərsə, demək, öz
li, ictimai rifahdan başqa, heç bir şey ba- hökmdarlıq borclarını namusla yerinə ye-
rədə düşünməməli, müəllifi və icraçısı ol- tirdiklərinə əmindirlər. Özü də ən ədalət-
duğu qanunlardan bir qarış geri çəkilmə- siz işin belə zahirən ədalətli görünməsi
məli, vəzifəli şəxslərin və hakimlərin də- üçün səbəb tapmaq şərti ilə çalışırlar.
yanətli olmasına nəzarət etməlidir. Çünki Həm də təbəələrin qəlbini ələ almaqdan
yalnız o, ya mənəviyyatının paklığı ilə
və ya Siseroya qulaq asdıqlarını düşünən dıran xilasedici bir ulduz, ya da hamını 2017
dinləyicilər də tapırlar. Bunlara birinci fəlakətə sürükləyəcək məhvedici bir ko-
növbədə tacirlər və arvad tayfası aiddir meta kimi həmişə göz önündədir! Başqa- Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
və bu vaizlər ilk növbədə elə onların qu- larının nöqsanları nə onunku qədər üzə
laqlarına xoş gəlmək istəyirlər, çünki ta- çıxar, nə də o dərəcədə geniş yayılmaq
cirlər yaxşı yaltaqlıq görəndə haram qa- qorxusu olar. Hökmdar isə qərar tutduğu
zandıqlarının bir hissəsini onlardan əsir- məqamda şərəf və ləyaqətdən azacıq kə-
gəmirlər. Arvadlarsa bu tayfaya çox vaxt nara çıxarsa, bu, taun mərəzi kimi dərhal
rahiblərin qucağında oturub, ərlərindən bir çox insanlar arasında yayılar. Bundan
şikayət etdikləri üçün əlavə iltifat göstərir- əlavə, taleyin hökmdara qismət etdiyi külli
lər. İndi xırda mərasimlərin, gülünc uy- miqdarda var-dövlətin onu doğru yoldan
durmaların və vəhşicəsinə qoparılan şi- azdıra biləcək bir çox şeylərə – azğınlığa,
vənlərin köməkliyi ilə ölərilər arasında ti- sərbəstliyə, yaltaqlığa və cah-calala – sə-
ranlıq yaradaraq, özlərini yeni Pauluslar bəb ola biləcəyindən o, daha da diqqətli
və Antonilər18 hesab edən bu insan tayfa- olmalı, öz vəzifəsində, öhdəliyində səhv
sının mənə nə qədər borclu olduğunu, buraxmamalıdır. Hökmdarı hansı fitnələr,
yəqin ki, görürsünüz. hansı nifrət, hansı təhlükələr gözləmir?
Hələ nə vaxtsa bir olan uca hökmdarın
55. Mən özlərini yalandan möminliyə qarşısında ən xırda günahına görə, özü
vuraraq mərhəmətlərimə nankorluq göstə- də hakimiyyəti nə qədər böyük olubsa,
rən bu ikiüzlü təlxəkləri məmnuniyyətlə bir o qədər ciddiliklə cavab verəcəyini de-
tərk edirəm. Artıq məni açıqürək və səmi- mirik. Әgər hökmdar, təkrar edirəm, bu
miyyətlə alicənab insanlara yaraşdıran kimi şeylər barəsində götür-qoy etsəydi
krallar və əsilzadə saray əhli barədə bir və hakimiyyətin nə olduğunu başa düşsəy-
qədər söhbət açmağın vaxtı çoxdan ça- di, onda nə bir şirin yuxu görər, nə də bo-
tıb. Bu insanlarda heç olmasa zərrə qə- ğazından bir tikə çörək keçərdi. Ancaq in-
dər ağıl olsaydı, onların həyatı necə də di mənim sayəmdə bütün dərd-sərlərini
kədərli, arzuedilməz olardı! Әgər əsl tanrıların öhdəsinə buraxıb naz-nemət
hökmdar olmaq istəyən hər kəs çiyinləri- içərisində ömür sürür, qulaqlarını da yal-
nə hansı ağır yükü götürdüyünü əvvəl- nız onların könül rahatlığına mane ola
dən ölçüb-biçsəydi, o zaman heç kim xə- bilməyəcək söhbətlərə şəkləyirlər. Әgər
yanət və qətl törətmək kimi baha başa səylə ov edir, cins ayğırlar yetişdirir, xe-
gələn bir üsulla hakimiyyətə sahib olma- yirlərindən qalmadan vəzifə və rütbə sa-
ğa can atmazdı. Kim hakimiyyət sükanını tır, vətəndaşların var-dövlətini talayaraq
əllərinə alırsa, o, öz şəxsi marağının de- xəzinəni doldurmağın yolları barədə gündə
yil, ictimai işlərin əhəmiyyətini fikirləşmə- bir şey fikirləşib icad edirlərsə, demək, öz
li, ictimai rifahdan başqa, heç bir şey ba- hökmdarlıq borclarını namusla yerinə ye-
rədə düşünməməli, müəllifi və icraçısı ol- tirdiklərinə əmindirlər. Özü də ən ədalət-
duğu qanunlardan bir qarış geri çəkilmə- siz işin belə zahirən ədalətli görünməsi
məli, vəzifəli şəxslərin və hakimlərin də- üçün səbəb tapmaq şərti ilə çalışırlar.
yanətli olmasına nəzarət etməlidir. Çünki Həm də təbəələrin qəlbini ələ almaqdan
yalnız o, ya mənəviyyatının paklığı ilə
