Page 19 - "Xəzər" 4/2016
P. 19
. Qupquru çöllükdə əynində zirehi, ranlıqla göz qoyan qara adalara məftun 19
əlində uzun nizəsi olan, arıq yabısının baxışlarla tamaşa edir. Bu, yuxu deyil. 2016
belində yel dəyirmanıyla döyüşən biriydi Külək dənizin duzlu qoxusunu gətirir. İnsan
o. At belində, döyüşmək əzmiylə irəli sinədolusu nəfəs alıb əllərini göylərə açır, Joze Saramaqo. Kentavr
cuman cəngavər dəyirmanın pərinə ilişmiş; altındakı at isə dırnaqlarını hamar mərmər
pər onu yəhərdən götürüb havaya qaldır- qayalara döyür. Onun üzünü örtən xəzələ
mışdı. Eşşəyə minmiş potaboy, kök bir dönmüş yarpaqlar çoxdan uçub-gedib.
kişi isə dəhşət içində ucadan çığıra-çığıra Yüksəklərdə parlayan günəş kentavrın
ona köməyə cummuşdu. Onlar bir-biriylə bədəninə işıq və kölgədən naxışlar salıb.
kentavra bəlli olmayan bir dildə danışırdı- Üzünə baxsan ona hələ qoca deməzsən.
lar – özü eşitmişdi bunu. Sonra da pərdən Amma minilliklərdən danışırıqsa, onda
bir təhər qurtulub birlikdə çıxıb getmişdilər: yəqin heç cavan da demək olmaz. Onun
arıq kişi hələ özünə gəlməmişdi, amma sifətini antik heykəlin üzüylə müqayisə
axsayan atın belindəydi; gonbul isə nəsə etmək olardı: zaman onun cizgilərini hələ
şikayətlənir, durmadan deyinirdi. Altındakı silməmişdi, amma ruhunda saysız-hesab-
eşşəyin isə dünya-filan vecinə deyildi, sız tufanlardan keçdiyini anlamağa əsas
bircə xortum otdan da yan keçməmişdi. verən, dərin izlər qoymuşdu. İndi gün işı-
Bu hadisəni görəndə az qalmışdı onların ğının kiçik bir parçası onun yanağına qon-
köməyinə cuma, amma sonra yel dəyir- muşdu, aramla ağzının kənarına sürüşür,
manlarına baxıb çaparaq onlara tərəf get- dərisini qıdıqlayır, qızdırırdı. Heykəl qəflətən
mişdi. Birincisinin qarşısında durub qəti gözünü açır. Bir ilan yerdə lent kimi axa-
qərara gəlmişdi ki, dəmir paltarlı arıq kişi- axa kolluğa girir. İnsan əlini ağzına yaxın-
nin qisasını ondan alsın və üzünü dəyir- laşdırıb günəşi hiss edir. Elə o an at quy-
mana tutub öz dilində belə qışqırmışdı: ruğunu tərpədir, havada oynadıb sağrı-
“Qolların sayı nəhəng Briareyinkindən çox sına çırpır və sağrısındakı uzun çapıqda
olsa da, mən səni hərəkətinə görə cəzaŃ özünə yer eləyib ziyafətə hazırlaşan mo-
landırmağa məcburam”. Qəzəbindən dəyir- zalanı qovur.
manların hamısının pərlərini xıncım-xıncım
eləmişdi. Kentavrı isə qonşu dövlətin Gün qüruba doğru gedirdi, bir azdan
sərhədlərinə kimi təqib etmişdilər. O, sü- batacaqdı; tezliklə gecənin ilk kölgələri
pürgə kolları basmış çöllərdən ötüb dəniz yerə qonacaq, amma hələ yatmaq olar,
sahilinə çatmış, oradan da geri qayıtmışdı... hələ vaxt var. Dənizin yuxu olmayan ger-
çək səsi hələ də qulaqlarındadır – bu, lə-
Eyni zamanda həm insan, həm heyvan pədöyən gurultusu deyil, çox güman ki,
olan kentavr indi çox möhkəm yatıb. Onun sahilə çırpılan dalğaların ilğımıdır – dənizin
nəhəng bədəni sakitdir. Yuxular isə gəlir- sinəsində oynaşan, qayalıqlarda qaynaşan,
gedir; indi at uzaq keçmişin xoş günlərin- yuxarılara, günəşə, səmanın elə su ma-
dən birində parlaq günəş altında dördnala viliyinə can atan dalğaların nəğməsidir.
çapır, insan arxasında dağların kölgəsini
görür və bu dağlar da elə bil onunla bir Demək olar ki, elə buraydı. Adamlar
qaçır, ya da cığırla dağlara dırmaşır, yu- tərəfindən qazılıb digərlərinə sarı uzanan
xarıdan səs-küylü dənizə, bəyaz köpüklər bu yarğan təsadüfən bura gəlib çıxmışdı,
arasına səpələnmiş, suyun par-par yanan əslində istənilən tərəfə gedib çıxa bilərdi.
işığına bələnmiş, dənizin dərinliklərindən Lakin bu yarğan cənuba tərəf uzanırdı və
indicə çıxıb tər-təmiz olan, dünyaya hey- indi əhəmiyyəti olan yeganə şey məhz
elə bu idi. Nə qədər imkan var, Kentavr
əlində uzun nizəsi olan, arıq yabısının baxışlarla tamaşa edir. Bu, yuxu deyil. 2016
belində yel dəyirmanıyla döyüşən biriydi Külək dənizin duzlu qoxusunu gətirir. İnsan
o. At belində, döyüşmək əzmiylə irəli sinədolusu nəfəs alıb əllərini göylərə açır, Joze Saramaqo. Kentavr
cuman cəngavər dəyirmanın pərinə ilişmiş; altındakı at isə dırnaqlarını hamar mərmər
pər onu yəhərdən götürüb havaya qaldır- qayalara döyür. Onun üzünü örtən xəzələ
mışdı. Eşşəyə minmiş potaboy, kök bir dönmüş yarpaqlar çoxdan uçub-gedib.
kişi isə dəhşət içində ucadan çığıra-çığıra Yüksəklərdə parlayan günəş kentavrın
ona köməyə cummuşdu. Onlar bir-biriylə bədəninə işıq və kölgədən naxışlar salıb.
kentavra bəlli olmayan bir dildə danışırdı- Üzünə baxsan ona hələ qoca deməzsən.
lar – özü eşitmişdi bunu. Sonra da pərdən Amma minilliklərdən danışırıqsa, onda
bir təhər qurtulub birlikdə çıxıb getmişdilər: yəqin heç cavan da demək olmaz. Onun
arıq kişi hələ özünə gəlməmişdi, amma sifətini antik heykəlin üzüylə müqayisə
axsayan atın belindəydi; gonbul isə nəsə etmək olardı: zaman onun cizgilərini hələ
şikayətlənir, durmadan deyinirdi. Altındakı silməmişdi, amma ruhunda saysız-hesab-
eşşəyin isə dünya-filan vecinə deyildi, sız tufanlardan keçdiyini anlamağa əsas
bircə xortum otdan da yan keçməmişdi. verən, dərin izlər qoymuşdu. İndi gün işı-
Bu hadisəni görəndə az qalmışdı onların ğının kiçik bir parçası onun yanağına qon-
köməyinə cuma, amma sonra yel dəyir- muşdu, aramla ağzının kənarına sürüşür,
manlarına baxıb çaparaq onlara tərəf get- dərisini qıdıqlayır, qızdırırdı. Heykəl qəflətən
mişdi. Birincisinin qarşısında durub qəti gözünü açır. Bir ilan yerdə lent kimi axa-
qərara gəlmişdi ki, dəmir paltarlı arıq kişi- axa kolluğa girir. İnsan əlini ağzına yaxın-
nin qisasını ondan alsın və üzünü dəyir- laşdırıb günəşi hiss edir. Elə o an at quy-
mana tutub öz dilində belə qışqırmışdı: ruğunu tərpədir, havada oynadıb sağrı-
“Qolların sayı nəhəng Briareyinkindən çox sına çırpır və sağrısındakı uzun çapıqda
olsa da, mən səni hərəkətinə görə cəzaŃ özünə yer eləyib ziyafətə hazırlaşan mo-
landırmağa məcburam”. Qəzəbindən dəyir- zalanı qovur.
manların hamısının pərlərini xıncım-xıncım
eləmişdi. Kentavrı isə qonşu dövlətin Gün qüruba doğru gedirdi, bir azdan
sərhədlərinə kimi təqib etmişdilər. O, sü- batacaqdı; tezliklə gecənin ilk kölgələri
pürgə kolları basmış çöllərdən ötüb dəniz yerə qonacaq, amma hələ yatmaq olar,
sahilinə çatmış, oradan da geri qayıtmışdı... hələ vaxt var. Dənizin yuxu olmayan ger-
çək səsi hələ də qulaqlarındadır – bu, lə-
Eyni zamanda həm insan, həm heyvan pədöyən gurultusu deyil, çox güman ki,
olan kentavr indi çox möhkəm yatıb. Onun sahilə çırpılan dalğaların ilğımıdır – dənizin
nəhəng bədəni sakitdir. Yuxular isə gəlir- sinəsində oynaşan, qayalıqlarda qaynaşan,
gedir; indi at uzaq keçmişin xoş günlərin- yuxarılara, günəşə, səmanın elə su ma-
dən birində parlaq günəş altında dördnala viliyinə can atan dalğaların nəğməsidir.
çapır, insan arxasında dağların kölgəsini
görür və bu dağlar da elə bil onunla bir Demək olar ki, elə buraydı. Adamlar
qaçır, ya da cığırla dağlara dırmaşır, yu- tərəfindən qazılıb digərlərinə sarı uzanan
xarıdan səs-küylü dənizə, bəyaz köpüklər bu yarğan təsadüfən bura gəlib çıxmışdı,
arasına səpələnmiş, suyun par-par yanan əslində istənilən tərəfə gedib çıxa bilərdi.
işığına bələnmiş, dənizin dərinliklərindən Lakin bu yarğan cənuba tərəf uzanırdı və
indicə çıxıb tər-təmiz olan, dünyaya hey- indi əhəmiyyəti olan yeganə şey məhz
elə bu idi. Nə qədər imkan var, Kentavr
