Page 17 - "Xəzər" 4/2016
P. 17
sini çarpazlanmış əlləri üstə qoyaraq piflərlə müharibədə iştirak etmişdi. Onun 17
otların arasında vurnuxan qarışqalara, və qəbilədaşlarının insan qarşısında ilk 2016
yaxud qara torpağı dəlib çıxan incə, bəyaz ciddi məğlubiyyəti də elə həmin mühari-
cücərtilərə tamaşa edə bilməzdi. Göyə bəyə təsadüf edirdi. Kentavr döyüşdən Joze Saramaqo. Kentavr
baxmaq istəyəndə isə başını var gücüylə dərhal sonra başını götürüb, adlarını unut-
arxaya əyəsi olurdu; ya da gərək at hərdən duğu dağlara qaçmışdı. Həmin o mənhus
şahə qalxıb insanı elə yuxarı qaldıraydı gündə tanrıların himayə etdiyi Herakl onun
ki, onun bədəni müəyyən qədər geriyə qardaşlarını amansızcasına qırdı; özü isə
əyiləydi. Elə olanda işıqlı ulduzların bən- yalnız Heraklla Ness arasında başlayan
zərsiz çələngini də, küləkdən təlatümə uzun və üzücü döyüşdən istifadə edib,
gələn geniş bulud topalarını da görür, meşədə gizlənməklə canını qurtara bildi.
ilkin yaranışın yeganə yadigarını – günəş
nuruna qərq olmuş lacivərd nəhayətsizliyi Hamı elə bildi ki, bu, kentavrların sonu
də heyranlıqla seyr edə bilirdi. oldu. Lakin tarixçilər, mifoloqlar nə deyir,
desin, onlardan biri sağ qalmışdı. Sonuncu
At o dəqiqə yatdı. Ayaqlarını süsən çi- kentavr, Heraklın Nessi ölüm saçan ağu-
çəkləri arasında uzatmışdı, topa quyruğu şunda necə sıxıb öldürdüyünü, sonra da
isə torpağın üstünə sərilmişdi; uzanıb ağır- ona bu qələbəni çalmağa, lənətlənmiş
ağır, dərin-dərin nəfəs alırdı. İnsan isə kentavr irqini yer üzündən silməyə kömək
yarıuzanmış vəziyyətdə, sağ çiynini yarğanın edən tanrılara dualar edə-edə yerdə necə
yamacına dirəmiş, özünə yorğan düzəltmək sürüdüyünü öz gözləriylə görmüşdü. Neçə
üçün ağacların alçaq budaqlarından qırırdı. illər sonra Hektor da Axillin cəsədini eynən
Hərəkət edəndə, istiyə, soyuğa at qədər elə sürüyəcəkdi. Sonra isə həmin tanrılar
olmasa da, birtəhər dözürdü. Amma uzanan- ya çox peşman olduqlarından, ya da yalnız
da, yatanda yaman tez üşüyürdü. İndi, nə özlərinə bəlli olan hansısa başqa bir
qədər ki, gün şaxımağa başlamayıb, ağac- səbəbdən, ilahi Heraklın baxışlarını yayın-
ların gölgəsində rahatca dincələ bilərdi. dırıb sonuncu kentavrın gizlənməsinə kö-
Burdan baxanda, yuxarıda, yarpaqların mək edəcək.
arasından səma görünürdü: şəffaf lacivərd-
liyin əyri-üyrü bir parçası başının üstündə O hər gecə yuxusunda Heraklla necə
asılıb qalmışdı; səhərin təmiz havasında çarpışdığını, ona necə qalib gəldiyini gö-
süzən quşlar hərdən həmin lacivərdlikdən rürdü. Hər gecə tanrılar döyüşə hazırlaşan
süzüb-keçirdilər. iki nəfərin ətrafında dövrələmə əyləşir,
onlar da çiyin-çiyinə, döş-döşə vuruşurlar.
İnsan yavaş-yavaş gözlərini yumdu. Ayıq-sayıqdır, onun bircə aldadıcı hərə-
Qırdığı budaqların şirəsindən gələn qoxu kətinə belə imkan, fürsət yaratmır, tozun
başını gicəlləndirirdi. O heç vaxt insan içində, ayaqlarının altında vıyıldayan xain
yuxuları görmürdü. Heç atların görə biləcəyi tələdən canını asanlıqla qurtarır, rəqibini
yuxuları da xatırlamırdı. Oyaq vaxtında kişi kimi üzbəüz döyüşməyə vadar edir.
sakit, hüzurlu anlar ona nadir hallarda Onun üzü, qolları, bədəni bütün kişilərdə
qismət olurdu. Gecələr isə at yuxuları in- olduğu kimi tərləyir. Atın da dərisi tərdən
san yuxularına qarışır, kentavr yuxularına par-par yanır. Hər gecə belə olur...
çevrilirdi.
Minillərdir ki, daim bu yuxunu görür,
O, qədim, ulu at-insanlar qəbiləsinin sonu da həmişə eyni bitir: hər dəfə əzələ-
sağ qalan sonuncu nümayəndəsiydi. La- lərində insanın və atın bütün gücünü to-
parlayaraq Nessin qisasını Herakldan alır.
otların arasında vurnuxan qarışqalara, və qəbilədaşlarının insan qarşısında ilk 2016
yaxud qara torpağı dəlib çıxan incə, bəyaz ciddi məğlubiyyəti də elə həmin mühari-
cücərtilərə tamaşa edə bilməzdi. Göyə bəyə təsadüf edirdi. Kentavr döyüşdən Joze Saramaqo. Kentavr
baxmaq istəyəndə isə başını var gücüylə dərhal sonra başını götürüb, adlarını unut-
arxaya əyəsi olurdu; ya da gərək at hərdən duğu dağlara qaçmışdı. Həmin o mənhus
şahə qalxıb insanı elə yuxarı qaldıraydı gündə tanrıların himayə etdiyi Herakl onun
ki, onun bədəni müəyyən qədər geriyə qardaşlarını amansızcasına qırdı; özü isə
əyiləydi. Elə olanda işıqlı ulduzların bən- yalnız Heraklla Ness arasında başlayan
zərsiz çələngini də, küləkdən təlatümə uzun və üzücü döyüşdən istifadə edib,
gələn geniş bulud topalarını da görür, meşədə gizlənməklə canını qurtara bildi.
ilkin yaranışın yeganə yadigarını – günəş
nuruna qərq olmuş lacivərd nəhayətsizliyi Hamı elə bildi ki, bu, kentavrların sonu
də heyranlıqla seyr edə bilirdi. oldu. Lakin tarixçilər, mifoloqlar nə deyir,
desin, onlardan biri sağ qalmışdı. Sonuncu
At o dəqiqə yatdı. Ayaqlarını süsən çi- kentavr, Heraklın Nessi ölüm saçan ağu-
çəkləri arasında uzatmışdı, topa quyruğu şunda necə sıxıb öldürdüyünü, sonra da
isə torpağın üstünə sərilmişdi; uzanıb ağır- ona bu qələbəni çalmağa, lənətlənmiş
ağır, dərin-dərin nəfəs alırdı. İnsan isə kentavr irqini yer üzündən silməyə kömək
yarıuzanmış vəziyyətdə, sağ çiynini yarğanın edən tanrılara dualar edə-edə yerdə necə
yamacına dirəmiş, özünə yorğan düzəltmək sürüdüyünü öz gözləriylə görmüşdü. Neçə
üçün ağacların alçaq budaqlarından qırırdı. illər sonra Hektor da Axillin cəsədini eynən
Hərəkət edəndə, istiyə, soyuğa at qədər elə sürüyəcəkdi. Sonra isə həmin tanrılar
olmasa da, birtəhər dözürdü. Amma uzanan- ya çox peşman olduqlarından, ya da yalnız
da, yatanda yaman tez üşüyürdü. İndi, nə özlərinə bəlli olan hansısa başqa bir
qədər ki, gün şaxımağa başlamayıb, ağac- səbəbdən, ilahi Heraklın baxışlarını yayın-
ların gölgəsində rahatca dincələ bilərdi. dırıb sonuncu kentavrın gizlənməsinə kö-
Burdan baxanda, yuxarıda, yarpaqların mək edəcək.
arasından səma görünürdü: şəffaf lacivərd-
liyin əyri-üyrü bir parçası başının üstündə O hər gecə yuxusunda Heraklla necə
asılıb qalmışdı; səhərin təmiz havasında çarpışdığını, ona necə qalib gəldiyini gö-
süzən quşlar hərdən həmin lacivərdlikdən rürdü. Hər gecə tanrılar döyüşə hazırlaşan
süzüb-keçirdilər. iki nəfərin ətrafında dövrələmə əyləşir,
onlar da çiyin-çiyinə, döş-döşə vuruşurlar.
İnsan yavaş-yavaş gözlərini yumdu. Ayıq-sayıqdır, onun bircə aldadıcı hərə-
Qırdığı budaqların şirəsindən gələn qoxu kətinə belə imkan, fürsət yaratmır, tozun
başını gicəlləndirirdi. O heç vaxt insan içində, ayaqlarının altında vıyıldayan xain
yuxuları görmürdü. Heç atların görə biləcəyi tələdən canını asanlıqla qurtarır, rəqibini
yuxuları da xatırlamırdı. Oyaq vaxtında kişi kimi üzbəüz döyüşməyə vadar edir.
sakit, hüzurlu anlar ona nadir hallarda Onun üzü, qolları, bədəni bütün kişilərdə
qismət olurdu. Gecələr isə at yuxuları in- olduğu kimi tərləyir. Atın da dərisi tərdən
san yuxularına qarışır, kentavr yuxularına par-par yanır. Hər gecə belə olur...
çevrilirdi.
Minillərdir ki, daim bu yuxunu görür,
O, qədim, ulu at-insanlar qəbiləsinin sonu da həmişə eyni bitir: hər dəfə əzələ-
sağ qalan sonuncu nümayəndəsiydi. La- lərində insanın və atın bütün gücünü to-
parlayaraq Nessin qisasını Herakldan alır.
