Page 17 - "Xəzər"
P. 17
taqxanada iri, qara çoban itləri onu qucaqlayır, ağlayırdı, göz yaşları 17
var... Adamlar da qara paltardadı, yal- sel kimi axırdı. Çünki orada öldür- 2015
nız qara paltarda... Minskə qayıdıram, müşdülər... O da... Bunu sonra başa
çörək dükanının, uşaq bağçasının düşdüm... Sərhəddə gömrük işçiləri Svetlana Aleksiyeviç. Tabut oğlanlar
yanından ötüb küçəylə gedirəm, baton onun amerikan çimərlik trusikini əlindən
çörək, süd aparıram və həmin it almışdılar... Xarici maldı... Olmaz...
hürüşməsini eşidirəm. Qulaqbatıran Belə ki, evə alt paltarsız gəlmişdi. Mə-
hürüşmə. Bu səs ağlımı çaşdırır... Bir nə xələt gətiribmiş, həmin il qırx yaşım
dəfə az qaldım maşının altına düşəm... tamam olmuşdu; xələti əlindən
Mən oğlumun qəbrinin üstünə getməyə almışdılar. Nənəsinə yaylıq gətirirmiş
hazıram... Onunla yanaşı uzanmağa – onu da alıblar. Bircə çiçək gətirə
hazıram... Ancaq bacarmıram... Bu bilmişdi... Qladiolus... Ancaq sifətində
dərdlə necə yaşayacağımı bilmirəm... sevinc yox idi...
Hərdən mətbəxə girib, çapacağın
qoyulduğu şkafı görəndə məni dəhşət Səhər yuxudan duranda hələ
bürüyür... Siz eşitmirsiniz? Heç nə yaxşıydı: “Anacan! Anacan!” Axşama
eşitmirsiniz... Yox?! İndi oğlumdan yaxın sifəti tutuldu, baxışları
xəbərim yoxdu. On beş ildən sonra dumanlandı... Təsvir eləyə bilmirəm...
onu nə vəziyyətdə geri alacağam? Әvvəl-əvvəl bir damcı da içmirdi... Otu-
Ona on beş il ciddi rejimli həbs rub divara zillənirdi... Divandan sıçrayıb
veriblər... Onu necə tərbiyə eləmişdim? gödəkcəsinə əl atırdı...
O, bal rəqslərinə həvəs göstərirdi...
Onunla Leninqradda Ermitaja Qapıda dayanıram:
getmişdik... Bir yerdə kitab oxuyurduq... – Hara, Valyuşa?
(Ağlayır.) Әfqanıstan onu əlimdən aldı... Mənə elə baxır, elə bil boşluğa
baxır... Gedir...
... Daşkənddən teleqram aldıq: İşdən gec qayıdıram, zavod
qarşılayın, filan təyyarə... Eyvana atılıb, uzaqdadı, ikinci növbəyəm. Zəngi
var gücümlə qışqırmaq istədim: basıram, amma qapını açmır. O, səsimi
“Sağdır! Oğlum Әfqanıstandan sağ- tanımır. Bu, çox qəribədi, dostlarının
salamat qayıdıb! Bu dəhşətli müharibə səsini də tanımır, ancaq onu təkcə
mənim üçün sona çatdı!” – və huşumu mən “Valyuşa” çağırıram. Sanki həmişə
itirdim. Әlbəttə, aeroporta gecikdik, kimisə gözləyirdi, qorxurdu. Ona təzə
bizim reys çoxdan gəlmişdi, oğlumu köynək almışdım, əyninə geyinib
həyətdə tapdıq. O, torpağa uzanıb, baxmağa başladı: qolu kəsik-kəsikdi.
otu qucaqlamışdı, onun belə yaşıl – Bu nədi?
olduğuna heyrətlənirdi... Qayıtdığına – Boş şeydi, anacan...
inanmırdı... Üzündə sevinc yox idi... Sonra bildim... Məhkəmədən son-
ra... Təlimdə damarını kəsibmiş...
Axşam qonşular bizə gəldi, balaca Rabitəçi imiş, hərbi hava telefonunu
qızları varıydı, saçına göy bant vaxtında ağaca ata bilməyib və serjant
bağlamışdılar. Qızı qucağında oturdub, onu tualetdən əlli vedrə çirkab çıxarıb,
var... Adamlar da qara paltardadı, yal- sel kimi axırdı. Çünki orada öldür- 2015
nız qara paltarda... Minskə qayıdıram, müşdülər... O da... Bunu sonra başa
çörək dükanının, uşaq bağçasının düşdüm... Sərhəddə gömrük işçiləri Svetlana Aleksiyeviç. Tabut oğlanlar
yanından ötüb küçəylə gedirəm, baton onun amerikan çimərlik trusikini əlindən
çörək, süd aparıram və həmin it almışdılar... Xarici maldı... Olmaz...
hürüşməsini eşidirəm. Qulaqbatıran Belə ki, evə alt paltarsız gəlmişdi. Mə-
hürüşmə. Bu səs ağlımı çaşdırır... Bir nə xələt gətiribmiş, həmin il qırx yaşım
dəfə az qaldım maşının altına düşəm... tamam olmuşdu; xələti əlindən
Mən oğlumun qəbrinin üstünə getməyə almışdılar. Nənəsinə yaylıq gətirirmiş
hazıram... Onunla yanaşı uzanmağa – onu da alıblar. Bircə çiçək gətirə
hazıram... Ancaq bacarmıram... Bu bilmişdi... Qladiolus... Ancaq sifətində
dərdlə necə yaşayacağımı bilmirəm... sevinc yox idi...
Hərdən mətbəxə girib, çapacağın
qoyulduğu şkafı görəndə məni dəhşət Səhər yuxudan duranda hələ
bürüyür... Siz eşitmirsiniz? Heç nə yaxşıydı: “Anacan! Anacan!” Axşama
eşitmirsiniz... Yox?! İndi oğlumdan yaxın sifəti tutuldu, baxışları
xəbərim yoxdu. On beş ildən sonra dumanlandı... Təsvir eləyə bilmirəm...
onu nə vəziyyətdə geri alacağam? Әvvəl-əvvəl bir damcı da içmirdi... Otu-
Ona on beş il ciddi rejimli həbs rub divara zillənirdi... Divandan sıçrayıb
veriblər... Onu necə tərbiyə eləmişdim? gödəkcəsinə əl atırdı...
O, bal rəqslərinə həvəs göstərirdi...
Onunla Leninqradda Ermitaja Qapıda dayanıram:
getmişdik... Bir yerdə kitab oxuyurduq... – Hara, Valyuşa?
(Ağlayır.) Әfqanıstan onu əlimdən aldı... Mənə elə baxır, elə bil boşluğa
baxır... Gedir...
... Daşkənddən teleqram aldıq: İşdən gec qayıdıram, zavod
qarşılayın, filan təyyarə... Eyvana atılıb, uzaqdadı, ikinci növbəyəm. Zəngi
var gücümlə qışqırmaq istədim: basıram, amma qapını açmır. O, səsimi
“Sağdır! Oğlum Әfqanıstandan sağ- tanımır. Bu, çox qəribədi, dostlarının
salamat qayıdıb! Bu dəhşətli müharibə səsini də tanımır, ancaq onu təkcə
mənim üçün sona çatdı!” – və huşumu mən “Valyuşa” çağırıram. Sanki həmişə
itirdim. Әlbəttə, aeroporta gecikdik, kimisə gözləyirdi, qorxurdu. Ona təzə
bizim reys çoxdan gəlmişdi, oğlumu köynək almışdım, əyninə geyinib
həyətdə tapdıq. O, torpağa uzanıb, baxmağa başladı: qolu kəsik-kəsikdi.
otu qucaqlamışdı, onun belə yaşıl – Bu nədi?
olduğuna heyrətlənirdi... Qayıtdığına – Boş şeydi, anacan...
inanmırdı... Üzündə sevinc yox idi... Sonra bildim... Məhkəmədən son-
ra... Təlimdə damarını kəsibmiş...
Axşam qonşular bizə gəldi, balaca Rabitəçi imiş, hərbi hava telefonunu
qızları varıydı, saçına göy bant vaxtında ağaca ata bilməyib və serjant
bağlamışdılar. Qızı qucağında oturdub, onu tualetdən əlli vedrə çirkab çıxarıb,
