Page 134 - "Xəzər"

Bir adamları öləndə onun üçün ev tük olan, kürəyinə dəri atmış bir ixtiyara

kimi böyük bir çuxur qazarlar. Bundan da rast gəlirsən.

sonra cəsədini gətirib paltarını geydirər, Oğuz türklərinin hökmdarına Yabğu

qurşağını bağlayıb, yayını, oxunu deyilir. Bu söz hökmdar ünvanıdır.

qurşandırarlar. Әlinə içi nəbiz (şərab, Qəbilənin başına keçən hər kəs bu

bəlkə də qımız? – Ә.O.) dolu, ağacdan adı alır. Onun vəkilinə isə “Kuzerkin”

oyulmuş bir qədəh verib qarşısına deyirlər. Eyni zamanda, bir ağanın

yenə ağacdan oyulmuş, içi nəbiz dolu yandaşı da “Kuzerkin” adını daşıyır.

bir qab qoyarlar. Daha sonra ölünü Onlardan ayrıldıqdan sonra ordu

çuxurda oturdub üzərini tavanla örtərlər. subaşının yanına getdik. Ona

Məzarının üzərində çamırdan qübbə əl-Katağan oğlu Etrak (Alpdoğan oğlu

kimi bir təpəcik düzəldərlər. Bundan Әrtoğrul) deyirlər. Etrak bizim üçün

sonra ölünün heyvanlarını gətirib türk çadırları qurdurdu. O çadırlarda

miqdarına görə birdən yüzə, bəzən qonaq qaldıq. Onun böyük bir ailəsi,

də iki yüzə qədərini qurban adına çoxlu sayda qulluqçu və xidmətçiləri,

134 kəsib ətini yeyərlər. Heyvanların başını, evləri vardı. Yemək və minmək üçün
ayaqlarını, dərisini, quyruğunu (müəllif heyvanlar gətirtdi. Ailəsindən və yaxın

2015 burda, güman ki, atı nəzərdə tutur – adamlarından ibarət böyük bir dəstəni

Ә.O.) bir tərəfə ayırıb, kəsilmiş ağaclara başımıza yığıb şülən verdi, nə qədər

keçirərək məzar ətrafında dövrələmə qoyun kəsdirdi.

basdırarlar. Onların inancına görə bun- Ona paltar, kişmiş, ceviz, istiot, darı

lar “ölünün cənnətə gedərkən minəcəyi kimi hədiyyələr verdik. Xatununu gör-

heyvanlardır”. Әgər ölən kişi sağlığında düm. […] Bu qadın bir az ət, süd, bir

vurub-tutan, qəhrəman adam olubsa, də Etraka (Әrtoğrula) verdiyimiz hədiy-

öldürdüyü düşmənlərin sayı qədər yələrdən götürüb çadırlarından çıxaraq

ağacdan heykəlciklər yonub qəbrinin çölə getdi. Bir çuxur qazıb həmin

üzərinə sancarlar. “Bunlar onun şeyləri bu çuxura basdırdı. Nəsə söy-

qulluqçularıdır, cənnətdə ona qulluq lədi. Tərcüməçidən nə dediyini soruş-

İbn Fədlan. Səyahətnamə edəcəklər”, – deyərlər. dum. Tərcüməçi dedi: “Qadın söyləyir

Bəzən heyvanları qurban verməyi ki, bu, Etrakın atası əl-Katağana

bir-iki gün gecikdirərlər. Bu halda ərəblərin gətirdiyi hədiyyədir”.

başbilən ağsaqqallardan biri (şaman) Qaranlıq qarışanda tərcüməçimi

onları təşviq edər ki, vaxtı ötürməsinlər. də götürüb Etrakın hüzuruna getdim.

[…] Qübbəli çadırında oturmuşdu. Üstümdə

Nəzir əl-Haraminin ona yazdığı məktub

vardı. Nəzir bu məktubunda onu

İbn Fədlan belə deyir: müsəlmanlığa dəvət və təşviq edirdi.

Türklər saqqallarını qırxıb bığ saxla- Bundan başqa, ona içində museyyibi

yarlar. Bəzən onların arasında saqqalı sikkələri də olan əlli qızıl pul, üç misqal

qırxılı, ancaq çənəsində təkəm-seyrək müşk, aşılanıb işlənmiş dərilər, özünə