Page 135 - "Xəzər"
P. 135
qə tikdirmək üçün biçilmiş Mərv qərbə tərəf köçməyə məcbur edərək 135
qumaşları, dəri və göndən tikilmiş bir Dunaya qədər uzanan güney Rusiya 2015
cüt ayaqqabı, rəsmi mərasimlər üçün çöllərinə yayıldılar. İslam coğrafiyaçıları
bir dəst paltar, beş dəst ipək geyim daha çox qərbdə yerləşən peçeneqlər- İbn Fədlan. Səyahətnamə
göndərmişdi. Bu hədiyyələrin hamısını dən bəhs edirlər. Onlar X əsrin sonunda
ona təqdim etdik. Xanımına da bir baş Dunayı keçərək Balkanlara yayıldılar,
örtüsü, bir də üzük hədiyyə elədik. Bizansın başına bir bəla oldular.
Nəhayət, XII əsrin əvvəllərində Aleksios
Bundan sonra məktubu ona oxu- tərəfindən darmadağın edildilər,
dum. Tərcüməçiyə: “Siz geri dönənə qalanları Bizans İmperatorluğunda
qədər bir şey deyə bilməyəcəyəm. Nə qulluğa götürüldülər. İbn Fədlan və
qərara gələcəyimi Sultana (Xəlifəyə) Əbu Düləf isə Şərqdəki peçeneqlərin
yazaram”, – dedi. uzun saqqallı və bığlı olduqlarını yazır.)
[…]Türklər Etrakın ən mahir at mini- Bundan sonra peçeneqlərin ölkə-
cisi, süvari olduğunu söyləyirlər. Bir sinə gəlib çatdıq. Onlar dənizə bənzər,
gün atının belində bizimlə yanaşı gedir- axarı olmayan bir suyun (böyük bir
di. Birdən başımız üstündən bir ördəyin gölün) kənarında məskunlaşıblar,
keçdiyini gördük. Etrak dərhal yayını dərilərinin rəngi çox əsmərdi. Hamısı
çəkdi, atını o səmtə sürdü, bir anda saqqalını təraş edər. Oğuzların əksinə,
ördəyi oxla vurub yerə saldı. çox yoxsul əhalidi. Halbuki oğuzlarda
on min baş heyvana, yüz min baş
Bir neçə gün keçdikdən sonra adam qoyuna sahib olan adamlar gördüm.
göndərib rütbəcə özündən kiçik Qoyunlar qarın içində dırnaqlarıyla
komandanları çağırtdırdı. Onlardan eşələyib ot gəzirdi, onu tapmayanda
birinin adı Tarxan, digərininki Yınal idi. qar yeyirdi. Ancaq buna baxmayaraq
Bir də bunların qardaşı oğlu İlquz çox kök idilər…
gəlmişdi. Onların ən ağıllısı və qabaqcılı
Tarxan idi. [...] Peçeneqlərin yanında bir gün
qaldıqdan sonra yolumuza davam edib
Peçeneqlər Yayık (Ural) çayına çatdıq. O, indiyə
(Peçeneqlərin əsl yurdları haqqında qədər gördüyümüz ən böyük, suyu ən
indiyədək dəqiq məlumat yoxdur. Orta bol olan, ən iti axan çaydı. Bu çaydan
əsr müəlliflərinin, o cümlədən, İbn keçərkən bir tuluğun tərsinə çevrildiyini,
Fədlanın qeyd etdiyinə görə Yayın içindəkilərin çayda batdığını, çox
(Ural) çayının quzeyində yaşamışlar. insanın tələf olduğunu, bəzi dəvələrin
Digər ərəb səyyahı Əbu Düləf isə və heyvanların boğulduğunu gördüm.
onların bir az da uzaqda – Çinə tərəf Nəhayət, min bir əziyyətlə çayı keçdik.
bir ərazidə yaşadığını yazır. Peçeneq- Günlərcə yol gedib Cağan, İrgiz…,
lərin böyük bir qismi IX əsrdə xəzərlərin Samara… çaylarını keçəndən sonra
və oğuzların təzyiqi altında Volqanın Türklərin Başqırt ölkəsinə çatdıq.
qərbinə keçmişlər. Onlar 889-cu ildə
macarları məskunlaşdıqları ərazidən
qumaşları, dəri və göndən tikilmiş bir Dunaya qədər uzanan güney Rusiya 2015
cüt ayaqqabı, rəsmi mərasimlər üçün çöllərinə yayıldılar. İslam coğrafiyaçıları
bir dəst paltar, beş dəst ipək geyim daha çox qərbdə yerləşən peçeneqlər- İbn Fədlan. Səyahətnamə
göndərmişdi. Bu hədiyyələrin hamısını dən bəhs edirlər. Onlar X əsrin sonunda
ona təqdim etdik. Xanımına da bir baş Dunayı keçərək Balkanlara yayıldılar,
örtüsü, bir də üzük hədiyyə elədik. Bizansın başına bir bəla oldular.
Nəhayət, XII əsrin əvvəllərində Aleksios
Bundan sonra məktubu ona oxu- tərəfindən darmadağın edildilər,
dum. Tərcüməçiyə: “Siz geri dönənə qalanları Bizans İmperatorluğunda
qədər bir şey deyə bilməyəcəyəm. Nə qulluğa götürüldülər. İbn Fədlan və
qərara gələcəyimi Sultana (Xəlifəyə) Əbu Düləf isə Şərqdəki peçeneqlərin
yazaram”, – dedi. uzun saqqallı və bığlı olduqlarını yazır.)
[…]Türklər Etrakın ən mahir at mini- Bundan sonra peçeneqlərin ölkə-
cisi, süvari olduğunu söyləyirlər. Bir sinə gəlib çatdıq. Onlar dənizə bənzər,
gün atının belində bizimlə yanaşı gedir- axarı olmayan bir suyun (böyük bir
di. Birdən başımız üstündən bir ördəyin gölün) kənarında məskunlaşıblar,
keçdiyini gördük. Etrak dərhal yayını dərilərinin rəngi çox əsmərdi. Hamısı
çəkdi, atını o səmtə sürdü, bir anda saqqalını təraş edər. Oğuzların əksinə,
ördəyi oxla vurub yerə saldı. çox yoxsul əhalidi. Halbuki oğuzlarda
on min baş heyvana, yüz min baş
Bir neçə gün keçdikdən sonra adam qoyuna sahib olan adamlar gördüm.
göndərib rütbəcə özündən kiçik Qoyunlar qarın içində dırnaqlarıyla
komandanları çağırtdırdı. Onlardan eşələyib ot gəzirdi, onu tapmayanda
birinin adı Tarxan, digərininki Yınal idi. qar yeyirdi. Ancaq buna baxmayaraq
Bir də bunların qardaşı oğlu İlquz çox kök idilər…
gəlmişdi. Onların ən ağıllısı və qabaqcılı
Tarxan idi. [...] Peçeneqlərin yanında bir gün
qaldıqdan sonra yolumuza davam edib
Peçeneqlər Yayık (Ural) çayına çatdıq. O, indiyə
(Peçeneqlərin əsl yurdları haqqında qədər gördüyümüz ən böyük, suyu ən
indiyədək dəqiq məlumat yoxdur. Orta bol olan, ən iti axan çaydı. Bu çaydan
əsr müəlliflərinin, o cümlədən, İbn keçərkən bir tuluğun tərsinə çevrildiyini,
Fədlanın qeyd etdiyinə görə Yayın içindəkilərin çayda batdığını, çox
(Ural) çayının quzeyində yaşamışlar. insanın tələf olduğunu, bəzi dəvələrin
Digər ərəb səyyahı Əbu Düləf isə və heyvanların boğulduğunu gördüm.
onların bir az da uzaqda – Çinə tərəf Nəhayət, min bir əziyyətlə çayı keçdik.
bir ərazidə yaşadığını yazır. Peçeneq- Günlərcə yol gedib Cağan, İrgiz…,
lərin böyük bir qismi IX əsrdə xəzərlərin Samara… çaylarını keçəndən sonra
və oğuzların təzyiqi altında Volqanın Türklərin Başqırt ölkəsinə çatdıq.
qərbinə keçmişlər. Onlar 889-cu ildə
macarları məskunlaşdıqları ərazidən
