Page 159 - "Xəzər"
P. 159
gilisini götürüb dağa qalxmağa Altaylılar ikinci mәrhәlәnin başlanğıcını 159
başladı, xan da aşağıdan göz “dyadic” dediklәri Nuh tufanı – böyük 2015
qoymuşdu, görsün işin axırı necә ola- su daşqınıyla bağlayırlar:
caq. Çoban var gücünü toplayıb dağ Türk dünyası. Altay mif vә әfsanәlәri
yuxarı qalxırdı, amma get-gedә gücü “Sarı buynuzlu göy (mavi) keçi
tükәnir, heydәn düşürdü. Az qalırdı xәbәr gәtirir ki, sel gәlir, dünyanı su
qızı yerә sala, o da ilana dönüb basacaq. Keçi 7 gün bәyirә-bәyirә
görünmәz ola… Qız bu yerdә zirәk dünyanı dolanır. 7 gün zәlzәlә olur. 7
çıxdı- xanın gözündәn oğurlanıb gah gün dağlar od tutub yanır. 7 gün yağış
әli, gah da ayağıyla yerә tәkan verib yağır. 7 gün tufan qopur, şimşәk çaxır.
özünü düşmәyә qoymadı. Belәcә, 7 gün dә qar yağır.
onlar dağın zirvәsinә qalxa bildilәr.
Bunu görәn xanı od götürdü, hirsindәn Bütün bunlardan sonra güclü şaxta
onun özü әfi ilana çevrildi. düşür. Əmәli saleh, Allah adamı 7
qardaş vardı. Daşqın olacağını bircә
Dünyanın yaradılışı bu qardaşlar bilirdi. Onların içindә Erlik
Bütün dünya xalqlarında olduğu әn böyüyü idi, sonra Ülgen gәlirdi. Ül-
kimi, türk xalqlarında, o cümlәdәn, gen ilahidәn vergiliydi, bundan yana
türklәrin soy özәklәrindәn sayılan al- ona Pomçı – “kitab әhli” deyirdilәr.
taylarda da dünyanın, kainatın yaradılışı
barәdә bir-birindәn maraqlı dürlü-dürlü Qardaşlar böyük bir köröp – gәmi
әfsanә vә әsatirlәr mövcuddur. düzәltdilәr (altaylılar belә deyirlәr ki,
Bu gün bizim yaşadığımız Yer hәmin köröp, yәni gәmi indiyә qәdәr
kürәsini, Yeri altaylılar “Çin cier” – başı buludlara dәyәn Dyal-Mönkü
hәqiqi yer adlandırırlar. Burda “çin” – dağında, bәzilәrinә görә isә Kom-Ağac
hal-hazırda biz azәrbaycanlıların da yaxınlığındakı Idık dağında qalmaq-
işlәtdiyi “çin” sözünün eynidir, “doğru”, daymış), heyvanların, hәşәratların,
“düz”, “hәqiqi” mәnasını ifadә edir: quşların hәrәsindәn bir cüt götürüb
“yuxum çin çıxdı”. “Diyer /ciyer” isә gәmiyә qoyurlar.
“yer” kәlmәsinin fonetik variantından
başqa bir şey deyil. Altaylıların Daşqın kәsәndә Ülgen xoruzu eşiyә
tәsәvvürünә görә bizim mәskunlaşdı- buraxır. Xoruz soyuqdan donub ölür.
ğımız Yerdәn başqa da Yer var ki, İkinci dәfә qazı buraxır, qaz gәmiyә
orda әbәdi zülmәt hökm sürür. O yerin qayıtmır. Üçüncü dәfә Ulgen qarğanı
adına “Altınqı örәn” – “altdakı” yer vә buraxır. O da qayıtmır, hardasa bir
ya “alış diyer” – “uzaq yer” deyirlәr. cәsәd tapıb onu yemәklә mәşğul olur.
Yenә Altay dünyagörüşünә görә
Çin diyer (hәqiqi Yer) mövcudluq Yeddi qardaş gәmidәn çıxır.
dönәminin ikinci mәrhәlәsini yaşayır. Ülgen müdriklik kitabı sayılan
“Nom”un gücüylә insan yaratmağa
başlayır. “Qök çeçek”i (göy çiçәyi) qızıl
fincana qoyur. Böyük qardaşı Erlik bu
çiçәklәrdәn bir neçәsini oğurlayıb, o
da insan yaratmaq eşqinә düşür.
başladı, xan da aşağıdan göz “dyadic” dediklәri Nuh tufanı – böyük 2015
qoymuşdu, görsün işin axırı necә ola- su daşqınıyla bağlayırlar:
caq. Çoban var gücünü toplayıb dağ Türk dünyası. Altay mif vә әfsanәlәri
yuxarı qalxırdı, amma get-gedә gücü “Sarı buynuzlu göy (mavi) keçi
tükәnir, heydәn düşürdü. Az qalırdı xәbәr gәtirir ki, sel gәlir, dünyanı su
qızı yerә sala, o da ilana dönüb basacaq. Keçi 7 gün bәyirә-bәyirә
görünmәz ola… Qız bu yerdә zirәk dünyanı dolanır. 7 gün zәlzәlә olur. 7
çıxdı- xanın gözündәn oğurlanıb gah gün dağlar od tutub yanır. 7 gün yağış
әli, gah da ayağıyla yerә tәkan verib yağır. 7 gün tufan qopur, şimşәk çaxır.
özünü düşmәyә qoymadı. Belәcә, 7 gün dә qar yağır.
onlar dağın zirvәsinә qalxa bildilәr.
Bunu görәn xanı od götürdü, hirsindәn Bütün bunlardan sonra güclü şaxta
onun özü әfi ilana çevrildi. düşür. Əmәli saleh, Allah adamı 7
qardaş vardı. Daşqın olacağını bircә
Dünyanın yaradılışı bu qardaşlar bilirdi. Onların içindә Erlik
Bütün dünya xalqlarında olduğu әn böyüyü idi, sonra Ülgen gәlirdi. Ül-
kimi, türk xalqlarında, o cümlәdәn, gen ilahidәn vergiliydi, bundan yana
türklәrin soy özәklәrindәn sayılan al- ona Pomçı – “kitab әhli” deyirdilәr.
taylarda da dünyanın, kainatın yaradılışı
barәdә bir-birindәn maraqlı dürlü-dürlü Qardaşlar böyük bir köröp – gәmi
әfsanә vә әsatirlәr mövcuddur. düzәltdilәr (altaylılar belә deyirlәr ki,
Bu gün bizim yaşadığımız Yer hәmin köröp, yәni gәmi indiyә qәdәr
kürәsini, Yeri altaylılar “Çin cier” – başı buludlara dәyәn Dyal-Mönkü
hәqiqi yer adlandırırlar. Burda “çin” – dağında, bәzilәrinә görә isә Kom-Ağac
hal-hazırda biz azәrbaycanlıların da yaxınlığındakı Idık dağında qalmaq-
işlәtdiyi “çin” sözünün eynidir, “doğru”, daymış), heyvanların, hәşәratların,
“düz”, “hәqiqi” mәnasını ifadә edir: quşların hәrәsindәn bir cüt götürüb
“yuxum çin çıxdı”. “Diyer /ciyer” isә gәmiyә qoyurlar.
“yer” kәlmәsinin fonetik variantından
başqa bir şey deyil. Altaylıların Daşqın kәsәndә Ülgen xoruzu eşiyә
tәsәvvürünә görә bizim mәskunlaşdı- buraxır. Xoruz soyuqdan donub ölür.
ğımız Yerdәn başqa da Yer var ki, İkinci dәfә qazı buraxır, qaz gәmiyә
orda әbәdi zülmәt hökm sürür. O yerin qayıtmır. Üçüncü dәfә Ulgen qarğanı
adına “Altınqı örәn” – “altdakı” yer vә buraxır. O da qayıtmır, hardasa bir
ya “alış diyer” – “uzaq yer” deyirlәr. cәsәd tapıb onu yemәklә mәşğul olur.
Yenә Altay dünyagörüşünә görә
Çin diyer (hәqiqi Yer) mövcudluq Yeddi qardaş gәmidәn çıxır.
dönәminin ikinci mәrhәlәsini yaşayır. Ülgen müdriklik kitabı sayılan
“Nom”un gücüylә insan yaratmağa
başlayır. “Qök çeçek”i (göy çiçәyi) qızıl
fincana qoyur. Böyük qardaşı Erlik bu
çiçәklәrdәn bir neçәsini oğurlayıb, o
da insan yaratmaq eşqinә düşür.
