Page 162 - "Xəzər"
P. 162
döyüş olur. Bu döyüşdә monqollar ağzından çıxcağın uşaq quşa dönüb
qәlәbә çalır, son nәfәrinә qәdәr ovcundan uçdu. O vaxtdan gecәlәr
altaylıları qılıncdan keçirirlәr. Onların Altayda dәrdli-dәrdli bir quş ötür. Bu
qanından çay әmәlә gәlir: Yaba-Kan quşa xalq arasında Üsküs-uul (oğul)
(cılxa, teyxa qan – Ə.O.)Yalnız bir deyirlәr. O bir vaxtlar xoşbәxt olan
qoca, bir qarı salamat qalır, ancaq valideynlәrinin ölümünә ağı deyir.
monqollar onları da bir-birindәn ayrı Evlәrinin üstünә qonanda altaylılar
salır. onu qovur. Onlara görә bu quş
Qoca-qarı bir-birini sәslәyib qış- bәdbәxtlik gәtirir. Dağ kәndlәrinin
qırırlar. Qarı “Yemeqen!” qoca “Yebe- әhalisi bu quşu “Dyaman kuş” – “Ya-
qen!” deyә qışqırır. man quş” adlandırırlar.
Belәcә iki çay әmәlә gәlir: Yemeqen
vәYebeqen. Onlar, demәk olar, yan- Altay yazısı haqqında
yana axıb Kan çayına tökülürlәr. Altaylıların әlifbası yoxdu. Günlәrin
bir günü qam (şaman) öz xalqı üçün
162 Üsküs-uul (oğul) yazı icad etmәk fikrinә düşdü.
2015 Altayda bir istәkli әr-arvad vardı. Tozağacının qabığını qoparıb üstündә
Onların bir oğlu oldu. Uşaq doğulandan hәrflәr cızmağa başladı. Yazıb qur-
bir az sonra atası da, anası da tarandan sonra özündәn razı halda
xәstәlәndi. Anası öldü, xәstә atası bu yaş ağac qabığını hәyәtdә bir
bilmәdi bu körpә uşaqla neylәsin. Çox yerdәn asdı ki, qurusun. Tozağacı
düşündü, çox götür-qoy elәdi, axırda qabığını külәk yellәtdikcә qam ürәyindә
uşağı götürüb meşәyә apardı. Aparıb şükr elәyirdi ki, axır ki, mәnim xalqımın
bir ağcaqayın ağacının altına qoydu. da yazısı oldu. Bu fikirlә qam sevincәk
Türk dünyası. Altay mif vә әfsanәlәri Ağcaqayının gövdәsini çәrtdi, boru çadıra girdi. Külәk bir az güclәndi vә
kimi uzun bir bitkini qoparıb bir ucunu ağac qabığını yerә saldı. Çadırın
uşağın ağzına, bir ucunu da ağacın böyründә inәk otlayırdı. İnәk ağac
gövdәsinә bәrkitdi. Uşaq başladı qabığını da göy otun arasında ağzına
ağcaqayın şirәsi әmmәyә. Belәcә, aldı. Qam eşiyә çıxdı, gördü inәk
atası uşağı bu tәbii yemә alışdırıb evә hәrflәr yazdığı ağac qabığını otqarışıq
qayıtdı vә bir az keçәndәn sonra vәfat uddu. Qaldı dizinә döyә-döyә, yazıb-
elәdi. O, yeddi gün, yeddi gecә meşәdә cızdığını bir daha xatırlaya bilmәdi. O
uzalı qaldı, ağladı, qışqırdı, ancaq vaxtdan altaylıların yazısı olmadı.
sәsini eşidәn olmadı. Kuday bu oğlan
uşağını gördü, ona yazığı gәldi, aşağı
– uşağın yanına endi, onu qucağına
alıb dedi: “İnnәn belә әbәdi olaraq
sәn bir quş olacaqsan, hәm dә ancaq
gecәlәr oxuyacaqsan”. Söz Kudayın
qәlәbә çalır, son nәfәrinә qәdәr ovcundan uçdu. O vaxtdan gecәlәr
altaylıları qılıncdan keçirirlәr. Onların Altayda dәrdli-dәrdli bir quş ötür. Bu
qanından çay әmәlә gәlir: Yaba-Kan quşa xalq arasında Üsküs-uul (oğul)
(cılxa, teyxa qan – Ə.O.)Yalnız bir deyirlәr. O bir vaxtlar xoşbәxt olan
qoca, bir qarı salamat qalır, ancaq valideynlәrinin ölümünә ağı deyir.
monqollar onları da bir-birindәn ayrı Evlәrinin üstünә qonanda altaylılar
salır. onu qovur. Onlara görә bu quş
Qoca-qarı bir-birini sәslәyib qış- bәdbәxtlik gәtirir. Dağ kәndlәrinin
qırırlar. Qarı “Yemeqen!” qoca “Yebe- әhalisi bu quşu “Dyaman kuş” – “Ya-
qen!” deyә qışqırır. man quş” adlandırırlar.
Belәcә iki çay әmәlә gәlir: Yemeqen
vәYebeqen. Onlar, demәk olar, yan- Altay yazısı haqqında
yana axıb Kan çayına tökülürlәr. Altaylıların әlifbası yoxdu. Günlәrin
bir günü qam (şaman) öz xalqı üçün
162 Üsküs-uul (oğul) yazı icad etmәk fikrinә düşdü.
2015 Altayda bir istәkli әr-arvad vardı. Tozağacının qabığını qoparıb üstündә
Onların bir oğlu oldu. Uşaq doğulandan hәrflәr cızmağa başladı. Yazıb qur-
bir az sonra atası da, anası da tarandan sonra özündәn razı halda
xәstәlәndi. Anası öldü, xәstә atası bu yaş ağac qabığını hәyәtdә bir
bilmәdi bu körpә uşaqla neylәsin. Çox yerdәn asdı ki, qurusun. Tozağacı
düşündü, çox götür-qoy elәdi, axırda qabığını külәk yellәtdikcә qam ürәyindә
uşağı götürüb meşәyә apardı. Aparıb şükr elәyirdi ki, axır ki, mәnim xalqımın
bir ağcaqayın ağacının altına qoydu. da yazısı oldu. Bu fikirlә qam sevincәk
Türk dünyası. Altay mif vә әfsanәlәri Ağcaqayının gövdәsini çәrtdi, boru çadıra girdi. Külәk bir az güclәndi vә
kimi uzun bir bitkini qoparıb bir ucunu ağac qabığını yerә saldı. Çadırın
uşağın ağzına, bir ucunu da ağacın böyründә inәk otlayırdı. İnәk ağac
gövdәsinә bәrkitdi. Uşaq başladı qabığını da göy otun arasında ağzına
ağcaqayın şirәsi әmmәyә. Belәcә, aldı. Qam eşiyә çıxdı, gördü inәk
atası uşağı bu tәbii yemә alışdırıb evә hәrflәr yazdığı ağac qabığını otqarışıq
qayıtdı vә bir az keçәndәn sonra vәfat uddu. Qaldı dizinә döyә-döyә, yazıb-
elәdi. O, yeddi gün, yeddi gecә meşәdә cızdığını bir daha xatırlaya bilmәdi. O
uzalı qaldı, ağladı, qışqırdı, ancaq vaxtdan altaylıların yazısı olmadı.
sәsini eşidәn olmadı. Kuday bu oğlan
uşağını gördü, ona yazığı gәldi, aşağı
– uşağın yanına endi, onu qucağına
alıb dedi: “İnnәn belә әbәdi olaraq
sәn bir quş olacaqsan, hәm dә ancaq
gecәlәr oxuyacaqsan”. Söz Kudayın
