Page 241 - 2017-4
P. 241
lərimdə söhbət, təbii ki, bu əsərləri qu- dən xəbəri olmayan həmin hökm verən 241
ru-quru tərifləməkdən yox, onların kon- kimsə sufizmdən xəbəri olmayan həmin 2017
septual təhlilindən gedir. şairi sufizmdən xəbəri olmayan kütləyə
sufi şair kimi tanıdır, yəni mahiyyət qalır elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
Yaxud baxın, əsas etibarilə görkəmli bir tərəfdə, səriştəsizlik sufizm haqqında
şair və publisist kimi tanıdığımız Sabir bəsit bir təsəvvürlə ədəbi prosesi, az qa-
Rüstəmxanlı bəhs etdiyimiz dövrdə bir la, idarə etməyə başlayır.
sıra romanlar yazıb və mən deyə bilmə-
rəm ki, tənqid bu romanları görməyib. Bu yerdə mən bir mühüm məsələnin
Görüb, onlarla bağlı təqdimatlar, görüşlər də üzərində dayanmaq istəyirəm: gənclik
keçirilib, ancaq bu yazılanlar, bu təqdi- və ədəbi proses, yəni gənclərin yaradıcı-
matlar, görüşlər Sabirin romanları haq- lığı və bu yaradıcılığın ədəbi prosesdəki
qında bir küll halında “Söz azadlığı”nın təqdimatı.
tələb etdiyi nəzəri-estetik miqyası ehtiva
etməyi bacarıbmı? Güman etmirəm ki, Yaşları, aşağı-yuxarı, elə “Söz azadlı-
bu sualın da cavabı müsbət olsun və tək- ğı” dövrünün yaşı ilə üst-üstə düşən ma-
rar edirəm, söhbət obyektiv konseptual raqlı bir yeni ədəbi generasiya artıq özünü
təhlildən gedir. ifadə etməyə başlamışdır, poeziyada da,
nəsrdə də elə nümunələrə rast gəlirsən
“Söz azadlığı” dövrü ədəbiyyatımızda ki, müəllifi tanımasan da, intuitiv hiss edir-
“roman axını”, “hekayə axını”, “şeir axını” sən: bu, məhz “Söz azadlığı”nın gətirdyi
ilə eyni dövrün tənqidindəki “məqalə (və yeni nəfəsdir, hələ pöhrədir, ancaq indi-
məqaləciklər) axını” arasında zəncirvari dən gələcəyin miqyaslı qol-budağından
bağlılıq var və bu şırhaşır axan güclü axı- xəbər verir, ancaq bu generasiyanın ya-
nın qarşısını almaq, aydın məsələdir ki, radıcılığının ədəbi prosesdəki inikası nə-
asan iş deyil, bu, “Söz azadlığı” dövrünün dən ibarətdir? Bəzi dayaz məqalələr,
miqyasına, yaratdığı imkanlara ekviva- müsahibələrdəki umu-küsü, giley-güzar,
lent olan nəzəri-estetik savad, səriştə, primitiv mülahizələr...
eləcə də ədəbi fədailik, təpər və böyük
də məsuliyyət tələb edir. Nə üçün belədir?
Bəli, professional tənqid bu yeni yara-
Simptomatik bir misal da çəkmək is- dıcılığa lazımi diqqət yetirmir, ancaq güman
təyirəm: bizim böyük tədqiqatçımız Zümrüd edirəm ki, əsas məsələ (strateji məsələ!)
Quluzadə tam bir səmimiyyətlə (və mə- bunda deyil, əsas məsələ ondadır ki, ədə-
suliyyətlə!) etiraf edir ki, “mən 55 ildir su- bi prosesdə bu yeni generasiyanın öz
fizmi öyrənirəm, hələ deyirəm heç nə tənqidçi nəsli görünmür, yoxdur və bu
öyrənməmişəm” (“Aydın yol”, 26 dekabr yerdə mən yaxın keçmişimizə kiçik bir
2014), ancaq əlinə yenicə qələm alaraq ekskurs etmək istəyirəm.
ədəbi prosesin taybatay açıq və gözətçi- İndi, aradan bu qədər illər keçdikdən
siz darvazasından dərhal içəri girmiş bir sonra fikirləşirəm ki, 60-cı illər sovet dövrü
kimsə heç bir əsas gətirə bilmədən öz ədəbiyyat tarixində bütün ziddiyyətlərinə
quru hökmü ilə hansısa bir şairi (istedad- baxmayaraq, ideoloji mənada nisbətən li-
sızı və yaxud da istedadlını) sufi adlandı- beral, hətta hansı bədii-estetik məqam-
rır, səriştəli tənqidimiz isə susur və nəti- lardasa romantik onillik idi və bu kontekst-
cədə, sufizmin adını eşidib mahiyyətin- də liberallıq sosrealizm doqmalarından
ru-quru tərifləməkdən yox, onların kon- kimsə sufizmdən xəbəri olmayan həmin 2017
septual təhlilindən gedir. şairi sufizmdən xəbəri olmayan kütləyə
sufi şair kimi tanıdır, yəni mahiyyət qalır elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
Yaxud baxın, əsas etibarilə görkəmli bir tərəfdə, səriştəsizlik sufizm haqqında
şair və publisist kimi tanıdığımız Sabir bəsit bir təsəvvürlə ədəbi prosesi, az qa-
Rüstəmxanlı bəhs etdiyimiz dövrdə bir la, idarə etməyə başlayır.
sıra romanlar yazıb və mən deyə bilmə-
rəm ki, tənqid bu romanları görməyib. Bu yerdə mən bir mühüm məsələnin
Görüb, onlarla bağlı təqdimatlar, görüşlər də üzərində dayanmaq istəyirəm: gənclik
keçirilib, ancaq bu yazılanlar, bu təqdi- və ədəbi proses, yəni gənclərin yaradıcı-
matlar, görüşlər Sabirin romanları haq- lığı və bu yaradıcılığın ədəbi prosesdəki
qında bir küll halında “Söz azadlığı”nın təqdimatı.
tələb etdiyi nəzəri-estetik miqyası ehtiva
etməyi bacarıbmı? Güman etmirəm ki, Yaşları, aşağı-yuxarı, elə “Söz azadlı-
bu sualın da cavabı müsbət olsun və tək- ğı” dövrünün yaşı ilə üst-üstə düşən ma-
rar edirəm, söhbət obyektiv konseptual raqlı bir yeni ədəbi generasiya artıq özünü
təhlildən gedir. ifadə etməyə başlamışdır, poeziyada da,
nəsrdə də elə nümunələrə rast gəlirsən
“Söz azadlığı” dövrü ədəbiyyatımızda ki, müəllifi tanımasan da, intuitiv hiss edir-
“roman axını”, “hekayə axını”, “şeir axını” sən: bu, məhz “Söz azadlığı”nın gətirdyi
ilə eyni dövrün tənqidindəki “məqalə (və yeni nəfəsdir, hələ pöhrədir, ancaq indi-
məqaləciklər) axını” arasında zəncirvari dən gələcəyin miqyaslı qol-budağından
bağlılıq var və bu şırhaşır axan güclü axı- xəbər verir, ancaq bu generasiyanın ya-
nın qarşısını almaq, aydın məsələdir ki, radıcılığının ədəbi prosesdəki inikası nə-
asan iş deyil, bu, “Söz azadlığı” dövrünün dən ibarətdir? Bəzi dayaz məqalələr,
miqyasına, yaratdığı imkanlara ekviva- müsahibələrdəki umu-küsü, giley-güzar,
lent olan nəzəri-estetik savad, səriştə, primitiv mülahizələr...
eləcə də ədəbi fədailik, təpər və böyük
də məsuliyyət tələb edir. Nə üçün belədir?
Bəli, professional tənqid bu yeni yara-
Simptomatik bir misal da çəkmək is- dıcılığa lazımi diqqət yetirmir, ancaq güman
təyirəm: bizim böyük tədqiqatçımız Zümrüd edirəm ki, əsas məsələ (strateji məsələ!)
Quluzadə tam bir səmimiyyətlə (və mə- bunda deyil, əsas məsələ ondadır ki, ədə-
suliyyətlə!) etiraf edir ki, “mən 55 ildir su- bi prosesdə bu yeni generasiyanın öz
fizmi öyrənirəm, hələ deyirəm heç nə tənqidçi nəsli görünmür, yoxdur və bu
öyrənməmişəm” (“Aydın yol”, 26 dekabr yerdə mən yaxın keçmişimizə kiçik bir
2014), ancaq əlinə yenicə qələm alaraq ekskurs etmək istəyirəm.
ədəbi prosesin taybatay açıq və gözətçi- İndi, aradan bu qədər illər keçdikdən
siz darvazasından dərhal içəri girmiş bir sonra fikirləşirəm ki, 60-cı illər sovet dövrü
kimsə heç bir əsas gətirə bilmədən öz ədəbiyyat tarixində bütün ziddiyyətlərinə
quru hökmü ilə hansısa bir şairi (istedad- baxmayaraq, ideoloji mənada nisbətən li-
sızı və yaxud da istedadlını) sufi adlandı- beral, hətta hansı bədii-estetik məqam-
rır, səriştəli tənqidimiz isə susur və nəti- lardasa romantik onillik idi və bu kontekst-
cədə, sufizmin adını eşidib mahiyyətin- də liberallıq sosrealizm doqmalarından
