Page 239 - 2017-4
P. 239
hbət mücərrəd mifik bir aləmdən get- Sonrakı ədəbi nəslə mənsub, misal 239
mir, çünki bütün bunlar realist yazıçının üçün, Mübariz Cəfərli, yaxud Şərif Ağa- 2017
həyatda, real gerçəklikdə gördüklərinin yar kimi yazıçıların əsərləri haqqında az
bədii-estetik inikası, yəni onun dediyim yazılmayıb, ancaq mən deyə bilmərəm elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
həmin bədii təxəyyülünün ifadəsidir. ki, professional tənqid onların yaradıcılı-
ğını diqqətlə izləyir, halbuki bu yazıçıların
Sadığın “Zülmət” romanı mifoloji-fan- əsərdən əsərə inkişafı, orijinal bədii tə-
tastik bir əsərdir və orada elə bir münbit, fəkkür tərzləri, bir tərəfdən, sırf milli özü-
bəzi məqamlarda isə polemik zəmin var nüifadələri, o biri tərəfdən, mənəvi-psixo-
ki, tənqid bu romanın əsasında ədəbi pro- loji problematikalarının artıq milli çərçivə-
sesimiz üçün vacib olan ciddi bədii-estetik lərə sığışmayan miqyası, sadə təhkiyə ilə
problemlər qaldıra, ciddi ədəbi polemika mətnaltı mürəkkəb və ziddiyyətli insani hissi-
apara bilər. İnsan və cəmiyyət – bu, ədə- yyatlar, talelər mənzərəsini yaratmaq ba-
biyyatın əbədi mövzularından biridir və Sa- carıqları həmin diqqəti tələb edir.
dıq Elcanlı əsərin qəhrəmanı Butay Əh-
mədovun simasında, onun daxili aləminin Tənqidimizin müasir bədiiyyata məhz
psixoloji dərinliklərinə vararaq, heç bir pa- belə bir mütəşəkkil diqqəti eyni zamanda
fosa, yaxud da ah-uflara yol verməyərək bizim ədəbi prosesimizdə get-gedə artan
həyatın, yaşayışın nə qədər mürəkkəb və məhəlliçiliyin qarşısını almağa yardımçı
ziddiyyətli olduğunu özünəməxsus orijinal olar və yaranan diqqətəlayiq bədii əsərlə-
bir bədiiliklə göstərə və göstərdiklərinə rin dinamikası ədəbi prosesdə də özünün
inandıra bilmiş, tənqid isə bu romanı ədə- nəzəri inikasını tapsa, həmin ədəbi pro-
bi prosesin faktına çevirə bilməmişdir. sesdəki çatışmazlığı aradan qaldırmaq
üçün müsbət enerji verə bilər.
Professor Nizaməddin Şəmsizadə “Ədə-
biyyat qəzeti”ndə tənqid haqqındakı müza- Tənqidimizin “diqqətsizliyi” ilə bağlı
kirədə deyir ki, “tənqid ədəbiyyatın mə- başqa bir xarakterik misal: mən həmişə
nafeyini” naşı oxucudan, kütlədən qoru- təəssüf etmişəm ki, bizim istedadlı nasiri-
malıdır (“Ədəbiyyat qəzeti”, 7 oktyabr miz Yaşar ildə bir hekayə yaza, ya yaz-
2017) və bu, doğru və aktual çağırışa o maya, halbuki məhz “Söz azadlığı” bu fit-
zaman əməl etmək olar ki, professional ri hekayəçimiz üçün geniş imkanlar yara-
ədəbiyyatımızın çağdaş nümayəndələri- dır və yadıma gəlir, vaxtı ilə mən onun
nin əsərlərini ədəbi prosesin təqdir və hekayələrinin insan psixolojisində görün-
təkdir obyektinə çevirək, müzakirə pred- məyəni (gizlədiləni!) görmək və mənalan-
meti yalnız adlarını çəkdiyim bu yazıçıla- dırmaq bacarığına görə Qarşinin heka-
rın yox, məhz bu tipli yazıçılarımızın ye- yələrini xatırlatdığını yazmışdım – təsir
ni-yeni əsərləri olsun. baxımından yox, istedadın yönü (isteda-
dın xarakteri!) baxımından.
Onların əsərləri haqqında adda-bud-
da məqalələri mən də oxumuşam, ancaq Yaşarın istedadı ilə hekayələrinin sa-
onların yaradıcılığı, təkrar edirəm, tənqi- yı tamam tərs mütənasibdir və bu yerdə
dimizin mütəşəkkil diqqətini tələb edir, mən tənqidimizin biganəliyini bir daha
məziyyətləri də, çatışmazlıqları da miq- vurğulamaq istəyirəm. Aydın məsələdir
yaslı nəzəri-estetik təhlil üçün layiqli bədii ki, tənqid Yaşarın yerinə hekayə yazma-
materialdır. yacaq, ancaq tənqid onun yazdıqlarını
mir, çünki bütün bunlar realist yazıçının üçün, Mübariz Cəfərli, yaxud Şərif Ağa- 2017
həyatda, real gerçəklikdə gördüklərinin yar kimi yazıçıların əsərləri haqqında az
bədii-estetik inikası, yəni onun dediyim yazılmayıb, ancaq mən deyə bilmərəm elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
həmin bədii təxəyyülünün ifadəsidir. ki, professional tənqid onların yaradıcılı-
ğını diqqətlə izləyir, halbuki bu yazıçıların
Sadığın “Zülmət” romanı mifoloji-fan- əsərdən əsərə inkişafı, orijinal bədii tə-
tastik bir əsərdir və orada elə bir münbit, fəkkür tərzləri, bir tərəfdən, sırf milli özü-
bəzi məqamlarda isə polemik zəmin var nüifadələri, o biri tərəfdən, mənəvi-psixo-
ki, tənqid bu romanın əsasında ədəbi pro- loji problematikalarının artıq milli çərçivə-
sesimiz üçün vacib olan ciddi bədii-estetik lərə sığışmayan miqyası, sadə təhkiyə ilə
problemlər qaldıra, ciddi ədəbi polemika mətnaltı mürəkkəb və ziddiyyətli insani hissi-
apara bilər. İnsan və cəmiyyət – bu, ədə- yyatlar, talelər mənzərəsini yaratmaq ba-
biyyatın əbədi mövzularından biridir və Sa- carıqları həmin diqqəti tələb edir.
dıq Elcanlı əsərin qəhrəmanı Butay Əh-
mədovun simasında, onun daxili aləminin Tənqidimizin müasir bədiiyyata məhz
psixoloji dərinliklərinə vararaq, heç bir pa- belə bir mütəşəkkil diqqəti eyni zamanda
fosa, yaxud da ah-uflara yol verməyərək bizim ədəbi prosesimizdə get-gedə artan
həyatın, yaşayışın nə qədər mürəkkəb və məhəlliçiliyin qarşısını almağa yardımçı
ziddiyyətli olduğunu özünəməxsus orijinal olar və yaranan diqqətəlayiq bədii əsərlə-
bir bədiiliklə göstərə və göstərdiklərinə rin dinamikası ədəbi prosesdə də özünün
inandıra bilmiş, tənqid isə bu romanı ədə- nəzəri inikasını tapsa, həmin ədəbi pro-
bi prosesin faktına çevirə bilməmişdir. sesdəki çatışmazlığı aradan qaldırmaq
üçün müsbət enerji verə bilər.
Professor Nizaməddin Şəmsizadə “Ədə-
biyyat qəzeti”ndə tənqid haqqındakı müza- Tənqidimizin “diqqətsizliyi” ilə bağlı
kirədə deyir ki, “tənqid ədəbiyyatın mə- başqa bir xarakterik misal: mən həmişə
nafeyini” naşı oxucudan, kütlədən qoru- təəssüf etmişəm ki, bizim istedadlı nasiri-
malıdır (“Ədəbiyyat qəzeti”, 7 oktyabr miz Yaşar ildə bir hekayə yaza, ya yaz-
2017) və bu, doğru və aktual çağırışa o maya, halbuki məhz “Söz azadlığı” bu fit-
zaman əməl etmək olar ki, professional ri hekayəçimiz üçün geniş imkanlar yara-
ədəbiyyatımızın çağdaş nümayəndələri- dır və yadıma gəlir, vaxtı ilə mən onun
nin əsərlərini ədəbi prosesin təqdir və hekayələrinin insan psixolojisində görün-
təkdir obyektinə çevirək, müzakirə pred- məyəni (gizlədiləni!) görmək və mənalan-
meti yalnız adlarını çəkdiyim bu yazıçıla- dırmaq bacarığına görə Qarşinin heka-
rın yox, məhz bu tipli yazıçılarımızın ye- yələrini xatırlatdığını yazmışdım – təsir
ni-yeni əsərləri olsun. baxımından yox, istedadın yönü (isteda-
dın xarakteri!) baxımından.
Onların əsərləri haqqında adda-bud-
da məqalələri mən də oxumuşam, ancaq Yaşarın istedadı ilə hekayələrinin sa-
onların yaradıcılığı, təkrar edirəm, tənqi- yı tamam tərs mütənasibdir və bu yerdə
dimizin mütəşəkkil diqqətini tələb edir, mən tənqidimizin biganəliyini bir daha
məziyyətləri də, çatışmazlıqları da miq- vurğulamaq istəyirəm. Aydın məsələdir
yaslı nəzəri-estetik təhlil üçün layiqli bədii ki, tənqid Yaşarın yerinə hekayə yazma-
materialdır. yacaq, ancaq tənqid onun yazdıqlarını
