Page 243 - 2017-4
P. 243
tovu da hələ XIX əsrin birinci yarısın- ədəbi prosesə çıxara biləcək öz həmnəs- 243
da rus ədəbi prosesinin faktına çevirdi, linə ehtiyacı bu gün açıq-aşkar görünmək- 2017
onların böyüklüyünü gördü və bunu göstər- dədir.
məyə nail oldu. elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
“Gənc tənqidçi nəsli” dedikdə, mən
Bizim Tehran Əlişanoğlu, yaxud Ca- estrada ab-havasından (avam inkarçılıq-
vanşir Yusifli, yaxud da Əsəd Cahangir dan, effektsiz haray-həşirdən, primitiv çay-
kimi ədəbi prosesdə nüfuz qazanmış tən- xana söhbətlərindən – elə “Söz azadlığı”
qidçilərimiz artıq “Söz azadlığı” dövrünün dövrü bir daha sübut etdi ki, bu, tamam
“qocamanlarıdır”, Nərgiz Cabbarlı, Elna- mənasız bir işdir!) uzaq, ədəbiyyatın ma-
rə Akimova, Südabə Ağabalayeva, Günel raqları ilə yaşayan, ədəbiyyatın geniş mə-
Eyvazlı, Samirə Əşrəf… gənc və istedadlı nada missiyasını axtaran və həvəskarı
qələm sahibləridir (görürsüz, deyəsən, yox, professional yolla addımlamağa baş-
“Söz azadlığı” xanımları özünə daha ar- lamış ədəbi qüvvəni nəzərdə tuturam. Biz
tıq cəlb edir!), ancaq deyə bilmərik ki, on- həvəskar şairin, yaxud nasirin yazdıqları-
ların əsas diqqət mərkəzi gənclikdir. Ədə- nın həvəskar tənqidçi (!) tərəfindən ədəbi
bi prosesdə imzaları yeni-yeni görünmə- prosesə təqdim olunmasına azmı təsadüf
yə başlamış müəlliflərin də gənclər haq- edirik? Bu – ədəbi prosesimizin xəstə cə-
qında yazılarına, hətta bəzən ciddi və sə- hətlərindən biridir və bəyəm bunu təsəvv-
riştəli yazılarına rast gəlmək mümkündür. ür etmək olar ki, həvəskar pilot 250 sərni-
Misal üçün, mən Gülnar Səmanın “Ədəbi şini olan təyyarənin sükanı arxasında otur-
gəncliyimizin 2015-ci ildəki fəaliyyətinə sun?
bir baxış” (“Ədəbiyyat qəzeti”, 4 iyun 2016)
adlı xülasə tipli məqaləsini maraqla oxu- Qısaca olaraq, bəzi digər məsələlərin
dum və bu məqalənin yaxşı cəhəti onda- də üzərində dayanmaq istəyirəm.
dır ki, oxuyursan və aşkar hiss edirsən:
haqqında bəhs olunan bax bu gəncləri Mətbuatımızı, saytları izlədikdə, aş-
oxumaq lazımdır, onların yaradıcılığından karca görünür ki, “qruppa” mənafeyini
daha ətraflı, daha artıq bir təfərrüatla, da- güdmək, nəzəri-estetik təhlil əvəzinə, bə-
ha mütəmadi yazmaq lazımdır. sit və məhdud təbliğatçılıqla məşğul ol-
maq, hətta bəzən “Söz azadlığı”nı söz
Ədəbiyyat canlı orqanizmdir və onun terrorizminə çevirmək cəhdi bu gün bizim
inkişafı, ədəbi nəsillərin bir-birini əvəz et- ədəbi prosesdə xeyli dərəcədə yayılmış
məsi düz xətt boyu getmir, bu, serpantin bir cəhətə çevrilməkdə, hətta get-gedə
bir dağ yoludur, əyrisi-üyrüsü, enişi-yoxu- təmayül (mənfi təmayül!) “səlahiyyəti”
şu var və bu kontekstdə sinxronluq çox qazanmaqdadır. Deməliyəm ki, bu xəstə-
əhəmiyyətlidir: ədəbi nəslin tam şəkildə lik bizdə təzə bir şey deyil, hələ keçən
özünü ifadə və təsdiq etməsi üçün nəs- əsrin 20-ci illərində də (sinfi mübarizə de-
rin, poeziyanın və tənqidin vəhdəti olduq- maqogiyası, yeni dünya qurmaq fanatiz-
ca effektli bir cəhətdir. Bizim ədəbi gənc- mi), 30-cu illərdə də (sonu güllələnmə və
liyin yaradıcılığının ədəbi prosesin aparı- Sibirlə qurtaran ifşaçılıq), müharibədən
cı qüvvələrindən birinə çevrilməsi üçün sonra, xüsusən 19-cu partiya qurultayın-
onu daha artıq dərəcədə hiss edən və da Malenkovun məruzəsindən sonra 40–
anlayan, təqdirini də, təkdirini də məhz 50-ci illərdə də (konfliktsizlik “nəzəriyyə-
bu hissiyyatın, bu qavramanın sayəsində si”, kosmopolitizmə qarşı mübarizə), nis-
bətən sakit 60–70-ci illərdə də siyasi kon-
da rus ədəbi prosesinin faktına çevirdi, linə ehtiyacı bu gün açıq-aşkar görünmək- 2017
onların böyüklüyünü gördü və bunu göstər- dədir.
məyə nail oldu. elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
“Gənc tənqidçi nəsli” dedikdə, mən
Bizim Tehran Əlişanoğlu, yaxud Ca- estrada ab-havasından (avam inkarçılıq-
vanşir Yusifli, yaxud da Əsəd Cahangir dan, effektsiz haray-həşirdən, primitiv çay-
kimi ədəbi prosesdə nüfuz qazanmış tən- xana söhbətlərindən – elə “Söz azadlığı”
qidçilərimiz artıq “Söz azadlığı” dövrünün dövrü bir daha sübut etdi ki, bu, tamam
“qocamanlarıdır”, Nərgiz Cabbarlı, Elna- mənasız bir işdir!) uzaq, ədəbiyyatın ma-
rə Akimova, Südabə Ağabalayeva, Günel raqları ilə yaşayan, ədəbiyyatın geniş mə-
Eyvazlı, Samirə Əşrəf… gənc və istedadlı nada missiyasını axtaran və həvəskarı
qələm sahibləridir (görürsüz, deyəsən, yox, professional yolla addımlamağa baş-
“Söz azadlığı” xanımları özünə daha ar- lamış ədəbi qüvvəni nəzərdə tuturam. Biz
tıq cəlb edir!), ancaq deyə bilmərik ki, on- həvəskar şairin, yaxud nasirin yazdıqları-
ların əsas diqqət mərkəzi gənclikdir. Ədə- nın həvəskar tənqidçi (!) tərəfindən ədəbi
bi prosesdə imzaları yeni-yeni görünmə- prosesə təqdim olunmasına azmı təsadüf
yə başlamış müəlliflərin də gənclər haq- edirik? Bu – ədəbi prosesimizin xəstə cə-
qında yazılarına, hətta bəzən ciddi və sə- hətlərindən biridir və bəyəm bunu təsəvv-
riştəli yazılarına rast gəlmək mümkündür. ür etmək olar ki, həvəskar pilot 250 sərni-
Misal üçün, mən Gülnar Səmanın “Ədəbi şini olan təyyarənin sükanı arxasında otur-
gəncliyimizin 2015-ci ildəki fəaliyyətinə sun?
bir baxış” (“Ədəbiyyat qəzeti”, 4 iyun 2016)
adlı xülasə tipli məqaləsini maraqla oxu- Qısaca olaraq, bəzi digər məsələlərin
dum və bu məqalənin yaxşı cəhəti onda- də üzərində dayanmaq istəyirəm.
dır ki, oxuyursan və aşkar hiss edirsən:
haqqında bəhs olunan bax bu gəncləri Mətbuatımızı, saytları izlədikdə, aş-
oxumaq lazımdır, onların yaradıcılığından karca görünür ki, “qruppa” mənafeyini
daha ətraflı, daha artıq bir təfərrüatla, da- güdmək, nəzəri-estetik təhlil əvəzinə, bə-
ha mütəmadi yazmaq lazımdır. sit və məhdud təbliğatçılıqla məşğul ol-
maq, hətta bəzən “Söz azadlığı”nı söz
Ədəbiyyat canlı orqanizmdir və onun terrorizminə çevirmək cəhdi bu gün bizim
inkişafı, ədəbi nəsillərin bir-birini əvəz et- ədəbi prosesdə xeyli dərəcədə yayılmış
məsi düz xətt boyu getmir, bu, serpantin bir cəhətə çevrilməkdə, hətta get-gedə
bir dağ yoludur, əyrisi-üyrüsü, enişi-yoxu- təmayül (mənfi təmayül!) “səlahiyyəti”
şu var və bu kontekstdə sinxronluq çox qazanmaqdadır. Deməliyəm ki, bu xəstə-
əhəmiyyətlidir: ədəbi nəslin tam şəkildə lik bizdə təzə bir şey deyil, hələ keçən
özünü ifadə və təsdiq etməsi üçün nəs- əsrin 20-ci illərində də (sinfi mübarizə de-
rin, poeziyanın və tənqidin vəhdəti olduq- maqogiyası, yeni dünya qurmaq fanatiz-
ca effektli bir cəhətdir. Bizim ədəbi gənc- mi), 30-cu illərdə də (sonu güllələnmə və
liyin yaradıcılığının ədəbi prosesin aparı- Sibirlə qurtaran ifşaçılıq), müharibədən
cı qüvvələrindən birinə çevrilməsi üçün sonra, xüsusən 19-cu partiya qurultayın-
onu daha artıq dərəcədə hiss edən və da Malenkovun məruzəsindən sonra 40–
anlayan, təqdirini də, təkdirini də məhz 50-ci illərdə də (konfliktsizlik “nəzəriyyə-
bu hissiyyatın, bu qavramanın sayəsində si”, kosmopolitizmə qarşı mübarizə), nis-
bətən sakit 60–70-ci illərdə də siyasi kon-
