Page 240 - 2017-4

ədəbi prosesin diqqət mərkəzinə çəksəy- mündəricatı haqqında tam təsəvvür ya-

di, öz ciddi nəzəri-estetik sözünü desəy- radır. Nizami Cəfərovun silsilə məqalələ-

di, bir tərəfdən, janrın problemlərini ədəbi rinin əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, bu

prosesin predmetinə çevirərdi, o biri tə- məqalələr Afaq yaradıcılığının canlı bir

rəfdən də, güman edirəm ki, müəllif üçün orqanizm kimi bütöv, tam bədii-estetik

bədii stimul rolu oynaya bilərdi və yeri portretini təqdim edir və bu məqalələrdə

düşmüşkən deyim ki, rus ədəbiyyatşünas- toxunulan (və qaldırılan) ciddi yaradıcılıq

lığından fərqli olaraq, rus tənqidi də 70 il- problemləri ilə o problemlərin izahı (təhlili

lik fasilədən sonra – Sovet dövründə Qar- və həlli) arasında üzvi bir vəhdət var, yə-

şin yaradıcılığı hakim ideolojiyə doğma ni problemin ciddiliyi ilə onun həllinin el-

deyildi – XIX əsrin 80–90-cı, XX əsrin 10- mi-nəzəri səviyyəsi üst-üstə düşür.

cu illərində rus ədəbi prosesinin qəhrə- İndi başqa tipli bir misal gətirmək istə-

manlarından biri olan, 33 yaşında həyatı- yirəm.

nı faciə ilə sona yetirmiş Vsevolod Qarşi- Bizim iki görkəmli yazıçımızın – Ka-

nin yaradıcılığını yenidən ədəbi prosesə mal Abdullanın “Yarımçıq əlyazma” və

qaytara bilməyib. Rus ədəbiyyatşünaslı- Aqil Abbasın “Dolu” romanlarının meyda-

240 ğı Qarşin yaradıcılığını “Söz azadlığı”nın na çıxması “Söz azadlığı” dövrü ədəbiy-

yaratdığı imkanlar daxilində tədqiq edir, yatımızda əhəmiyyətli hadisə oldu və bu
2017 ancaq ədəbi prosesdə onun adı çəkilmir əsərlər haqqında da az yazılmadı, ancaq

və bu fikirdə ziddiyyət axtarmaq lazım yazılan o məqalələr “Söz azadlığı” dövrü

deyil, söhbət klassik irs və ədəbi proses- tənqidimizin hadisələrinə çevrilə bildimi?

dəki bədii-estetik təmayüllərdən gedir. Xatırlayıram, 1964-cü ildə İlyas Əfən-

Ancaq biz öz “cari” problemlərimizə diyevin “Sən həmişə mənimləsən” pyesi-

qayıdaq. nin tamaşası teatr aləmində etap səciy-

Tənqidin biganəliyi yazıçının öz yara- yəli bir hadisəyə çevrildi və bu tamaşa

elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib? dıcılığına biganəliyə gətirib çıxarmaq haqqında Cəfər Cəfərovun “Təklik faciə-

gücünə malikdir və hamı Vaqif Nəsib ədə- dir” adlı məşhur məqaləsi də teatrşünas-

bi-bədii iradəsinə sahib deyil ki, onilliklər lığımızda etap səciyyəli hadisəyə çevril-

boyu tənqidin biganəliyinə yeni-yeni elə di, nəzəri-estetik enerjisi ilə teatr tənqidi-

hekayə, povest və romanlarla cavab ver- nə yeni nəfəs gətirdi. Yaxud Yaşar Qara-

sin ki, bu əsərlər müasir nəsrimizin uğur- yevin 1970–80-ci illərdə “60-cılar”ın yara-

ları olsun. dıcılığı haqqında yazdığı məqalələr tən-

Bu mənada mən aktiv və aktiv olduğu qidimizdə həmin yaradıcılıqla bağlı yeni

qədər də səviyyəli qələm sahibi Nizami bir yolun, hətta magistralın açılışında az

Cəfərovun “Afaq Məsud dünyası” silsilə rol oynamadı.

məqalələrini xatırlatmaq istəyirəm, çünki Kamalın da, Aqilin də romanları haq-

Afaq Məsud bizim azsaylı o görkəmli müa- qında üç-dörd məqalədən başqa, qalan

sir yazıçılarımızdan biridir ki, tənqid son məqalələr müasir ədəbi prosesimizdəki

25 ildə onun haqqında az yazmayıb, an- “məqalə axını” içində izsiz-soraqsız axıb

caq o biri tərəfdən, yenə də deyə bilmərik getdi. Eyni sözləri bizim başqa bir görkəmli

ki, bu yazıların nəzəri-estetik ehtiva da- yazıçımız Seyran Səxavətin romanları ilə

irəsi Afaq yaradıcılığının bədii-estetik bağlı da söyləmək olar və bütün bu de-