Page 232 - 2017-4

bəzi dövrlərdə çox, hətta dəhşətli dərə- edir. Bu sözləri deyərkən mən təkrar edi-

cədə çox (Cavidin, Müşfiqin, Çəmənzə- rəm, Azərbaycan ədəbi prosesinin ümu-

minlinin, Cavadın taleləri!), bəzi dövrlər- mi mənzərəsini nəzərdə tuturam, çünki

də isə nisbətən az dərəcədə Domokl qı- təsadüfi müəlliflər, qrafomanlar, əllərinə

lıncı kimi başımızın üstündə idi, bu gün qələm götürüb bəsit mülahizələri ilə özlə-

isə “Söz azadlığı”dır və “Söz azadlığı”n- rini təsdiq etməyə çalışanlar bu gün şəxs-

dan sui-istifadə etdiyimiz üçün çox za- lərini ədəbi prosesdə dəryada balıq kimi

man xalq, millət sevgisini bəsit patriotçu- hiss edirlər – “Söz azadlığı”dır!

luq, şit “vətənpərvərlik” əvəz etməyə baş- Bu cür patriotluq çox zaman istedad-

layıb. Ucuz, primitiv patriotluq eyni səviy- sızlığı ört-basdır edir və istedadsızlıq So-

yəli “ah-uf”lu “məqalələr” sayəsində ədə- vet dönəmində traktorun, kolxozun, 150

bi prosesə daxil olur – televizoru açırsan, faiz doldurulan planın, yalançı kommu-

qəzetləri açırsan, jurnalları vərəqləyirsən: nist ideallarının, eləcə də yalançı komso-

“Babək igidliyi”, “Tomris cəsarəti” (“Anam mol romantikasının, müqəvva “müsbət

Tomris kəsmədimi Keyxosrovun başını?!”), surətlər” qalereyasının arxasında gizlə-

“Həcər hünəri” və s., və i.a. dildiyi kimi, bu gün də xalq üçün əziz olan

232 Xalqı öz üzünə nə qədər tərifləmək aktual problemlərin arxasında gizlədilir.

olar? Baxın, “istifadəyə yararsız” yazılarda-
2017 Xalqı sevirsənsə, onu tənqid etməyi kı bu cür ucuz patriotluq özü səviyyəsin-

də bacarmalısan və bu gün insan alveri dəki tənqid vasitəsilə ədəbi prosesə həm-

ilə məşğul olan nə qədər qadın həbs edi- lə edir və bu həmlələr də çox vaxt “kütlə

lir, nə qədər satqınlarımız meydana çıxır, zövqü” sayəsində effektli olur, ancaq pro-

nə qədər ata oğulu, bacı qardaşı əmlak fessional tənqid “Ah, kimsəsiz vətən!” de-

üstündə məhkəməyə verir, mütaliə statis- yib, bu vətən kimsəsizliyini öz dövrü üçün

tikalarında tutduğumuz yerlər qətiyyən yaxşı bir bədiiliklə göstərən Məhəmməd

elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib? ürəkaçan deyil və s. – bu qara siyahını Hadini ədəbi prosesin faktına çevirə bil-

çox uzatmaq olar, biz isə özümüzü elə mir. Ümumiyyətlə, biz bu 25 ildə ədəbi

hey tərifləyirik. Məcbur olursan ki, bu rito- prosesdə milli klassikamızın (xüsusən

rik sualı yenə təkrar edəsən: məgər Sa- M.F.Axundzadə, C.Məmmədquluzadə,

bir, ya Mirzə Cəlil, ya da Üzeyir bəy xalqı M.Ə.Sabir, “Molla Nəsrəddin” məktəbi), o

sevmirdi və xalqı sevməyən bir kəs: “Əc- cümlədən milli sovet klassikasının obyek-

nəbi seyrə balonlarla çıxır, biz hələ avto- tiv mənzərəsini yarada bilməmişik.

mobil minməyiriz!” – deyə haray qopar- Orasını da deyim ki, belə bir vəziyyət

da, yaxud “Ölülər”i yaza, yaxud da satqın başqa postsovet ölkələrinin ədəbi prose-

qəzetçi Rza surətini yarada bilərdi? sində də özünü göstərməkdədir və misal

Mən istəmirəm açıq qapını döyərək üçün, bizim ədəbi prosesdə “Söz azadlı-

bu məlum söhbəti uzadım, ancaq məsələ ğı”ndan sui-istifadə edilərək, Füzuli, ya-

bundadır ki, get-gedə tamam ucuzlaşan xud Mirzə Fətəli, yaxud da Abbasqulu

bu primitiv patriotluq (millətin başının altı- Ağa Bakıxanov haqqında obyektivlikdən

na yastıq qoyan patriotluq!) özünü ədə- kənar və layiqsiz hökmlərə rast gəlirik,

biyyata pərçim etdiyi kimi, tənqidə və tən- müasir rus ədəbi prosesinə də baxın, La-

qid vasitəsi ilə də ədəbi prosesə sirayət risa Vasilyeva yazır: “Ümumiyyətlə, Lev