Page 231 - 2017-4
P. 231
isnalar!), ümumilikdə isə bu yerdə El- nun “Milyonçu qadın” pyesini tərcümə 231
narə haqlıdır, ancaq ardınca oxuyuruq: edəndə bu qoca müdrikin aforizmlərini 2017
“Qərblə Şərqin arasında azıb qalmışıq, yenidən gözdən keçirirdim və indi, bu sə-
səmti müəyyən edə bilmirik”. tirləri yazarkən onun “populyar romanlar elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
dünyası – axmaqlar üçün cənnətdir” fikri
Səmti, təmayülü istedad və dünyagö- yadıma düşdü. Doğrudur, bu fikir ayrı-ay-
rüşü müəyyən edir, nəticəsi də ya epiqon rı məqamlarda özünü doğrultmur (“Don
bir yazı, ya da modern bir şeir (hekayə, Kixot”, yaxud “Robinzon Kruzo”, yaxud
roman, pyes) olur və bunu sövq-təbii, in- da “Qarqantua və Pantaqruel” kimi po-
tuitiv olaraq elə Elnarə Akimovanın özü pulyar və dahiyanə romanlar yada düşür),
də hiss edir: “Əsl sənət nə Şərqdir, nə ancaq orası da var ki, bir ildə onlarla
Qərb. Əsl sənət dünyadır, kainatdır”. “Don Kixot”lar, ya da ki, “Qarqantua”lar
yazılmır və indiki halda mən bilərəkdən,
Bu, çox doğru fikirdir və ədəbiyyatı- ya da bilmədən kütlə üçün yazılmış, yəni
mızda bax belə bir bəşərilik çatışmır, tən- əvvəldə danışdığımız kütlə zövqünü ox-
qid isə “Söz azadlığı”nın yaratdığı imkan- şayan “istifadəyə yararsız” romanları, po-
lardan istifadə edərək, bu ciddi və mühüm vestləri, pyesləri, poemaları, şeirləri, oçerk-
problemi ədəbi prosesin faktına çevirə ləri nəzərdə tuturam.
bilmir. Çağdaş ədəbi prosesimizin bəşəri
dünyagörüşünün və estetikasının mani- Ən xoşagəlməyən (və simptomatik!)
fest səciyyəli ifadəsinə ehtiyac var və bu cəhət odur ki, bu cür yazılar vətənpərvər-
yükü, aydın məsələdir, tənqid öz boynu- lik mövzusunda qələmə alınmış “bədiiy-
na götürməlidir. yat”da özünü daha çox göstərir və yeni
bir konyukturanı ifadə edir. “Yeni konyuk-
Elnarə Akimova başqa bir məqalə- tura” dedikdə, mən ilk növbədə Qarabağ
sində tənqidçiyə xas olan obrazlı şəkildə hadisələrinə, şəhidlərimizə, döyüşçüləri-
yazır ki, nəşr olunan kitabların, çap olu- mizə, erməni millətçilərinin vəhşiliklərinə
nan yazıların (bizim bədii təsərrüfatın!) həsr olunmuş yazıların çox hissəsini nə-
çoxu “istifadəyə yararsız”dır, bu cür da- zərdə tuturam. Mən bunu artıq yazmı-
vam edəcəksə, “boz ədəbiyyat”ın intişar şam da, demişəm də, ancaq yenə də
tapmasına və meydan sulamasına bo- təkrar edirəm: şəhidlər haqqında, Qara-
yun əyməkdən başqa çarə qalmayacaq”. bağ döyüşçüləri və ümumiyyətlə, Qara-
(“Ədəbiyyat qəzeti”, 2 aprel 2016.) bağ hadisələri, Xocalı genosidi haqqında
elə əsərlər yazılmalıdır ki, onların bədii-
Dediyim həmin diferensiallığın göstə- estetik səviyyəsi şəhidlərin ruhuna,
ricisidir ki, tənqidimiz, bir tərəfdən, Elna- döyüşçülərin şücaətinə və faciənin cis-
rənin timsalında bu vəziyyəti görür, həyə- mani və mənəvi fəlakətinin dəhşətinə la-
canla bəyan edir, ancaq o biri tərəfdən, yiq olsun. Bu faciə ikili standartların ma-
yenə də tənqidimiz bu vəziyyəti (və ədəbi hiyyəti və böyük ölkələrin Səməd Beh-
qorxunu!) nəzərə alaraq, ədəbi prosesdə rənginin balaca qara balığını udmaq istə-
strateji mahiyyətli ideya-bədii istiqamət yən Balıqudan kimi, siyasi-ictimai riya-
müəyyənləşdirə bilmir, halbuki “Söz azad- karlıqlarının miqyası ilə üst-üstə düşsün.
lığı” tənqiddən, belə demək mümkünsə,
məhz bu cür “strateji məsuliyyət” tələb SSRİ dönəmində millətçilik damğası
edir.
Mən bir müddət bundan əvvəl B.Şou-
narə haqlıdır, ancaq ardınca oxuyuruq: edəndə bu qoca müdrikin aforizmlərini 2017
“Qərblə Şərqin arasında azıb qalmışıq, yenidən gözdən keçirirdim və indi, bu sə-
səmti müəyyən edə bilmirik”. tirləri yazarkən onun “populyar romanlar elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
dünyası – axmaqlar üçün cənnətdir” fikri
Səmti, təmayülü istedad və dünyagö- yadıma düşdü. Doğrudur, bu fikir ayrı-ay-
rüşü müəyyən edir, nəticəsi də ya epiqon rı məqamlarda özünü doğrultmur (“Don
bir yazı, ya da modern bir şeir (hekayə, Kixot”, yaxud “Robinzon Kruzo”, yaxud
roman, pyes) olur və bunu sövq-təbii, in- da “Qarqantua və Pantaqruel” kimi po-
tuitiv olaraq elə Elnarə Akimovanın özü pulyar və dahiyanə romanlar yada düşür),
də hiss edir: “Əsl sənət nə Şərqdir, nə ancaq orası da var ki, bir ildə onlarla
Qərb. Əsl sənət dünyadır, kainatdır”. “Don Kixot”lar, ya da ki, “Qarqantua”lar
yazılmır və indiki halda mən bilərəkdən,
Bu, çox doğru fikirdir və ədəbiyyatı- ya da bilmədən kütlə üçün yazılmış, yəni
mızda bax belə bir bəşərilik çatışmır, tən- əvvəldə danışdığımız kütlə zövqünü ox-
qid isə “Söz azadlığı”nın yaratdığı imkan- şayan “istifadəyə yararsız” romanları, po-
lardan istifadə edərək, bu ciddi və mühüm vestləri, pyesləri, poemaları, şeirləri, oçerk-
problemi ədəbi prosesin faktına çevirə ləri nəzərdə tuturam.
bilmir. Çağdaş ədəbi prosesimizin bəşəri
dünyagörüşünün və estetikasının mani- Ən xoşagəlməyən (və simptomatik!)
fest səciyyəli ifadəsinə ehtiyac var və bu cəhət odur ki, bu cür yazılar vətənpərvər-
yükü, aydın məsələdir, tənqid öz boynu- lik mövzusunda qələmə alınmış “bədiiy-
na götürməlidir. yat”da özünü daha çox göstərir və yeni
bir konyukturanı ifadə edir. “Yeni konyuk-
Elnarə Akimova başqa bir məqalə- tura” dedikdə, mən ilk növbədə Qarabağ
sində tənqidçiyə xas olan obrazlı şəkildə hadisələrinə, şəhidlərimizə, döyüşçüləri-
yazır ki, nəşr olunan kitabların, çap olu- mizə, erməni millətçilərinin vəhşiliklərinə
nan yazıların (bizim bədii təsərrüfatın!) həsr olunmuş yazıların çox hissəsini nə-
çoxu “istifadəyə yararsız”dır, bu cür da- zərdə tuturam. Mən bunu artıq yazmı-
vam edəcəksə, “boz ədəbiyyat”ın intişar şam da, demişəm də, ancaq yenə də
tapmasına və meydan sulamasına bo- təkrar edirəm: şəhidlər haqqında, Qara-
yun əyməkdən başqa çarə qalmayacaq”. bağ döyüşçüləri və ümumiyyətlə, Qara-
(“Ədəbiyyat qəzeti”, 2 aprel 2016.) bağ hadisələri, Xocalı genosidi haqqında
elə əsərlər yazılmalıdır ki, onların bədii-
Dediyim həmin diferensiallığın göstə- estetik səviyyəsi şəhidlərin ruhuna,
ricisidir ki, tənqidimiz, bir tərəfdən, Elna- döyüşçülərin şücaətinə və faciənin cis-
rənin timsalında bu vəziyyəti görür, həyə- mani və mənəvi fəlakətinin dəhşətinə la-
canla bəyan edir, ancaq o biri tərəfdən, yiq olsun. Bu faciə ikili standartların ma-
yenə də tənqidimiz bu vəziyyəti (və ədəbi hiyyəti və böyük ölkələrin Səməd Beh-
qorxunu!) nəzərə alaraq, ədəbi prosesdə rənginin balaca qara balığını udmaq istə-
strateji mahiyyətli ideya-bədii istiqamət yən Balıqudan kimi, siyasi-ictimai riya-
müəyyənləşdirə bilmir, halbuki “Söz azad- karlıqlarının miqyası ilə üst-üstə düşsün.
lığı” tənqiddən, belə demək mümkünsə,
məhz bu cür “strateji məsuliyyət” tələb SSRİ dönəmində millətçilik damğası
edir.
Mən bir müddət bundan əvvəl B.Şou-
