Page 230 - 2017-4

müsahibələrindən biri bu baxımdan çox isə çox dəqiqdir ki, “Şərqdə yeniliklər keç-

maraqlıdır. Nizaməddin müəllim ədəbiy- mişin içindən çıxır” və bizim ədəbiyyatı-

yat tariximizdə modernizm hadisəsi ol- mızda bu fikrin doğruluğunu ilk növbədə

madığını deyir və olsun ki, həqiqəti deyir, Mirzə Ələkbər Sabir hadisəsi çox mükəm-

ancaq bunun səbəbini onda görür ki, “biz məl sübut edir: Sabir “mühafizəkar” əru-

Şərq ədəbiyyatıyıq. Qərb yeniliklərə sıç- zun “içindən” tamamilə yeni bir forma “çı-

rayışla gedir, Şərq təkamüllə. Şərqdə ye- xartdı”. Bəli, “Şərqdə feodalizm daha çox

niliklər keçmişin içindən çıxır, onu Qərb- hökm sürüb” və sadəcə olaraq, ədəbiy-

dəki kimi inkar eləmir. Şərqdə janrlar yatın hərtərəfli inkişafına mane olub.

mühafizəkar olur. Çünki Şərqdə feoda- Başqa bir misal: gənc və istedadlı tən-

lizm daha çox hökm sürüb”. (“Kulis”, 10 qidçimiz Elnarə Akimova yazır: “Milli po-

iyun 2016.) eziyamızda təqlid aparıcıdır, yeni nəfəs

Bu yerdə Nizaməddin müəllimlə mə- kasadlığı hiss olunur. Əksər şairlərin öz

nim fikir ayrılığımız var: məgər Azərbay- yolu görünmür, hazır qəliblərlə, obrazlar-

can ədəbiyyatında Mirzə Fətəli Axundza- la (bura “primitivcəsinə” ifadəsini də əla-

də hadisəsi nəhəng bir sıçrayış deyildi- və edərdim – E.) işləyirlər”. (“Ədəbiyyat

230 mi? Mirzə Fətəli 1850–55-ci illər arasın- qəzeti”, 4 iyun 2016.)

da, cəmi beş il ərzində (!) Azərbaycan Kəskin sözlərdir və eyni zamanda

2017 ədəbiyyatının tanımadığı bir janrı – dra- gerçəklikdə özünü doğruldan sözlərdir,

maturgiyanı bu ədəbiyyatın milli faktına ancaq daha sonra Elnarə Akimova İlqar

çevirdi və hələ sovet quruluşuna qədərki Fəhminin belə bir fikri ilə razılaşdığını de-

dövrdə dramaturgiya ədəbiyyatımızın ən yir: “Doxsanıncı illərin poetik ab-havası,

populyar və doğma(!) janrı oldu, yəni Qər- məncə (İlqar Fəhmiyə görə – E.), indikin-

bin əsrlər boyu keçdiyi yolu Şərq Azər- dən daha dərin, daha energetik idi. Hər-

baycan dramaturgiyasının timsalında beş çənd ki, həmin vaxtlar ölkənin vəziyyəti

elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib? ilə keçdi. çox ağır idi. Sonra elə bil ki, o enerji sərf

Yaxud hekayəni götürək: düzdür, “Al- olundu və müasir ədəbiyyatımız Şərqlə

danmış kəvakib” var idi, bir-iki başqa Qərbin arasında qaldı… Yavaş-yavaş şair

nümunələrə də rast gəlirik, ancaq Cəlil təbiətinin mahiyyəti dəyişdi, şeirdə ideya,

Məmmədquluzadə və Əbdürrəhim bəy fəlsəfə itdi”.

Haqverdiyev qısa bir müddətdə hekayəni Doğrusu, İlqar Fəhminin ideyanı, fəl-

bir janr kimi formalaşdırdı və 1920-ci il- səfəni “itirmiş” şeirin aqibəti ilə bağlı müla-

lərdən etibarən hekayə ədəbiyyatımızın hizəsi mənə xeyli dərəcədə şübhəli

aparıcı janrlarından biri oldu. göründü, çünki ideyasız, fəlsəfəsiz (yəni

Başqa bir misal da gətirmək istəyi- bəsit) şeir (və ya hekayə, roman, pyes)

rəm: klassik musiqi sahəsində Avropanın Şərqdə də zəif yazıdır, Qərbdə də, bu

əsrlər boyu keçdiyi yolu Üzeyir bəy “Leyli məsələdə Şərq də, Qərb də ayrı-ayrı

və Məcnun”dan “Koroğlu”ya qədər qısa qütblərdə deyillər, müttəfiqdirlər və bəsit

bir zamanda keçməyi bacardı. Eləcə də bir yazı nə üçün onların arasında itib qal-

düşünürəm ki, danışdığımız kontekstdə malıdır?

“təkamül” və “sıçrayış” Şərqlə Qərbi bir- Elnarə Akimova isə başqa fikirdədir:

birindən ayırmır. “Bəli, çağdaş şeirdə gələcəyə yollar aran-

Nizaməddin müəllimin bu müşahidəsi mır”. Düzdür, istisnalar var (həm də ciddi