Page 36 - "Xəzər"

göstərə bildilər – Zavalişin Bakını topa maarifə aparan bir yoldur. Şərtlər ağırdır,

tutdu, topların mərmiləri qurtardı və Hü- başa düşürəm, ancaq yasa batmaq, təziyə

seynqulu xanın 420 nəfərlik süvari dəstəsi tutmaq da lazım deyil. Dünyanın gedişatı

rusların 700 nəfərlik piyada qoşununun belədir. Bir vaxtlar ərəblər dünyanın sahibi

qarşısını kəsməyi bacardı, onları şəhərə idi və elm, mədəniyyət də onların adı ilə

girməyə qoymadı. Bu dəfə isə vəziyyət bağlı idi. Sonra Osmanlılar gəldi. İndi də

başqa idi, Sərdar Sisianov Zavalişini ye- görməlisiniz və bilməlisiniz ki, dünya artıq

nidən Bakı körfəzinə göndərmişdi, özü Avropanındır, Rusiyanındır. Sankt-Peter-

isə piyada qoşunlara şəxsən sərkərdəlik burq bizim üçün Avropaya açılan bir

edirdi və altı minlik bir orduyla gəlib Bakının pəncərə ola bilər, ağalar... Rusiya yalnız

qarşısında dayanmışdı. Onların topları sisianovlardan ibarət deyil, bunu bilməyiniz

Bakını xarabaya çevirəcəkdi və Sərdar vacibdir. Rusiyada açıqfikirli insanlar çox-

Sisianovun belə edəcəyinə Hüseynqulu dur, onların cəmiyyətdə nüfuzları sisianov-

xanın qətiyyən şübhəsi yox idi. Sisianovun lardan az deyil və Rusiya bu gün böyük

istəyi və hədəfi məlum idi: Bakı və Şirvan bir intibah ərəfəsindədir, ağalar… Rusiyada

xanlıqlarını özünə təslim etdikdən sonra yollar çəkilir, sənaye, inşaat və ticarət in-

36 Araz, rus padşahlığı ilə Qacarlar arasında kişaf edir, yeni-yeni vasitələr yaranır ki,

dəqiq sərhədə çevrilsin və bu, onlar üçün bu, inkişafa yeni də keyfiyyətlər gətirir.
2016 hələlik bir hədəf idi: Aleksandr padşahın Rusiyada darülfünunlar yaradılır, təzə

iştahı böyük idi və Sərdar Sisianov da məktəblər açılır, mütərcimlər zühur edib

hökmdarın planlarının Rusiya üçün əhə- ki, Avropa alimlərinin və ədiblərinin əsər-

miyyətini başa düşən, bu planları qiymət- lərini rus dilinə tərcümə edirlər…

ləndirməyi və həyata keçirməyi bacaran Əhli-məclis matdım-matdım Şərif bəyin

bir adam idi. nitqinə qulaq asırdı və onların bir qismi

Sərdar Sisianovun şərtləri belə idi: Şərif bəyin söylədiklərini yaxşı başa

Bakıda liman şəhərinin üsuli-idarəsi ya- düşmürdü, bir qismi də o qədər qorxu və

ranmalı idi, şəhərdə min nəfər rus solda- təlaş içində idi ki, onun söylədiklərinin

tından ibarət qoşun dəstəsi – ruslar buna fərqində deyildi.

qarnizon deyirdilər – yerləşdirilməli idi, Şərif bəy isə nitqinə davam edirdi:

xana isə ildə on min qızıl rubl məvacib – Rusiya bu gün böyük bir maarifə və

veriləcəkdi – bir sözlə, Bakı xanlığı Cənubi mədəniyyətə, böyük bir elmə, ədəbiyyata

Qafqazın xəritəsində yoxa çıxırdı. hamilədir. Rusiya təbəəliyini qəbul etməklə

Xan dilmancı Şərif bəy: və bu şərtlə ki, əhd-amanımıza bivəfa

– İzn olarmı? – soruşdu. çıxmayaq, Rusiyanın maarif və mədəniy-

Elçin. Baş Onsuz da hamı, o cümlədən də xanın yətə doğru hərəkatından biz də fayda

özü Dilmanc Şərif bəyin mövqeyini yaxşı görəcəyik. Bizim də övladlarımız Peter-

bilirdi, ancaq buna baxmayaraq, Hüseyn- burqda, Moskvada, Avropada təhsil alıb,

qulu xan başının işarəsi ilə razılıq verdi qayıdıb gəlib millətimizi maarifləndirəcəkdir,

və Şərif bəy ayağa qalxdı: ağalar…

– Həzərat! Şər deməsən, xeyir gəlməz! Şərif bəy, elə bil get-gedə daha da

Biz ruslarla dil tapmalıyıq. Bizim ruslarla qızışırdı, ancaq Mahmud bəy yerindən

birləşməyimiz bu günü dünyada elmə, onun nitqini kəsdi: