Page 17 - "Xəzər"
P. 17
mışdı, baxanda baş çıxara bilmirdin – ya anam üçün ağır tәhqir idi, onu özündәn 17
vәrәmdi, ya ümumiyyәtlә, bu gün-sabah çıxarırdı. Atam bәzәn evә qәzet gәtirirdi, 2015
ölәcәk. Tәrsin biriydi, çox ağır xasiyyәti istәsәk dә, istәmәsәk dә, bizi mәtbәxә
varıydı, tәki o dünyada dilinә görә bәlaya yığıb, son xәbәrlәri ucadan oxuyurdu; Kamilo Xose Sela. Paskual Duartenin ailәsi
düşmәsin, çünki xırda bir şeyin üstündә xәbәrlәr sonra müzakirә olunurdu vә bax
gözünü yumub ağzını açırdı. Hәmişә qara bu yerdә mәni әsmәcә tuturdu, çünki
paltar geyinirdi, çimmәklә arası yoxuydu, o müzakirә hökmәn dava-dalaşla nәti-
dәrәcәdә ki, açığını deyim, yuyunduğunu cәlәnirdi. Anam atamın acığına deyirdi ki,
ömrüm boyu bircә dәfә görmüşdüm – atam qәzetdә belә şeylәr yoxdu, onların hamısını
ona әyyaş deyirdi, o da sudan qorxmadığını özündәn uydurub, atam da hirslәnirdi, dәli
sübut elәmәk istәyirdi. Di gәl, çaxırla arası kimi bağırırdı, onu “savadsız sәfeh, ifritә”
yaxşıydı, әlinә pul düşәn kimi, ya adlandırırdı vә uca sәslә “әgәr yazıldığı
әrciyәzinin jiletinin cibindәn çırpışdıranda, kimi oxumağı bilsәydi, qәtiyyәn onunla
mәni hökmәn çaxır dalınca yemәkxanaya evlәnmәzdi” demәyi dә yaddan çıxarmırdı.
göndәrirdi, atamın әlinә keçmәsin deyә, Bu yerdә hay-hәşir qalxırdı: anam atama
şüşәni çarpayının altında gizlәdirdi. “kobud kәndçi, әclaf, sәfil, portuqalcığaz”
Dodaqlarının qırağında ağ tüklәr bitmişdi, deyirdi, o da bu sözlәri gözlәyirmiş kimi
pırtlaşıq gur saçlarını isә yığıb boynunun qayışı çıxarıb, yorulana qәdәr anamı
dalında bağlayırdı. Ağzının yanlarında mәtbәxdә qovurdu. Əvvәllәr bir-iki qayış da
qırma izlәri kimi, xırda, çәhrayı çapıq yerlәri mәnә dәymişdi, ancaq tәcrübәlәnib, islan-
gözә dәyirdi. Mәncә, cavanlıqda çıxardığı maq istәmirsәnsә, yağışa çıxmağın lazım
sızanaqların yeriydi; yayda bәzәn qızarıb, olmadığını başa düşәndәn sonra, ara
sancaq başı boyda çirk elәyirdi, payızda qarışanda, onları qoyub qaçırdım. Qoy
quruyur, qışda isә tamam yox olurdular. özlәri hәll elәsin.
Valideynlәrim bir-biriylә yola getmirdilәr; Nә deyәsәn, ailә hәyatımız elә dә
üstәlik, xüsusi bir mәziyyәtlәri vә Tanrının könülaçan deyildi, ancaq seçim imkanı
iradәsiylә hәrәkәt etmәyә hәvәslәri olmadığından, bәxtimә düşәnlә barışmağa
olmadığından (bәdbәxtliyimdәn, onların çalışırdım, – taleyimdәn küsmәmәk üçün
nöqsanları irsәn mәnә keçmişdi), savadsız başqa yolum yoxdu. Atam tez tәsirә
adam kimi, ehkamlara riayәt etmәk, düşdüyü vaxtlarda mәni mәktәbә
instinktlәrini cilovlamaq onları çox da göndәrmişdi; deyirdi ki, yaşamaq üçün
maraqlandırmırdı, bunun da nәticәsindә mübarizә aparmaq çox çәtindi, hәyata hazır
xırda bir şeyin üstündә alәm bir-birinә olmaq lazımdı vә çәtinliyә qalib gәlmәk
qarışırdı, dava-dalaş günlәrlә çәkirdi. Mәn, üçün yeganә silah – ağıl silahıdı. Bütün
adәtәn, heç birinin tәrәfini saxlamırdım, bunları birnәfәsә deyirdi, belә anlarda onun
çünki açığı, kimin haqlı olması mәni sәsinin titrәmәsi mәndәn ötrü gözlәnilmәz
maraqlandırmırdı; hәrdәn atamın anamı, olurdu. Sonra elә bil peşman olub bәrkdәn
hәrdәn dә anamın atamı döydüyünә gülmәyә başlayırdı, sakitlәşәndә, mehri-
sevinirdim, ancaq heç vaxt bu mәnim üçün bancasına deyirdi:
hәyati әhәmiyyәt kәsb elәmirdi. Anam
yazıb-oxumağı bilmirdi, atam bilirdi vә – Mәnә fikir vermә, bala, mәn qoca-
bununla fәxr elәyirdi, hәftәnin yeddi günü lıram!
savadını anamın başına qaxırdı, yerli-yersiz
onu savadsız sәfeh adlandırırdı – bu da Nәsә düşünüb astadan tәkrar elәyirdi:
– Qocalıram! Qocalıram!
Mәktәbә getmәyim çox çәkmәdi.
vәrәmdi, ya ümumiyyәtlә, bu gün-sabah çıxarırdı. Atam bәzәn evә qәzet gәtirirdi, 2015
ölәcәk. Tәrsin biriydi, çox ağır xasiyyәti istәsәk dә, istәmәsәk dә, bizi mәtbәxә
varıydı, tәki o dünyada dilinә görә bәlaya yığıb, son xәbәrlәri ucadan oxuyurdu; Kamilo Xose Sela. Paskual Duartenin ailәsi
düşmәsin, çünki xırda bir şeyin üstündә xәbәrlәr sonra müzakirә olunurdu vә bax
gözünü yumub ağzını açırdı. Hәmişә qara bu yerdә mәni әsmәcә tuturdu, çünki
paltar geyinirdi, çimmәklә arası yoxuydu, o müzakirә hökmәn dava-dalaşla nәti-
dәrәcәdә ki, açığını deyim, yuyunduğunu cәlәnirdi. Anam atamın acığına deyirdi ki,
ömrüm boyu bircә dәfә görmüşdüm – atam qәzetdә belә şeylәr yoxdu, onların hamısını
ona әyyaş deyirdi, o da sudan qorxmadığını özündәn uydurub, atam da hirslәnirdi, dәli
sübut elәmәk istәyirdi. Di gәl, çaxırla arası kimi bağırırdı, onu “savadsız sәfeh, ifritә”
yaxşıydı, әlinә pul düşәn kimi, ya adlandırırdı vә uca sәslә “әgәr yazıldığı
әrciyәzinin jiletinin cibindәn çırpışdıranda, kimi oxumağı bilsәydi, qәtiyyәn onunla
mәni hökmәn çaxır dalınca yemәkxanaya evlәnmәzdi” demәyi dә yaddan çıxarmırdı.
göndәrirdi, atamın әlinә keçmәsin deyә, Bu yerdә hay-hәşir qalxırdı: anam atama
şüşәni çarpayının altında gizlәdirdi. “kobud kәndçi, әclaf, sәfil, portuqalcığaz”
Dodaqlarının qırağında ağ tüklәr bitmişdi, deyirdi, o da bu sözlәri gözlәyirmiş kimi
pırtlaşıq gur saçlarını isә yığıb boynunun qayışı çıxarıb, yorulana qәdәr anamı
dalında bağlayırdı. Ağzının yanlarında mәtbәxdә qovurdu. Əvvәllәr bir-iki qayış da
qırma izlәri kimi, xırda, çәhrayı çapıq yerlәri mәnә dәymişdi, ancaq tәcrübәlәnib, islan-
gözә dәyirdi. Mәncә, cavanlıqda çıxardığı maq istәmirsәnsә, yağışa çıxmağın lazım
sızanaqların yeriydi; yayda bәzәn qızarıb, olmadığını başa düşәndәn sonra, ara
sancaq başı boyda çirk elәyirdi, payızda qarışanda, onları qoyub qaçırdım. Qoy
quruyur, qışda isә tamam yox olurdular. özlәri hәll elәsin.
Valideynlәrim bir-biriylә yola getmirdilәr; Nә deyәsәn, ailә hәyatımız elә dә
üstәlik, xüsusi bir mәziyyәtlәri vә Tanrının könülaçan deyildi, ancaq seçim imkanı
iradәsiylә hәrәkәt etmәyә hәvәslәri olmadığından, bәxtimә düşәnlә barışmağa
olmadığından (bәdbәxtliyimdәn, onların çalışırdım, – taleyimdәn küsmәmәk üçün
nöqsanları irsәn mәnә keçmişdi), savadsız başqa yolum yoxdu. Atam tez tәsirә
adam kimi, ehkamlara riayәt etmәk, düşdüyü vaxtlarda mәni mәktәbә
instinktlәrini cilovlamaq onları çox da göndәrmişdi; deyirdi ki, yaşamaq üçün
maraqlandırmırdı, bunun da nәticәsindә mübarizә aparmaq çox çәtindi, hәyata hazır
xırda bir şeyin üstündә alәm bir-birinә olmaq lazımdı vә çәtinliyә qalib gәlmәk
qarışırdı, dava-dalaş günlәrlә çәkirdi. Mәn, üçün yeganә silah – ağıl silahıdı. Bütün
adәtәn, heç birinin tәrәfini saxlamırdım, bunları birnәfәsә deyirdi, belә anlarda onun
çünki açığı, kimin haqlı olması mәni sәsinin titrәmәsi mәndәn ötrü gözlәnilmәz
maraqlandırmırdı; hәrdәn atamın anamı, olurdu. Sonra elә bil peşman olub bәrkdәn
hәrdәn dә anamın atamı döydüyünә gülmәyә başlayırdı, sakitlәşәndә, mehri-
sevinirdim, ancaq heç vaxt bu mәnim üçün bancasına deyirdi:
hәyati әhәmiyyәt kәsb elәmirdi. Anam
yazıb-oxumağı bilmirdi, atam bilirdi vә – Mәnә fikir vermә, bala, mәn qoca-
bununla fәxr elәyirdi, hәftәnin yeddi günü lıram!
savadını anamın başına qaxırdı, yerli-yersiz
onu savadsız sәfeh adlandırırdı – bu da Nәsә düşünüb astadan tәkrar elәyirdi:
– Qocalıram! Qocalıram!
Mәktәbә getmәyim çox çәkmәdi.
