Page 29 - "Xəzər"
P. 29
i çıxarıb azad edərək, dünyaya göstərən və xırda, yumru çınqılların üstüylə axıb-gedir, 29
məgər elə həmin varlıq deyildimi? cırcıramalar cırıldayır. Qızmar günəşdən 2016
gizlənən iki nəfər uzanıb və başları altında
Obraz və onun əksi! İndi gözləri dənizin maili çəmənlik sanki bir yastıq kimidir; biri Tomas Mann. Venesiyada ölüm
göylüyü bitən yerdə durmuş nəcib fiquru seyr artıq yaşlı, digəri hələ yeniyetmədir; biri eybəcər,
edir, heyranlıq içində düşünürdü ki, baxışlarıyla digəri gözəl, – sevgi oyatmağa borclu birisinin
gözəlliyin özünü, ruhlar dünyasının burda yanında bir müdrik. İltifatlı sözlərini iti, mənalı
insan cildində təzahür etmiş sakinini, ilahi zarafatlara qatan Sokrat, Fedrə mükəmməllik,
fikrin təcəssümü olan bir formanın mükəm- xeyirxahlıq öyrədirdi. Hiss etmək qabiliyyəti
məlliyini görür və bu, özünün qənirsizliyiylə olan insanın əbədi gözəlliyə bənzər bir şey
Aşenbaxın içində ruhunu xilas edəcək bir görərkən bütün vücudunu çulğayan vahimədən
pərəstiş yaradır. Bu sərməst bir heyranlıq idi söz açırdı; gözəlliyi görsə də, onu dərk edə
və qocalan sənətkar özünü bu hissə bilməyən, iman bağlamağın nə olduğundan
düşünmədən, acgözlüklə təslim etmişdi. Onun bixəbər, yaramaz, xeyir əməllərdən uzaq
ruhu həyəcanlıydı, bütün bildikləri və yaşadıq- insanın ehtiras və şəhvətindən danışırdı; və
ları yerindən oynamışdı, cavanlıqdan ənənəyə bir də tanrılara xas simanı, mükəmməl bədəni
uyğun mənimsədiyi və yaddaşı indiyədək öz seyr edərkən, təmiz qəlbə hakim kəsilən
oduna qızınmamış köhnədən köhnə fikirlərini müqəddəs qorxudan bəhs edirdi – onun
qəflətən işıqlı dünyaya çıxarmışdı. Məgər o vücudunu çulğayan, iradənin tam itirilməsinə
hardasa oxumamışdı ki, günəş bizim diqqətimizi səbəb olan həyəcanından, gözəl birisinin
intellektual şeylərdən yayındıraraq, hissi qarşısında diz çökərək, baxışlarını qaldıra
nəsnələrə yönəldir? Orda hələ bu da deyilirdi bilməməsindən və əgər ona divanə deyiləcəyin-
ki, o bizim şüur və yaddaşımızı elə zəhərləyir, dən çəkinməsəydi, həmin o misilsiz varlığa
öz sehrinə elə salır ki, ruh aldığı həzzin içində tanrının mücəssəməsi kimi, qurbanlar verə
özünü unudur. İndi onun da gözü günəşin biləcəyindən söz açırdı… Belə ki gözəllik
işıqlandırdığı əşyalardan ən gözəlinə zillənmişdı yalnız sevgiyə layiqdir və eyni zamanda, həm
və ruhlar dünyasından gəlmiş bu obraz özünün də gözlə görünəndir, mənim əziz Fedrim!
gözəlliyiylə pərəstişə sövq edirdi. Bunu yadında saxla: gözəllik ruhi nəsnənin
yeganə formasıdır ki, biz onu hisslərimizlə
Amur isə doğrudan küt uşaqları öyrətmək qəbul edə bilirik. Elə buna görə də, ona dözə
üçün onlara təmiz formalı, toxunmaqla hiss bilirik. Bir düşün, əgər bütün ilahi şeylər, şüur,
olunan fiqurlar göstərən riyaziyyatçılara həqiqət və mərhəmət bizə hisslərlə duyulan
bənzəyir və bu tanrı bizim üçün də mənəvi bir bir şəkildə gəlsəydi, necə olardıq? Məgər biz
şeyi gözlə görünənə çevirir, insan uşaqlığının tükənməzdik? Bir zamanlar Zevsin qarşısına
obraz və rənglərindən həvəslə istifadə edərək, çıxan Semela kimi, yanıb kül olmazdıq?
onları yaddaşın ayrılmaz hissəsinə döndərir, Beləliklə, gözəllik həssaslığın ruha aparan
gözəlliyin bütün çalarlarıyla elə bəzəyir ki, yoludur, – yalnız yoldur, yalnız vasitədir, mənim
onu görəndə, içimizdə ağrıyla yanaşı bir ümid balaca Fedrim… Və burda bic, çoxbilmiş
də alışır. pərəstişkar belə bir fikir yürüdür: guya sevən
ilahiyə seviləndən daha yaxındır, yəni bu iki
Vəcdə gəlmiş Aşenbax belə düşünür, belə nəfərdən yalnız sevənin içində tanrı yaşayır,
hiss edirdi. Və budur, dənizin səsi və günəşin – incə fikirdi, həm də bütün zamanlarda insanın
nurundan onun üçün ecazkar bir mənzərə ağlına gəlmiş ən gülməli fikirdir; bu, elə bir
yaranır. Afinanın divarları altındakı qoca çinar düşüncə məhsuludur ki, bütün bicliklər, gizli
– xoş rayihələrlə dolu, heykəllərin bəzədiyi ehtiraslar, sevgi həsrəti öz başlanğıcını ondan
mömin afinalıların nimfalar və Axoloyun şərəfinə götürür.
nəzir-niyazlar gətirdiyi müqəddəs məkan.
Şəffaf çay qol-budaqlı ağacın altına tökülür
məgər elə həmin varlıq deyildimi? cırcıramalar cırıldayır. Qızmar günəşdən 2016
gizlənən iki nəfər uzanıb və başları altında
Obraz və onun əksi! İndi gözləri dənizin maili çəmənlik sanki bir yastıq kimidir; biri Tomas Mann. Venesiyada ölüm
göylüyü bitən yerdə durmuş nəcib fiquru seyr artıq yaşlı, digəri hələ yeniyetmədir; biri eybəcər,
edir, heyranlıq içində düşünürdü ki, baxışlarıyla digəri gözəl, – sevgi oyatmağa borclu birisinin
gözəlliyin özünü, ruhlar dünyasının burda yanında bir müdrik. İltifatlı sözlərini iti, mənalı
insan cildində təzahür etmiş sakinini, ilahi zarafatlara qatan Sokrat, Fedrə mükəmməllik,
fikrin təcəssümü olan bir formanın mükəm- xeyirxahlıq öyrədirdi. Hiss etmək qabiliyyəti
məlliyini görür və bu, özünün qənirsizliyiylə olan insanın əbədi gözəlliyə bənzər bir şey
Aşenbaxın içində ruhunu xilas edəcək bir görərkən bütün vücudunu çulğayan vahimədən
pərəstiş yaradır. Bu sərməst bir heyranlıq idi söz açırdı; gözəlliyi görsə də, onu dərk edə
və qocalan sənətkar özünü bu hissə bilməyən, iman bağlamağın nə olduğundan
düşünmədən, acgözlüklə təslim etmişdi. Onun bixəbər, yaramaz, xeyir əməllərdən uzaq
ruhu həyəcanlıydı, bütün bildikləri və yaşadıq- insanın ehtiras və şəhvətindən danışırdı; və
ları yerindən oynamışdı, cavanlıqdan ənənəyə bir də tanrılara xas simanı, mükəmməl bədəni
uyğun mənimsədiyi və yaddaşı indiyədək öz seyr edərkən, təmiz qəlbə hakim kəsilən
oduna qızınmamış köhnədən köhnə fikirlərini müqəddəs qorxudan bəhs edirdi – onun
qəflətən işıqlı dünyaya çıxarmışdı. Məgər o vücudunu çulğayan, iradənin tam itirilməsinə
hardasa oxumamışdı ki, günəş bizim diqqətimizi səbəb olan həyəcanından, gözəl birisinin
intellektual şeylərdən yayındıraraq, hissi qarşısında diz çökərək, baxışlarını qaldıra
nəsnələrə yönəldir? Orda hələ bu da deyilirdi bilməməsindən və əgər ona divanə deyiləcəyin-
ki, o bizim şüur və yaddaşımızı elə zəhərləyir, dən çəkinməsəydi, həmin o misilsiz varlığa
öz sehrinə elə salır ki, ruh aldığı həzzin içində tanrının mücəssəməsi kimi, qurbanlar verə
özünü unudur. İndi onun da gözü günəşin biləcəyindən söz açırdı… Belə ki gözəllik
işıqlandırdığı əşyalardan ən gözəlinə zillənmişdı yalnız sevgiyə layiqdir və eyni zamanda, həm
və ruhlar dünyasından gəlmiş bu obraz özünün də gözlə görünəndir, mənim əziz Fedrim!
gözəlliyiylə pərəstişə sövq edirdi. Bunu yadında saxla: gözəllik ruhi nəsnənin
yeganə formasıdır ki, biz onu hisslərimizlə
Amur isə doğrudan küt uşaqları öyrətmək qəbul edə bilirik. Elə buna görə də, ona dözə
üçün onlara təmiz formalı, toxunmaqla hiss bilirik. Bir düşün, əgər bütün ilahi şeylər, şüur,
olunan fiqurlar göstərən riyaziyyatçılara həqiqət və mərhəmət bizə hisslərlə duyulan
bənzəyir və bu tanrı bizim üçün də mənəvi bir bir şəkildə gəlsəydi, necə olardıq? Məgər biz
şeyi gözlə görünənə çevirir, insan uşaqlığının tükənməzdik? Bir zamanlar Zevsin qarşısına
obraz və rənglərindən həvəslə istifadə edərək, çıxan Semela kimi, yanıb kül olmazdıq?
onları yaddaşın ayrılmaz hissəsinə döndərir, Beləliklə, gözəllik həssaslığın ruha aparan
gözəlliyin bütün çalarlarıyla elə bəzəyir ki, yoludur, – yalnız yoldur, yalnız vasitədir, mənim
onu görəndə, içimizdə ağrıyla yanaşı bir ümid balaca Fedrim… Və burda bic, çoxbilmiş
də alışır. pərəstişkar belə bir fikir yürüdür: guya sevən
ilahiyə seviləndən daha yaxındır, yəni bu iki
Vəcdə gəlmiş Aşenbax belə düşünür, belə nəfərdən yalnız sevənin içində tanrı yaşayır,
hiss edirdi. Və budur, dənizin səsi və günəşin – incə fikirdi, həm də bütün zamanlarda insanın
nurundan onun üçün ecazkar bir mənzərə ağlına gəlmiş ən gülməli fikirdir; bu, elə bir
yaranır. Afinanın divarları altındakı qoca çinar düşüncə məhsuludur ki, bütün bicliklər, gizli
– xoş rayihələrlə dolu, heykəllərin bəzədiyi ehtiraslar, sevgi həsrəti öz başlanğıcını ondan
mömin afinalıların nimfalar və Axoloyun şərəfinə götürür.
nəzir-niyazlar gətirdiyi müqəddəs məkan.
Şəffaf çay qol-budaqlı ağacın altına tökülür
