Page 28 - "Xəzər"
P. 28
ki, bu gözəl məxluqu uzun-uzadı və pərəstişlə Tezliklə Aşenbax bu misilsiz, gözəl bədənin
2016 seyr etsin, öyrənsin. Bəli, xoşbəxtliyin bu hər cizgisinə, hər yöntəminə yaxşı bələd oldu.
labüdlüyü, hər gün yenilənən şəraitin bu Onun heyranlığı bitib-tükənmirdi. O, gözəlliyin
Tomas Mann. Venesiyada ölüm səxavəti onun qəlbini bir razılıq, bəxtiyarlıqla hər tanış nöqtəsinə sevinir, gördüklərini
doldurur və günəşli günlər bir-birini bitməz həyəcanla, ürəkdən alqışlayırdı. Qadınlar
bir sırayla təqib edirdi. oğlanı kabinəyə yaxınlaşan qonaqla salamlaş-
maq üçün çağırdılar və o sudan sıçrayaraq
O, tezdən dururdu – amma əvvəllər bunu çıxdı, qaça-qaça başını silkələyib, saçlarının
yalnız işləməyə möhkəm ehtiyacı olduğundan suyunu tökdü və əlini qonağa uzadanda, bütün
edirdi – çimərliyə hamıdan qabaq, günəşin ağırlığını bir ayağı üstə saldı, digərini yerə
hələ nəvazişli olduğu və dənizin bəyazlıq azca toxundurdu – bədəninin bu əyilməsində,
içində işvələndiyi bir vaxtda gəlirdi. Aşenbax dönməsində o qədər ecazkarlıq, o qədər
çəpərin yanında durmuş ağsaqqalı dostyana dalğınlıq, yaxın bir insana qarşı elə lütfkarlıq
salamlayır, ayaqyalın qocaya köhnə tanışı və diqqət vardı ki…
kimi təzim edirdi, qoca da onun kabinəsini
səliqəyə salıb, qəhvəyi çadırı qurur və kreslonu Sinəsinədək örtüyə bürünmüş, qəddini
kölgəyə çıxarırdı. O, yerini rahatlayırdı və tam açaraq, uzanmışdı, sanki tişəylə yonulmuş
həmin andan etibarən üç, dörd saat özünə əlini – yerə, çənəsini isə yumruğuna dirəmişdi.
qapıla bilirdi. Bu vaxt ərzində günəş zenitə Yanında qısılıb yatan “Yaşu” adlı oğlan, hər
qalxaraq, var gücünü yığır, dəniz gömgöy vəchlə ona nəvaziş göstərirdi və adama elə
olurdu və o, Tadzioya tamaşa edə bilirdi. gəlirdi ki, dünyada tanrıların sevimlisi olan bu
oğlanın öz vassalına baxarkən dodaqlarına
Aşenbax onun sol tərəfdən, suyun qırağına qonan təbəssümündən cəlbedici bir şey ola
yaxın yerdən necə yaxınlaşdığını, kabinələrin bilməz.
arasından necə çıxdığını görürdü və ya
bəxtiyarlıq içində, sevinclə birdən aşkar edirdi O, Aşenbaxın düz böyründə, suyun lap
ki, onun necə keçdiyindən heç xəbəri olmayıb, kənarında, yaxınlarından aralı, əllərini başının
o, artıq özünün göy-bəyaz çimərlik kostyu- dalında çarpazlayıb, ahəstə-ahəstə yır-
munda burdadır – günün altında da, ğalanaraq durmuşdu, dənizin maviliyinə, xırda
qumsallıqda da yenə özünün adi oyunlarında, dalğalara baxaraq, xəyallara dalmışdı,
xoş, qayğısız, sərbəst vaxt keçirməyindədi. dalğalarsa sahilə çırpılır, oğlanın ayaqlarını
Bu həm bir oyun idi, həm də istirahət; irəli- bəyaz köpüyə bələyirdi. Onun bal rəngli saçları
geri gedir, suyu şappıldadır, yüyürür, uzanır, isə gicgahından, boynunun dalından halqa-
üzürdü. Qadınlar ona kabinənin qarşısındakı halqa burulub axır; kürəkləri arasında zorla
taxta meydançadan göz qoyur, hərdən cingiltili görünən narın tükü günəş yüngülcə qabardır,
səslə haylayırdılar: “Tadziu, Tadziu”. O da qabırğalarının incə və sinəsinin gözəl cizgiləri
qaça-qaça onların yanına gəlirdi ki, əl-qol özünü mələfədən göstərirdi; qoltuqlarının
ataraq, indicə gördüklərindən danışsın, altında hamar çökəklər görünürdü, dizlərinin
tapdıqlarını, tutduqlarını onlara göstərsin: bu altında dərisi parlaqdı və mavi damarları sanki
balıqqulağılar, dəniz atları, meduzalar və yan- dil açıb: bu bədən bənzərsizdi – deyirdi. Bu
pörtü yeriyən xərçənglər idi. Aşenbax oğlanın mükəmməl bədəndə hansı qan idi ki, axırdı
dediklərindən bir kəlmə də anlaya bilmirdi, belə? Düşüncə dəqiqliyi necə də təcəssüm
dediyi ən adi sözlər belə, qəribə, dumanlı, edirdi! Məgər bu ilahi varlığı zülmətdə
sirli bir şirinliklə səslənirdi. Oğlanın yad dildə yaradaraq, sonra dünya üzünə çıxaran sərt
danışdıqları bir musiqiyə çevrilir, qızmar günəş və təmiz iradə ona – yaradana tanış və xas
onu öz nuruna səxavətlə qərq edir, dənizin deyildi? Onun içində yaşayaraq, – ehtirasla
möhtəşəm dibsizliyi isə onun gözəlliyi üçün dilin, ruhun təxmin etdiyi sərrast formanı
ləpələnən bir fon olurdu. insanın mənəvi gözəlliyinin obrazı və əksi
2016 seyr etsin, öyrənsin. Bəli, xoşbəxtliyin bu hər cizgisinə, hər yöntəminə yaxşı bələd oldu.
labüdlüyü, hər gün yenilənən şəraitin bu Onun heyranlığı bitib-tükənmirdi. O, gözəlliyin
Tomas Mann. Venesiyada ölüm səxavəti onun qəlbini bir razılıq, bəxtiyarlıqla hər tanış nöqtəsinə sevinir, gördüklərini
doldurur və günəşli günlər bir-birini bitməz həyəcanla, ürəkdən alqışlayırdı. Qadınlar
bir sırayla təqib edirdi. oğlanı kabinəyə yaxınlaşan qonaqla salamlaş-
maq üçün çağırdılar və o sudan sıçrayaraq
O, tezdən dururdu – amma əvvəllər bunu çıxdı, qaça-qaça başını silkələyib, saçlarının
yalnız işləməyə möhkəm ehtiyacı olduğundan suyunu tökdü və əlini qonağa uzadanda, bütün
edirdi – çimərliyə hamıdan qabaq, günəşin ağırlığını bir ayağı üstə saldı, digərini yerə
hələ nəvazişli olduğu və dənizin bəyazlıq azca toxundurdu – bədəninin bu əyilməsində,
içində işvələndiyi bir vaxtda gəlirdi. Aşenbax dönməsində o qədər ecazkarlıq, o qədər
çəpərin yanında durmuş ağsaqqalı dostyana dalğınlıq, yaxın bir insana qarşı elə lütfkarlıq
salamlayır, ayaqyalın qocaya köhnə tanışı və diqqət vardı ki…
kimi təzim edirdi, qoca da onun kabinəsini
səliqəyə salıb, qəhvəyi çadırı qurur və kreslonu Sinəsinədək örtüyə bürünmüş, qəddini
kölgəyə çıxarırdı. O, yerini rahatlayırdı və tam açaraq, uzanmışdı, sanki tişəylə yonulmuş
həmin andan etibarən üç, dörd saat özünə əlini – yerə, çənəsini isə yumruğuna dirəmişdi.
qapıla bilirdi. Bu vaxt ərzində günəş zenitə Yanında qısılıb yatan “Yaşu” adlı oğlan, hər
qalxaraq, var gücünü yığır, dəniz gömgöy vəchlə ona nəvaziş göstərirdi və adama elə
olurdu və o, Tadzioya tamaşa edə bilirdi. gəlirdi ki, dünyada tanrıların sevimlisi olan bu
oğlanın öz vassalına baxarkən dodaqlarına
Aşenbax onun sol tərəfdən, suyun qırağına qonan təbəssümündən cəlbedici bir şey ola
yaxın yerdən necə yaxınlaşdığını, kabinələrin bilməz.
arasından necə çıxdığını görürdü və ya
bəxtiyarlıq içində, sevinclə birdən aşkar edirdi O, Aşenbaxın düz böyründə, suyun lap
ki, onun necə keçdiyindən heç xəbəri olmayıb, kənarında, yaxınlarından aralı, əllərini başının
o, artıq özünün göy-bəyaz çimərlik kostyu- dalında çarpazlayıb, ahəstə-ahəstə yır-
munda burdadır – günün altında da, ğalanaraq durmuşdu, dənizin maviliyinə, xırda
qumsallıqda da yenə özünün adi oyunlarında, dalğalara baxaraq, xəyallara dalmışdı,
xoş, qayğısız, sərbəst vaxt keçirməyindədi. dalğalarsa sahilə çırpılır, oğlanın ayaqlarını
Bu həm bir oyun idi, həm də istirahət; irəli- bəyaz köpüyə bələyirdi. Onun bal rəngli saçları
geri gedir, suyu şappıldadır, yüyürür, uzanır, isə gicgahından, boynunun dalından halqa-
üzürdü. Qadınlar ona kabinənin qarşısındakı halqa burulub axır; kürəkləri arasında zorla
taxta meydançadan göz qoyur, hərdən cingiltili görünən narın tükü günəş yüngülcə qabardır,
səslə haylayırdılar: “Tadziu, Tadziu”. O da qabırğalarının incə və sinəsinin gözəl cizgiləri
qaça-qaça onların yanına gəlirdi ki, əl-qol özünü mələfədən göstərirdi; qoltuqlarının
ataraq, indicə gördüklərindən danışsın, altında hamar çökəklər görünürdü, dizlərinin
tapdıqlarını, tutduqlarını onlara göstərsin: bu altında dərisi parlaqdı və mavi damarları sanki
balıqqulağılar, dəniz atları, meduzalar və yan- dil açıb: bu bədən bənzərsizdi – deyirdi. Bu
pörtü yeriyən xərçənglər idi. Aşenbax oğlanın mükəmməl bədəndə hansı qan idi ki, axırdı
dediklərindən bir kəlmə də anlaya bilmirdi, belə? Düşüncə dəqiqliyi necə də təcəssüm
dediyi ən adi sözlər belə, qəribə, dumanlı, edirdi! Məgər bu ilahi varlığı zülmətdə
sirli bir şirinliklə səslənirdi. Oğlanın yad dildə yaradaraq, sonra dünya üzünə çıxaran sərt
danışdıqları bir musiqiyə çevrilir, qızmar günəş və təmiz iradə ona – yaradana tanış və xas
onu öz nuruna səxavətlə qərq edir, dənizin deyildi? Onun içində yaşayaraq, – ehtirasla
möhtəşəm dibsizliyi isə onun gözəlliyi üçün dilin, ruhun təxmin etdiyi sərrast formanı
ləpələnən bir fon olurdu. insanın mənəvi gözəlliyinin obrazı və əksi
