Page 22 - "Xəzər"
P. 22
seyrinə bu qədər dərindən dalandan sonra, cəmi iki melodik hecanı seçə bildi – nəsə
2016 sahilin üfüqi xəttini qəflətən insan fiquru kəsdi. “Adzo”, daha doğrusu, “Adzu” kimi bir şey –
Aşenbax nəzərlərini nəhayətsizlikdən çəkəndə, çağırış ifadə edən uzun “u” ilə. Adın gözəl
Tomas Mann. Venesiyada ölüm diqqətini çətinliklə cəmlədi və gördü ki, elə səslənməsi Aşenbaxı sevindirdi – sahibinə
həmin gözəl oğlan ondan solda, qumun üstüylə gözəl yaraşırdı. Bir neçə dəfə bu adı səssizcə
keçib getdi. O, ayaqyalın gedirdi, görünür, təkrarladı, sakitləşərək, poçtuyla məşğul
özünü suya vurmağa hazırlaşırdı; onun sərrast olmağa başladı.
ayaqları dizlərinə kimi lüt idi, tələsmədən
irəliləyirdi, amma elə yüngül, qürurlu yeriyirdi Kiçik yol qovluğunu dizinin üstündə açdı
ki, elə bil bütün ömrü boyu ayaqqabının nə və qələmini götürüb, bu gün aldığı poçtdan
olduğunu bilməmişdi; gedə-gedə, köndələn bəzi məktublara cavab yazmağa girişdi. Lakin
kabinələrə göz gəzdirirdi. Amma elə ki, orda artıq on beş dəqiqədən sonra, mümkün və
cani-dildən kef eləyən rus ailəsini gördü, üzünə çox zövqlü əyləncədən əslində biganə olduğu
qəzəbli bir nifrət dumanı çökdü. Alnını qırışdırdı, bir işə görə xəyalən əl çəkməsi ona yer elədi.
yuxarı gərilən dodaqlarının acı titrəyişi üzünün O, qələm-kağızı bir kənara tulladı. Yenidən
sol tərəfini tamam sardı, sanki yanağını ikiyə üzünü dənizə tutdu, amma tezliklə, qum
böldü; qaşları elə çatıldı ki, gözləri quyunun qalaçanın yanında qaynaşan yeniyetmələrin
dibinə düşərək, qaşların kölgəsindən nifrətin səsindən diqqəti yayındı və gözlərini sulardan
sərt diliylə danışmağa başladı. O, baxışlarını çəkdi. Şezlonqda yerini rahatlayıb, sağ tərəfə,
aşağı dikdi, sonra sanki təhdid edirmiş sayaq gözəl Adzionun nə etdiyinə baxmağa başladı.
onlara sarı bir də çöndü, nəyisə qovub uzaqlaş-
dırırmış kimi çiynini oynatdı və düşmənlərini Onu, elə baxan kimi gördü: qırmızı bant
arxada qoydu. uzaqdan “gəl-gəl” deyirdi. O, başqa uşaqlarla
birlikdə qum qalaçanın yaş yarğanı üzərində
Hansısa sezilməz bir hiss, bəlkə də ürküb- köhnə bir taxtadan körpü düzəltməklə məşğul
çəkinmək, hörmətə, həyaya bənzəyən nəsə idi – başını tərpədir, işi təşkil edir, tapşırıqlar
Aşenbaxı məcbur etdi üzünü çevirib, özünü verirdi. Uşaqlar qızlı-oğlanlı, on nəfər olardı –
elə göstərsin ki, guya heç nə görməyib. Sahildə onunla yaşıd və ondan kiçik; bir-birinin sözünü
təsadüfən gördüklərindən istifadə etmək yara- kəsə-kəsə polyak, fransız dilində, Balkan
maz – hətta özünün gizlin düşüncələrində ləhcələrində danışırdılar. Onun adı
olsa belə. Lakin o, eyni zamanda həm də başqalarınınkından daha tez-tez çəkilirdi.
sevincək bir heyranlıq içindəydi, başqa sözlə Görünür, uşaqların hamısı onunla dostluğa
desək, xoşbəxt idi. Uşaq milli fanatizminin can atırdı – o bir heyranlıq, məftunluq örnəyi
mülayimliyindən qaynaqlanan bir çılğınlıq idi idi. Oğlanlardan, çox güman, polyak əsilli,
bu – insan münasibətlərinə adlayırdı və təbiətin qara, yağlı saçı, kətan gödəkcəsi, qurşağı
sanki yalnız gözləri oxşamaq üçün yaratdığı olan “Yaşu” çağırdıqları tösmərək birisi onun
gözəllik daha dərin məna kəsb edirdi. Bu ən sadiq canişini və dostu kimi görünürdü.
onsuz da özünün gözəlliyiylə diqqət çəkən Qala üzərində iş başa çatandan sonra, onlar
yeniyetməyə elə bir miqyas verdi ki, artıq ona qol-qola girib, çimərlik boyu gəzməyə başladılar
yaşına uyğun gəlməyən bir ciddiliklə və “Yaşu” gözəl oğlanı öpdü.
yanaşmağa ehtiyac vardı.
Aşenbax istədi barmağını silkələyib,
Qalanın yanında oynayan dostlarını uzaq- hədələsin onu. “Sənə isə, Kritobul, məsləhətim
dan çağıran oğlanın cingiltili və bir qədər zəif budur, – deyə fikirləşib, gülümsündü, – bir illik
səsinə Aşenbax üzünü ona çevirmədən qulaq səyahətə çıx! Çünki sağalmağın üçün bundan
asırdı. Ona cavab verirdilər. Adını – görünür, az zaman bəs etməyəcək”. Sonra o, elə bur-
qısaldılmış ad idi, – bir neçə dəfə çağırdılar; daca meyvəsatandan aldığı iri, yetişmiş
Aşenbax bu adı ayırd etməyə çalışdı, amma çiyələklə səhər yeməyini yola verdi. Çox isti
2016 sahilin üfüqi xəttini qəflətən insan fiquru kəsdi. “Adzo”, daha doğrusu, “Adzu” kimi bir şey –
Aşenbax nəzərlərini nəhayətsizlikdən çəkəndə, çağırış ifadə edən uzun “u” ilə. Adın gözəl
Tomas Mann. Venesiyada ölüm diqqətini çətinliklə cəmlədi və gördü ki, elə səslənməsi Aşenbaxı sevindirdi – sahibinə
həmin gözəl oğlan ondan solda, qumun üstüylə gözəl yaraşırdı. Bir neçə dəfə bu adı səssizcə
keçib getdi. O, ayaqyalın gedirdi, görünür, təkrarladı, sakitləşərək, poçtuyla məşğul
özünü suya vurmağa hazırlaşırdı; onun sərrast olmağa başladı.
ayaqları dizlərinə kimi lüt idi, tələsmədən
irəliləyirdi, amma elə yüngül, qürurlu yeriyirdi Kiçik yol qovluğunu dizinin üstündə açdı
ki, elə bil bütün ömrü boyu ayaqqabının nə və qələmini götürüb, bu gün aldığı poçtdan
olduğunu bilməmişdi; gedə-gedə, köndələn bəzi məktublara cavab yazmağa girişdi. Lakin
kabinələrə göz gəzdirirdi. Amma elə ki, orda artıq on beş dəqiqədən sonra, mümkün və
cani-dildən kef eləyən rus ailəsini gördü, üzünə çox zövqlü əyləncədən əslində biganə olduğu
qəzəbli bir nifrət dumanı çökdü. Alnını qırışdırdı, bir işə görə xəyalən əl çəkməsi ona yer elədi.
yuxarı gərilən dodaqlarının acı titrəyişi üzünün O, qələm-kağızı bir kənara tulladı. Yenidən
sol tərəfini tamam sardı, sanki yanağını ikiyə üzünü dənizə tutdu, amma tezliklə, qum
böldü; qaşları elə çatıldı ki, gözləri quyunun qalaçanın yanında qaynaşan yeniyetmələrin
dibinə düşərək, qaşların kölgəsindən nifrətin səsindən diqqəti yayındı və gözlərini sulardan
sərt diliylə danışmağa başladı. O, baxışlarını çəkdi. Şezlonqda yerini rahatlayıb, sağ tərəfə,
aşağı dikdi, sonra sanki təhdid edirmiş sayaq gözəl Adzionun nə etdiyinə baxmağa başladı.
onlara sarı bir də çöndü, nəyisə qovub uzaqlaş-
dırırmış kimi çiynini oynatdı və düşmənlərini Onu, elə baxan kimi gördü: qırmızı bant
arxada qoydu. uzaqdan “gəl-gəl” deyirdi. O, başqa uşaqlarla
birlikdə qum qalaçanın yaş yarğanı üzərində
Hansısa sezilməz bir hiss, bəlkə də ürküb- köhnə bir taxtadan körpü düzəltməklə məşğul
çəkinmək, hörmətə, həyaya bənzəyən nəsə idi – başını tərpədir, işi təşkil edir, tapşırıqlar
Aşenbaxı məcbur etdi üzünü çevirib, özünü verirdi. Uşaqlar qızlı-oğlanlı, on nəfər olardı –
elə göstərsin ki, guya heç nə görməyib. Sahildə onunla yaşıd və ondan kiçik; bir-birinin sözünü
təsadüfən gördüklərindən istifadə etmək yara- kəsə-kəsə polyak, fransız dilində, Balkan
maz – hətta özünün gizlin düşüncələrində ləhcələrində danışırdılar. Onun adı
olsa belə. Lakin o, eyni zamanda həm də başqalarınınkından daha tez-tez çəkilirdi.
sevincək bir heyranlıq içindəydi, başqa sözlə Görünür, uşaqların hamısı onunla dostluğa
desək, xoşbəxt idi. Uşaq milli fanatizminin can atırdı – o bir heyranlıq, məftunluq örnəyi
mülayimliyindən qaynaqlanan bir çılğınlıq idi idi. Oğlanlardan, çox güman, polyak əsilli,
bu – insan münasibətlərinə adlayırdı və təbiətin qara, yağlı saçı, kətan gödəkcəsi, qurşağı
sanki yalnız gözləri oxşamaq üçün yaratdığı olan “Yaşu” çağırdıqları tösmərək birisi onun
gözəllik daha dərin məna kəsb edirdi. Bu ən sadiq canişini və dostu kimi görünürdü.
onsuz da özünün gözəlliyiylə diqqət çəkən Qala üzərində iş başa çatandan sonra, onlar
yeniyetməyə elə bir miqyas verdi ki, artıq ona qol-qola girib, çimərlik boyu gəzməyə başladılar
yaşına uyğun gəlməyən bir ciddiliklə və “Yaşu” gözəl oğlanı öpdü.
yanaşmağa ehtiyac vardı.
Aşenbax istədi barmağını silkələyib,
Qalanın yanında oynayan dostlarını uzaq- hədələsin onu. “Sənə isə, Kritobul, məsləhətim
dan çağıran oğlanın cingiltili və bir qədər zəif budur, – deyə fikirləşib, gülümsündü, – bir illik
səsinə Aşenbax üzünü ona çevirmədən qulaq səyahətə çıx! Çünki sağalmağın üçün bundan
asırdı. Ona cavab verirdilər. Adını – görünür, az zaman bəs etməyəcək”. Sonra o, elə bur-
qısaldılmış ad idi, – bir neçə dəfə çağırdılar; daca meyvəsatandan aldığı iri, yetişmiş
Aşenbax bu adı ayırd etməyə çalışdı, amma çiyələklə səhər yeməyini yola verdi. Çox isti
