Page 78 - "Xəzər"
P. 78
olay Qoqol. Şinelviç Yeroşkin onun sağ tərəfində, xaç ana- lar. Hansısa masa müdirinin köməkçisi
sı, məhəllə nəzarətçisinin arvadı, böyük kağız-kuğuzu ona uzadarkən, nəzakət
mərifət sahibi Arina Semyonovna Belobr- xətrinə də olsa, “üzünü köçürdün” və ya
yuşkova isə sol tərəfində dayanmışdı. Se- “baxın, maraqlı işdir”, yaxud buna bənzər
çim etməsi üçün zahı qadına üç ad təklif nəsə xoş söz deməyi belə özünə rəva
etdilər. Uşağı “Mokkiya” və ya “Sossiya” görmürdü. O da dinməz-söyləməz götürür,
adlandırmaq, yaxud əzabkeş Xozdazatın qətiyyən maraqlanmırdı ki, kağızları ve-
adını qoymaq təklif olunurdu. “Yox” – qa- rən kimdir, bunları ona verməyə həmin
dın fikirləşdi: “nə qəribə adlardır”. Onu ra- adamın ixtiyarı varmı? Kağızları götürən
zı salmaq üçün təqvimin vərəqini çevirib kimi işə başlayırdı. Dəftərxananın cavan
daha üç ad göstərdilər: Trifiliy, Dula və məmurları hey ona sataşır, lağa qoyur,
Varaxasiy. “Belə şey olar?” – qadın don- haqqında məzəli əhvalatlar uydurub da-
quldandı: “adlara bax; belə adlar eşitdi- nışırdılar. Deyirdilər, qaldığı evin sahibə-
yim yadıma gəlmir. “Varadat” və ya “Va- si, yetmiş yaşlı qarı onu döyür, soruşur-
rux” olsaydı, yenə dərd yarıydı, yoxsa, dular ki, toyları nə vaxt olacaq; oturduğu
“Trifiliy”, nə bilim, “Varaxasiy”. Başqa sə- yerdə başına kağız səpir, deyirdilər ki,
78 hifəyə baxdılar – “Pavsikaxiy” və “Vixti- qar yağır. Akaki Akakiyeviç isə özünü elə
siy” adları çıxdı. “Neyləmək olar – qadın aparırdı ki, elə bil heç nə baş vermir, san-
2017 fikirləşdi, – görünür, uşağın qismətində- ki qarşısında heç kəs yoxdur. Bütün bun-
dir. İş ki belə oldu, qoy atasının adını da- lar onun işinə xələl gətirmirdi. Ona nə qə-
şısın. Atasının adı “Akaki”dir, qoy oğlu da dər ilişsələr də, yazıda bir səhv belə bu-
“Akaki” olsun”. Beləcə, Akaki Akakiyeviç raxmırdı. Bəzən şitini çıxarır, qolundan
dünyaya gəldi. Uşağa ad qoyanda elə itələyib işini görməyə mane olurdular. Bu
ağladı, üz-gözünü elə turşutdu ki, elə bil zaman o, fağır səslə deyirdi: “Әl çəkin,
titulyar müşavir olacağını əvvəlcədən hiss məni niyə incidirsiniz?” Bu sözlərdə, on-
etmişdi. Bax əhvalat belə olub. Bütün ların məzlumanə ifadəsində nəsə bir qə-
bunları ona görə danışdıq ki, oxucu özü ribəlik vardı. İşə yeni götürülmüş cavan-
görsün: bu adı ona məcburən qoyublar, lardan biri bir dəfə başqaları kimi onunla
başqa ad qoymaq sadəcə mümkün ol- məzələnmək istədi, amma bu sözləri eşi-
mayıb. Departamentə nə vaxt gəlib, onu dincə onu elə bil ildırım vurdu, elə mütəəs-
bu işə kim təyin edib – bunu heç kəs xa- sir oldu ki, matı-qutu qurudu, yerindəcə
tırlamırdı. Neçə direktor gəlib-getmişdi, donub-qaldı. Bundan sonra cavan mə-
neçə-neçə müdir dəyişilmişdi, amma o, murun gözündə hər şey dəyişdi, tamami-
həmişə eyni yerdə, eyni vəzifədə işləyir- lə başqa şəkil aldı. Hansısa qeyri-adi,
di. Hətta bəzən adama elə gəlirdi ki, yazı- müəmmalı qüvvə abırlı, kübar adamlar
pozu işləri ilə məşğul olan bu məmur ana- bilib tanış olduğu yoldaşlarından onu uzaq-
dan vismundirdə, özü də keçəl doğulub. laşdırdı. Sonralar, ən xoş dəqiqələrində
Departamentdə onu adam yerinə qoyan belə, birdən-birə bu bəstəboy, seyrəksaçlı
yox idi. O gəlib-keçəndə, gözətçilər nəinki məmur, onun təsirli sözləri yadına düşürdü.
yerindən qalxmır, heç üzünə də baxmırdı- “Әl çəkin, məni niyə incidirsiniz?” – ada-
lar, sanki milçəkdi, uçur. Müdirlər onunla mın ruhunu titrədən bu sözlər, bu zaman
soyuq davranır, yuxarıdan-aşağı baxırdı- “Mən sənin qardaşınam” kimi səslənirdi.
sı, məhəllə nəzarətçisinin arvadı, böyük kağız-kuğuzu ona uzadarkən, nəzakət
mərifət sahibi Arina Semyonovna Belobr- xətrinə də olsa, “üzünü köçürdün” və ya
yuşkova isə sol tərəfində dayanmışdı. Se- “baxın, maraqlı işdir”, yaxud buna bənzər
çim etməsi üçün zahı qadına üç ad təklif nəsə xoş söz deməyi belə özünə rəva
etdilər. Uşağı “Mokkiya” və ya “Sossiya” görmürdü. O da dinməz-söyləməz götürür,
adlandırmaq, yaxud əzabkeş Xozdazatın qətiyyən maraqlanmırdı ki, kağızları ve-
adını qoymaq təklif olunurdu. “Yox” – qa- rən kimdir, bunları ona verməyə həmin
dın fikirləşdi: “nə qəribə adlardır”. Onu ra- adamın ixtiyarı varmı? Kağızları götürən
zı salmaq üçün təqvimin vərəqini çevirib kimi işə başlayırdı. Dəftərxananın cavan
daha üç ad göstərdilər: Trifiliy, Dula və məmurları hey ona sataşır, lağa qoyur,
Varaxasiy. “Belə şey olar?” – qadın don- haqqında məzəli əhvalatlar uydurub da-
quldandı: “adlara bax; belə adlar eşitdi- nışırdılar. Deyirdilər, qaldığı evin sahibə-
yim yadıma gəlmir. “Varadat” və ya “Va- si, yetmiş yaşlı qarı onu döyür, soruşur-
rux” olsaydı, yenə dərd yarıydı, yoxsa, dular ki, toyları nə vaxt olacaq; oturduğu
“Trifiliy”, nə bilim, “Varaxasiy”. Başqa sə- yerdə başına kağız səpir, deyirdilər ki,
78 hifəyə baxdılar – “Pavsikaxiy” və “Vixti- qar yağır. Akaki Akakiyeviç isə özünü elə
siy” adları çıxdı. “Neyləmək olar – qadın aparırdı ki, elə bil heç nə baş vermir, san-
2017 fikirləşdi, – görünür, uşağın qismətində- ki qarşısında heç kəs yoxdur. Bütün bun-
dir. İş ki belə oldu, qoy atasının adını da- lar onun işinə xələl gətirmirdi. Ona nə qə-
şısın. Atasının adı “Akaki”dir, qoy oğlu da dər ilişsələr də, yazıda bir səhv belə bu-
“Akaki” olsun”. Beləcə, Akaki Akakiyeviç raxmırdı. Bəzən şitini çıxarır, qolundan
dünyaya gəldi. Uşağa ad qoyanda elə itələyib işini görməyə mane olurdular. Bu
ağladı, üz-gözünü elə turşutdu ki, elə bil zaman o, fağır səslə deyirdi: “Әl çəkin,
titulyar müşavir olacağını əvvəlcədən hiss məni niyə incidirsiniz?” Bu sözlərdə, on-
etmişdi. Bax əhvalat belə olub. Bütün ların məzlumanə ifadəsində nəsə bir qə-
bunları ona görə danışdıq ki, oxucu özü ribəlik vardı. İşə yeni götürülmüş cavan-
görsün: bu adı ona məcburən qoyublar, lardan biri bir dəfə başqaları kimi onunla
başqa ad qoymaq sadəcə mümkün ol- məzələnmək istədi, amma bu sözləri eşi-
mayıb. Departamentə nə vaxt gəlib, onu dincə onu elə bil ildırım vurdu, elə mütəəs-
bu işə kim təyin edib – bunu heç kəs xa- sir oldu ki, matı-qutu qurudu, yerindəcə
tırlamırdı. Neçə direktor gəlib-getmişdi, donub-qaldı. Bundan sonra cavan mə-
neçə-neçə müdir dəyişilmişdi, amma o, murun gözündə hər şey dəyişdi, tamami-
həmişə eyni yerdə, eyni vəzifədə işləyir- lə başqa şəkil aldı. Hansısa qeyri-adi,
di. Hətta bəzən adama elə gəlirdi ki, yazı- müəmmalı qüvvə abırlı, kübar adamlar
pozu işləri ilə məşğul olan bu məmur ana- bilib tanış olduğu yoldaşlarından onu uzaq-
dan vismundirdə, özü də keçəl doğulub. laşdırdı. Sonralar, ən xoş dəqiqələrində
Departamentdə onu adam yerinə qoyan belə, birdən-birə bu bəstəboy, seyrəksaçlı
yox idi. O gəlib-keçəndə, gözətçilər nəinki məmur, onun təsirli sözləri yadına düşürdü.
yerindən qalxmır, heç üzünə də baxmırdı- “Әl çəkin, məni niyə incidirsiniz?” – ada-
lar, sanki milçəkdi, uçur. Müdirlər onunla mın ruhunu titrədən bu sözlər, bu zaman
soyuq davranır, yuxarıdan-aşağı baxırdı- “Mən sənin qardaşınam” kimi səslənirdi.
