Page 197 - "Xəzər"
P. 197
am alır, düşmənləri barədə üstüörtülü, təkrarlayırmış: “Cəfəng sözlərinlə hara 197
ehkamla danışsalar da, onu elə sərrast dartırsan?”10 Nəhayət, o müqəddəs üçlü- 2017
nişan verirlər ki, təkcə qanmazlardan sa- yün surəti qrammatikaların əsas başlan-
vayı, hamı hər şeyi başa düşür. Belədə, ğıcında elə əks olunub ki, bundan sonra Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
ağızlarına bir sümük atmayınca hürmək- heç bir riyaziyyatçı onu qumun üstündə
lərinə də ara vermirlər. Beləcə, onlar baş- dəqiqliklə çəkə biləcəyi barədə nəticəyə
dan-ayağa gülünc sözçülüklə dolu moi- gəlməyib11. Və bu fövqəlilahiyyatçı həmin
zələriylə qədim ritorların üsul və qaydala- nitqinin üzərində düz səkkiz ay sərasər
rını şit-şit yamsılayaraq naqqallıq edirlər- tər tökdüyünə, gözünün işığını zəkasının
sə, hansı məzhəkəçi və ya oyunbaz on- itiliyinə qurban verdiyinə görə bu gün
larla müqayisəyə girə bilər? Ey ölümsüz köstəbəkdən də kordur. Ancaq bu korlu-
Tanrı! Bir görün onlar necə əl-qol atır, ğuna görə qəm yemir, hətta bu şöhrətin
səslərini dəyişir, cəh-cəh vurur, əzilib- ona çox ucuz başa gəldiyini düşünür.
büzülür, ağız-burunlarını əyir, müxtəlif cür
ulayırlar! Və bu natiqlik sənəti sanki sirli Biz səksən yaşlı başqa bir ilahiyyatçı-
bir peşə kimi əldən-ələ, bir rahib qardaş- ya da qulaq asmışıq – elə bir ilahiyyatçı-
dan o birisinə ötürülür: bu sənətin bütün ya ki, görsəydin, Skotusun özü ilə səhv
təfsilatını bilmək mənə qismət olmasa da, salardın. O, İsa adının sirrini açıqlayar-
fərziyyələrə əsaslanıb irəli getməyə çalı- kən valehedici incəliklə onun barəsində
şacağam. İlk növbədə, onlar şairlərdən deyilə biləcək hər şeyin, bu adı təşkil
əxz etdikləri kimi danışmağa muzalara edən hərflərin özündə gizləndiyini sübut
müraciətlə başlayırlar. Mərhəmət barədə edirdi. Deyirdi ki, əvvəlcə bu adın üç halı
danışmaq istəyəndə Misir çayı Nildən olduğuna görə ilahi üçlüyün açıq-aydın
söhbət açır və ya xaçın sirlərini təbliğ təzahürüdür. Daha sonra deyirdi ki, İesus
edərkən Babil əjdahası Beli mübarəkcə- birinci hallanmada – s, ikincidə: İesum – m,
sinə xatırlayır, yaxud pəhrizdən söhbət üçüncüdə isə: İesu – u hərfləri ilə bitir və
salanda zodiakın on iki işarəsini sadala- elə bütün müəmma da bundadır. Bu üç
yır, etiqaddan söz açanda isə dairənin hərf göstərir ki, İsa Summus, Medius və
kvadratlanması barədə uzun-uzadı fikir- Ultimus, – yəni yuxarıdakı, ortadakı və
lər yürüdürlər. Bir axmaqdan (üzr istəyi- sondakıdır. Burada riyaziyyatın köməkliyi
rəm, əslində “alimdən” demək istəyirdim) ilə açıla biləcək digər, daha gizli bir sirr
eşitmişdim ki, o, müqəddəs üçlüyün sirri- qalırdı. O, “İesus” adını iki eyni hissəyə
nin təfsirinə həsr etdiyi misilsiz bir moizə- elə bölür ki, “s” hərfi ortada qalmaqla,
də özünün qeyri-adi savadını nümayiş et- söz iki yerə ayrılır. Sonra da həmin “s”
dirməkdən, həmçinin ilahiyyatçıların qu- hərfinin yəhudilərdə də olduğunu və ona
laqlarını oxşamaqdan ötrü tamamilə yeni “sin” deyildiyini ərz edir: özü də, səhv et-
bir üsula əl ataraq, əvvəlcə hərflərdən, mirəmsə, şotland dilində bunun mənası
sonra hecalardan, nitqdən, nəhayət, ad- günah deməkdir – deyirdi. Buradan da
ların feillərlə, isimlərin isə sifətlərlə uzlaş- İsanın bəşəriyyətin günahlarını çiyinlərin-
masından söhbət açmağa başlayıb. Bu də daşıyan kəs olduğu aydınlaşır. Bu də-
vaxt bir çoxları heyrət içərisində ikən, bə- rəcədə yeni bir çıxışı dinləyənlərin hamı-
ziləri öz-özünə Horatsiusun bu misrasını sının – ilk növbədə də ilahiyyatçıların –
ağzı heyrətdən açıq qalmışdı və onların
ehkamla danışsalar da, onu elə sərrast dartırsan?”10 Nəhayət, o müqəddəs üçlü- 2017
nişan verirlər ki, təkcə qanmazlardan sa- yün surəti qrammatikaların əsas başlan-
vayı, hamı hər şeyi başa düşür. Belədə, ğıcında elə əks olunub ki, bundan sonra Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
ağızlarına bir sümük atmayınca hürmək- heç bir riyaziyyatçı onu qumun üstündə
lərinə də ara vermirlər. Beləcə, onlar baş- dəqiqliklə çəkə biləcəyi barədə nəticəyə
dan-ayağa gülünc sözçülüklə dolu moi- gəlməyib11. Və bu fövqəlilahiyyatçı həmin
zələriylə qədim ritorların üsul və qaydala- nitqinin üzərində düz səkkiz ay sərasər
rını şit-şit yamsılayaraq naqqallıq edirlər- tər tökdüyünə, gözünün işığını zəkasının
sə, hansı məzhəkəçi və ya oyunbaz on- itiliyinə qurban verdiyinə görə bu gün
larla müqayisəyə girə bilər? Ey ölümsüz köstəbəkdən də kordur. Ancaq bu korlu-
Tanrı! Bir görün onlar necə əl-qol atır, ğuna görə qəm yemir, hətta bu şöhrətin
səslərini dəyişir, cəh-cəh vurur, əzilib- ona çox ucuz başa gəldiyini düşünür.
büzülür, ağız-burunlarını əyir, müxtəlif cür
ulayırlar! Və bu natiqlik sənəti sanki sirli Biz səksən yaşlı başqa bir ilahiyyatçı-
bir peşə kimi əldən-ələ, bir rahib qardaş- ya da qulaq asmışıq – elə bir ilahiyyatçı-
dan o birisinə ötürülür: bu sənətin bütün ya ki, görsəydin, Skotusun özü ilə səhv
təfsilatını bilmək mənə qismət olmasa da, salardın. O, İsa adının sirrini açıqlayar-
fərziyyələrə əsaslanıb irəli getməyə çalı- kən valehedici incəliklə onun barəsində
şacağam. İlk növbədə, onlar şairlərdən deyilə biləcək hər şeyin, bu adı təşkil
əxz etdikləri kimi danışmağa muzalara edən hərflərin özündə gizləndiyini sübut
müraciətlə başlayırlar. Mərhəmət barədə edirdi. Deyirdi ki, əvvəlcə bu adın üç halı
danışmaq istəyəndə Misir çayı Nildən olduğuna görə ilahi üçlüyün açıq-aydın
söhbət açır və ya xaçın sirlərini təbliğ təzahürüdür. Daha sonra deyirdi ki, İesus
edərkən Babil əjdahası Beli mübarəkcə- birinci hallanmada – s, ikincidə: İesum – m,
sinə xatırlayır, yaxud pəhrizdən söhbət üçüncüdə isə: İesu – u hərfləri ilə bitir və
salanda zodiakın on iki işarəsini sadala- elə bütün müəmma da bundadır. Bu üç
yır, etiqaddan söz açanda isə dairənin hərf göstərir ki, İsa Summus, Medius və
kvadratlanması barədə uzun-uzadı fikir- Ultimus, – yəni yuxarıdakı, ortadakı və
lər yürüdürlər. Bir axmaqdan (üzr istəyi- sondakıdır. Burada riyaziyyatın köməkliyi
rəm, əslində “alimdən” demək istəyirdim) ilə açıla biləcək digər, daha gizli bir sirr
eşitmişdim ki, o, müqəddəs üçlüyün sirri- qalırdı. O, “İesus” adını iki eyni hissəyə
nin təfsirinə həsr etdiyi misilsiz bir moizə- elə bölür ki, “s” hərfi ortada qalmaqla,
də özünün qeyri-adi savadını nümayiş et- söz iki yerə ayrılır. Sonra da həmin “s”
dirməkdən, həmçinin ilahiyyatçıların qu- hərfinin yəhudilərdə də olduğunu və ona
laqlarını oxşamaqdan ötrü tamamilə yeni “sin” deyildiyini ərz edir: özü də, səhv et-
bir üsula əl ataraq, əvvəlcə hərflərdən, mirəmsə, şotland dilində bunun mənası
sonra hecalardan, nitqdən, nəhayət, ad- günah deməkdir – deyirdi. Buradan da
ların feillərlə, isimlərin isə sifətlərlə uzlaş- İsanın bəşəriyyətin günahlarını çiyinlərin-
masından söhbət açmağa başlayıb. Bu də daşıyan kəs olduğu aydınlaşır. Bu də-
vaxt bir çoxları heyrət içərisində ikən, bə- rəcədə yeni bir çıxışı dinləyənlərin hamı-
ziləri öz-özünə Horatsiusun bu misrasını sının – ilk növbədə də ilahiyyatçıların –
ağzı heyrətdən açıq qalmışdı və onların
