Page 170 - "Xəzər" 4/2016

şey yoxdur. O şəxs dəlisovluq edir ki, verilməz bilən sırf stoik Seneka da bunu

müəyyən olunmuş qaydalarla hesablaşmır var gücü ilə sübut etməyə çalışır. Ancaq

və şəraitə də uyğunlaşmaq istəməyib, hər o, bunu edərkən artıq insandan heç nə

bir ziyafətin əsas qanunu olan “ya iç, ya saxlamayaraq, hansısa yeni bir tanrı

da sürüş” məsəlini unudaraq, komediyanın yaradır ki, o, heç vaxt olmamış və olma-

komediya olmasını tələb edir. Və əksinə, yacaqdır: yəni daha aydın desək, o, insanın

əsl dərrakəli o kəsdir ki, ölümü anlayaraq bütün insani keyfiyyətlərdən məhrum,

qismətindən artıq müdrikliyə can atmayıb, donub-qalmış mərmər əksini ucaldır. Ona

ya əksər kütlənin qüsurları ilə fərqinə görə də, əgər istəyirlərsə, qoy onlar öz

varmadan bölüşür, ya da onunla birlikdə müdrikləri ilə əlləşsinlər, qoy ondan başqa,

nəzakətlə yanılmağına davam edir. Axı heç kimi sevməsinlər, qoy kefləri istəyirsə,

elə bunun özü əsl axmaqlıqdır,” – deyə, lap onunla birlikdə Platonun dövlətində,

söyləyə bilərlər. Sözsüz, inkar etmə- ideyalar diyarında və ya Tantalosun2 bağ-

yəcəyəm, ancaq qoy onlar da razılaşsınlar larında qərar tutsunlar. Ancaq təbiətdəki

ki, həyat komediyasını oynamağın özü bütün duyğulara kar qalan, Marpessos

elə budur! qayalarının soyuq və sərt daşlarıtək3 nə

170 30. Danışımmı yenə, ey ölümsüz bir sevgi, nə bir hissiyyat, nə də bir mər-

tanrılar! Susummu yoxsa? Әgər sözlərimin həmət bilən, nəzərlərindən heç nə yayın-
2016 hamısı gerçəkdən də gerçəkdirsə, axı mayan, heç vaxt səhv etməyən, itigözlü

niyə də susmalıyam? Ancaq, olsun ki, bu Linkeos4 kimi hər şeyin iç üzünü görən,

cür işlərdə, Helikondakı muzaları1 köməyə heç nəyi mənasız yerə ölçüb-biçməyən,

çağırmaq daha düzgün olardı, şairlər hər heç nəyi bağışlamayan, tək özündən razı,

mənasız şeydən ötrü onlara üz tutmağa yalnız özü varlı, özü sağlam, özü şah,

adət etmişlər. Elə isə, ey Yupiterin qızları, özü azad, qısası, özü və özü yeganə

Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi mənə bir qədər dəstək olun, sübut edim olan, – ancaq öz təsəvvürlərində, – dos-

ki, nə həmin o uca müdrikliyə, nə də tunun qayğısına zərrə qədər də qalmayan,

onların özlərinin dediyi kimi, o səadət elə özü də heç kəsin dostu olmayan,

istehkamına AXMAQLIĞIN bələdçiliyi tanrıların özlərinin belə, boynuna düşünüb-

olmadan kimsə yetişə bilməz. eləmədən kəndir keçirməyə hazır olan,

Әvvəla, məlumdur ki, bütün duyğular həyatda baş verən hər şeyi ağılsızlıq ad-

Axmaqlığın ixtiyarındadır. Və aqillə də landıraraq, ələ salıb gülən belə bir müd-

axmağın fərqi ondadır ki, biri düşüncəsi hişmi, kabusmu deyim, insandan dəhşət

ilə, o birisi isə hissiyyatı ilə idarə olunur. içərisində kim baş götürüb qaçmazdı?

Elə ona görə də stoiklər bütün narahatçılığı, Bax, həmin o mükəmməl aqil belə bir

sanki xəstəlikmiş kimi, aqillərdən kənar- varlıqdır! Onda soruşuram: iş səsəqoy-

laşdırırlar, ancaq bu duyğusal elementlər madan keçsəydi, hansı dövlət belə bir

tələsənlərə müdriklik limanına çatana başçı istər, hansı ordu belə bir sərkərdə

qədər nəinki himayəçilik edir, həm də arzulardı? Hansı bir qadın bu cür ərin,

fədakarlığın qamçısına və mahmızına hansı bir ziyafət yiyəsi belə bir qonağın,

çevrilirlər, çünki insanı hər bir xoş əmələ hansı bir qul bu xasiyyətdə sahibin

məhz onlar təhrik edir. Düzdür, müdriklərə arzusunda olar, ona dözərdi? Bəs kim

hər hansı bir qəlb narahatçılığını yol- belə birisindənsə, qara camaat arasından