Page 169 - "Xəzər" 4/2016
P. 169
lardan möhtəşəmcəsinə azad olur. etməzdimi və əgər hamı onu bir dəli kimi 169
Heç zaman utanmamağın və heç nədən daşa basıb teatrdan qovsaydı ədalətli 2016
çəkinməməyin nə qədər şərəfli olduğunu olmazdımı? Bir anın içərisində hər şey
da ölərilərin az qismi başa düşür. Və əgər yeni görünüş alardı, belə ki, bir vaxt qadın Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
dərrakəli olmağa nələr barəsindəsə düzgün olan – indi bir kişi, bir vaxt gənc olan – bir
fikir yürütmək deyirlərsə, onda yalvarıram, qoca, bir qədər əvvəl çar olan – dərhal
qulaq asın, görün bu adla lovğalıq edənlər Dama3, bir vaxt Tanrı olanın özü belə, bir
ondan nə qədər uzaqdırlar. İlk növbədə, anın içərisində adi insan kimi görünərdi.
məlumdur ki, insana aidiyyəti olan bütün Bu səhvi aradan qaldırmaq bütün tamaşanı
şeylərin, Alkiviadesfin silenosları2 kimi, öz korlamaq deməkdi. Çünki tamaşaçıların
aralarında bir-birindən xeyli fərqli iki sifəti diqqətini özünə cəlb edən məhz hiylə və
var. Deyilənə görə, birincinin alnında ölüm riyakarlıqdır. Bir də axı ölərilərin bütün
yazılıb, içərisinə baxırsan – həyatdır: və həyatı, hər birinin maska taxıb, ta ki xorequ4
əksinə, həyat əvəzinə ölüm, gözəllik əvə- onları prostseniumdan5 aparana qədər öz
zinə eybəcərlik, bolluq əvəzinə kasıbçılıq, rolunu oynadığı hansısa bir komediyadan
şərəfsizlik əvəzinə şöhrət, savad əvəzinə başqa nədir ki? Bu xoreq isə çox vaxt
nadanlıq, qüdrət əvəzinə miskinlik, alicə- xeyni adama müxtəlif rollar tapşırır, belə
nablıq əvəzinə alçaqlıq, sevinc əvəzinə ki, bir gün al-qırmızı geyinmiş şahı oyna-
kədər, müvəffəqiyyət əvəzinə uğursuzluq, yan, başqa bir gün bədbəxt qul rolunu ifa
dost əvəzinə düşmən, xeyir əvəzinə zərər edir. Və hər şey qabarıq şəkildə verilirsə
taparsan; qısası, əgər Silenosu açarsansa, də, mövzu başqa cür yox, həyatdakı kimi
hər şeyin tərsinə olduğunu görərsən. Bir- şərh olunur. Bəs elə bu vaxt göydən düş-
dən, əgər bütün bunlar kiməsə həddindən müş bir aqil dərhal qışqırıb küy qaldırsa
artıq filosofcasına söylənmiş görünərsə, ki, hamının Tanrıtək və öz ağası kimi
buyursun, Minervanın həmişəki təbiri ilə sitayiş etdiyi həmin o kəs heç insan da
desək, daha kobud, daha sadə bir dildə deyil, heyvan kimi yalnız öz ehtiraslarının
söyləyə bilərəm. Kralı həm varlı, həm də dalınca sürünən rəzil qulun biridir, çünki
qüdrətli kim hesab etmir? Bəs əgər onun bir çox alçaq hökmdarlara nökərçilik edir?
qəlbində xeyirxahlıq adında heç bir şey Və yaxud atasının yoxluğuna göz yaşları
yoxdursa, əgər ona heç nə kifayət etmirsə, axıdan digər birisini deyib-gülməyə məcbur
onda sözsüz ki, o, kasıbların kasıbıdır. etsə ki, rəhmətlik məhz elə indi əməlli-
Yox, əgər üstəlik o, həm də nöqsanlarla başlı ömür sürməyə başlayıb, çünki bizim
dolu bir qəlb sahibidirsə, onda o, qulların bu həyatımız da özgə bir yaşam yox, elə
ən nifrət edilənidir. Digər şeylər barəsində ölüm kimi bir şeydir? Әgər o, öz şəcərəsi
də eyni cür fikir yürütmək lazımdır. Ancaq ilə fəxr edən bir başqasını nacinsin,
bundan qabaqkı misalla kifayətlənmək dilənçinin biri adlandırarsa, hamı ilə bu
bəs edər. “Yaxşı, bütün bunlar nəyə gə- cür davranmağa başlarsa ki, nədir-nədir,
rək?”, – deyə kimsə soruşa bilər. Qulaq həqiqi alicənablığın yeganə mənbəyi olan
asın, görün söhbəti hara yönəldirik. Məgər, səmimi mərdlikdən yerli-dibli xəbəri yoxdur,
kimsə səhnədə məzhəkə çıxaran aktyor- onda soruşmaq istərdim, hamıya başı-
ların maskalarını qoparıb, onların əsl, xarabın, dələduzun biri kimi görünməzdimi?
anadangəlmə simalarını açıb göstərsəydi, Yersiz müdriklikdən axmaq bir şey olmadığı
o, bununla bütün tamaşanı alt-üst kimi, dəlisov ağıllılıqdan da axmaq bir
Heç zaman utanmamağın və heç nədən daşa basıb teatrdan qovsaydı ədalətli 2016
çəkinməməyin nə qədər şərəfli olduğunu olmazdımı? Bir anın içərisində hər şey
da ölərilərin az qismi başa düşür. Və əgər yeni görünüş alardı, belə ki, bir vaxt qadın Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
dərrakəli olmağa nələr barəsindəsə düzgün olan – indi bir kişi, bir vaxt gənc olan – bir
fikir yürütmək deyirlərsə, onda yalvarıram, qoca, bir qədər əvvəl çar olan – dərhal
qulaq asın, görün bu adla lovğalıq edənlər Dama3, bir vaxt Tanrı olanın özü belə, bir
ondan nə qədər uzaqdırlar. İlk növbədə, anın içərisində adi insan kimi görünərdi.
məlumdur ki, insana aidiyyəti olan bütün Bu səhvi aradan qaldırmaq bütün tamaşanı
şeylərin, Alkiviadesfin silenosları2 kimi, öz korlamaq deməkdi. Çünki tamaşaçıların
aralarında bir-birindən xeyli fərqli iki sifəti diqqətini özünə cəlb edən məhz hiylə və
var. Deyilənə görə, birincinin alnında ölüm riyakarlıqdır. Bir də axı ölərilərin bütün
yazılıb, içərisinə baxırsan – həyatdır: və həyatı, hər birinin maska taxıb, ta ki xorequ4
əksinə, həyat əvəzinə ölüm, gözəllik əvə- onları prostseniumdan5 aparana qədər öz
zinə eybəcərlik, bolluq əvəzinə kasıbçılıq, rolunu oynadığı hansısa bir komediyadan
şərəfsizlik əvəzinə şöhrət, savad əvəzinə başqa nədir ki? Bu xoreq isə çox vaxt
nadanlıq, qüdrət əvəzinə miskinlik, alicə- xeyni adama müxtəlif rollar tapşırır, belə
nablıq əvəzinə alçaqlıq, sevinc əvəzinə ki, bir gün al-qırmızı geyinmiş şahı oyna-
kədər, müvəffəqiyyət əvəzinə uğursuzluq, yan, başqa bir gün bədbəxt qul rolunu ifa
dost əvəzinə düşmən, xeyir əvəzinə zərər edir. Və hər şey qabarıq şəkildə verilirsə
taparsan; qısası, əgər Silenosu açarsansa, də, mövzu başqa cür yox, həyatdakı kimi
hər şeyin tərsinə olduğunu görərsən. Bir- şərh olunur. Bəs elə bu vaxt göydən düş-
dən, əgər bütün bunlar kiməsə həddindən müş bir aqil dərhal qışqırıb küy qaldırsa
artıq filosofcasına söylənmiş görünərsə, ki, hamının Tanrıtək və öz ağası kimi
buyursun, Minervanın həmişəki təbiri ilə sitayiş etdiyi həmin o kəs heç insan da
desək, daha kobud, daha sadə bir dildə deyil, heyvan kimi yalnız öz ehtiraslarının
söyləyə bilərəm. Kralı həm varlı, həm də dalınca sürünən rəzil qulun biridir, çünki
qüdrətli kim hesab etmir? Bəs əgər onun bir çox alçaq hökmdarlara nökərçilik edir?
qəlbində xeyirxahlıq adında heç bir şey Və yaxud atasının yoxluğuna göz yaşları
yoxdursa, əgər ona heç nə kifayət etmirsə, axıdan digər birisini deyib-gülməyə məcbur
onda sözsüz ki, o, kasıbların kasıbıdır. etsə ki, rəhmətlik məhz elə indi əməlli-
Yox, əgər üstəlik o, həm də nöqsanlarla başlı ömür sürməyə başlayıb, çünki bizim
dolu bir qəlb sahibidirsə, onda o, qulların bu həyatımız da özgə bir yaşam yox, elə
ən nifrət edilənidir. Digər şeylər barəsində ölüm kimi bir şeydir? Әgər o, öz şəcərəsi
də eyni cür fikir yürütmək lazımdır. Ancaq ilə fəxr edən bir başqasını nacinsin,
bundan qabaqkı misalla kifayətlənmək dilənçinin biri adlandırarsa, hamı ilə bu
bəs edər. “Yaxşı, bütün bunlar nəyə gə- cür davranmağa başlarsa ki, nədir-nədir,
rək?”, – deyə kimsə soruşa bilər. Qulaq həqiqi alicənablığın yeganə mənbəyi olan
asın, görün söhbəti hara yönəldirik. Məgər, səmimi mərdlikdən yerli-dibli xəbəri yoxdur,
kimsə səhnədə məzhəkə çıxaran aktyor- onda soruşmaq istərdim, hamıya başı-
ların maskalarını qoparıb, onların əsl, xarabın, dələduzun biri kimi görünməzdimi?
anadangəlmə simalarını açıb göstərsəydi, Yersiz müdriklikdən axmaq bir şey olmadığı
o, bununla bütün tamaşanı alt-üst kimi, dəlisov ağıllılıqdan da axmaq bir
