Page 167 - "Xəzər" 4/2016
P. 167
kmranlıq edir, ya da hökmranlar filo- sualları ilə qan qaraldacaq. Rəqs etməyə 167
sofluq”6 kimi məşhur kəlamının vəsfindən çağır, deyərsən, dəvə şıllaq atır. Dart apar 2016
də qalmırlar. Hətta tarixçilərdən soraq- el şənliyinə, o, təkcə görkəmi ilə camaatın
laşsan, bilərsən ki, fəlsəfəyə və ya elmlərə kefini pozacaq və müdrik Kato da teatrdan Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
aludə olan o hökmdarlardan dövlət üçün çıxıb getməli olacaq, çünki qaşqabaqlı
fəlakətlisi olmamışdır. Məncə, Katoların7 təkəbbürünü kənara qoya bilməyəcək.
hər ikisi bu məsələ üçün kifayət qədər Qəfil bir söhbətə qarışanda, elə bilərsən
sübut ola bilər, belə ki, biri ağılsız danosları eynən təmsildəki canavardır.1 Bir şey
ilə respublikanın əmin-amanlığına qarışıqlıq almaqdan, kiminləsə sövdələşməkdən,
salır, digəri isə həddən artıq müdrikliklə qısası, gündəlik həyatımızı onsuz təsəvvür
Roma xalqına azadlıq tələb etdiyi üçün edə bilmədiyimiz bir işdən söhbət düşəndə,
onu süquta sürükləyirdi. Brutusları, Kas- deyərsən, bu aqil, insan deyil, zırramanın
siusları, Qrakxusları8, hətta Roma Respubli- biridir. Özü də, o dərəcədə zırramadır ki,
kasına, Demosfenesin Afinaya vurduğu nə özünə, nə vətəninə, nə də özünün-
ziyandan heç də az xələl gətirməmiş Sise- külərdən kiməsə hansısa bir işdə yarıya
ronun özünü də bura əlavə edin. Elə Mar- bilir, çünki, hətta ən adi məsələlərdə belə,
kus Antoninus, etiraf edək, yaxşı imperator səriştəsiz, xalqın qənaətlərindən, hamının
idi, – bunu təsdiqləyə bilərik, – ancaq riayət etdiyi adətlərdən çox-çox uzaqdır.
vətəndaşlarının boynunda yük idi, camaatın Ona görə də əsl həyatın və adət-ənənənin
ondan zəhləsi gedirdi, çünki başdan-ayağa bu cür ikitirəliyindən bütün ətraf mühitə
fəlsəfə idi. Bir də ki, nə qədər yaxşı qarşı qaçılmaz nifrət oyanır. Әgər hər şey
imperator desək də, oğlunu özündən sonra axmaqlıqla dolu ölərilərin arasında, ax-
varis qoyduğundan, öz idarəçiliyi ilə maqlar tərəfindən və axmaqların yanındaca
respublikaya gətirdiyi xeyirdən qat-qat çox edilirsə, ayrı cür necə olar bilər axı? Yox,
zərər vurmuşdu9. Və adətən, özünü əgər kimsə bütün kainata qarşı təkbaşına
fəlsəfəyə həsr edən insan tayfasının bəzi etiraza qalxmaq fikrindədirsə, mən ona
şeylərdə, xüsusilə də uşaq böyütməkdə məsləhət görərdim Timon2 kimi, bir səhraya
bəxti gətirmədiyindən, sanki uzaqgörən çəkilərək, orada öz müdrikliyindən tən-
ana təbiət özü çalışır ki, bu müdriklik halıqda həzz alsın.
mərəzi ölərilər arasında çox da geniş
yayılmasın. Məlumdur ki, Sitseronun oğlu 26. Ancaq nədən başlamışdımsa, ona
zatıqırığın birisi imiş, müdrik Sokratesin da qayıdıram: görəsən, bu daşqəlbli, bu
balaları isə atalarından daha çox, analarına kötük, vəhşi insanları dövlətdə cəmləş-
çəkiblərmiş, yəni bir nəfərin çox dəqiq dirən, əgər yaltaqlıq deyilsə, bəs hansı
qeyd etdiyi kimi, əməlli-başlı zırrama olub- qüvvədir? Amfionun da, Orfeosun da kifa-
larmış. rası daha başqa heç nəyə işarə etmir1.
Son dağıdıcı həddə çatmış Roma plebsini
25. Ancaq hələ onların ictimai fəaliyyət vətəndaş həmrəyliyinə hansı qüvvə qay-
üçün bacarıqlarının eşşəklərin musiqiyə tardı? Bəlkə, fəlsəfi bir çıxış? Qətiyyən.
yararlığı qədər olması bir yana qalsın, Məhz mədə və digər bədən üzvləri haq-
heç gündəlik məişət işlərində də qətiyyən qında gülməli bir uşaq təmsili2. Femis-
faydaları yoxdur. Aqili ziyafətə dəvət elə, toklesin tülkü ilə kirpidən bəhs edən eyni
o, ya qəmgin sükutu, ya da yersiz sorğu- təmsili də, həmçinin faydalı olmuşdur3.
sofluq”6 kimi məşhur kəlamının vəsfindən çağır, deyərsən, dəvə şıllaq atır. Dart apar 2016
də qalmırlar. Hətta tarixçilərdən soraq- el şənliyinə, o, təkcə görkəmi ilə camaatın
laşsan, bilərsən ki, fəlsəfəyə və ya elmlərə kefini pozacaq və müdrik Kato da teatrdan Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
aludə olan o hökmdarlardan dövlət üçün çıxıb getməli olacaq, çünki qaşqabaqlı
fəlakətlisi olmamışdır. Məncə, Katoların7 təkəbbürünü kənara qoya bilməyəcək.
hər ikisi bu məsələ üçün kifayət qədər Qəfil bir söhbətə qarışanda, elə bilərsən
sübut ola bilər, belə ki, biri ağılsız danosları eynən təmsildəki canavardır.1 Bir şey
ilə respublikanın əmin-amanlığına qarışıqlıq almaqdan, kiminləsə sövdələşməkdən,
salır, digəri isə həddən artıq müdrikliklə qısası, gündəlik həyatımızı onsuz təsəvvür
Roma xalqına azadlıq tələb etdiyi üçün edə bilmədiyimiz bir işdən söhbət düşəndə,
onu süquta sürükləyirdi. Brutusları, Kas- deyərsən, bu aqil, insan deyil, zırramanın
siusları, Qrakxusları8, hətta Roma Respubli- biridir. Özü də, o dərəcədə zırramadır ki,
kasına, Demosfenesin Afinaya vurduğu nə özünə, nə vətəninə, nə də özünün-
ziyandan heç də az xələl gətirməmiş Sise- külərdən kiməsə hansısa bir işdə yarıya
ronun özünü də bura əlavə edin. Elə Mar- bilir, çünki, hətta ən adi məsələlərdə belə,
kus Antoninus, etiraf edək, yaxşı imperator səriştəsiz, xalqın qənaətlərindən, hamının
idi, – bunu təsdiqləyə bilərik, – ancaq riayət etdiyi adətlərdən çox-çox uzaqdır.
vətəndaşlarının boynunda yük idi, camaatın Ona görə də əsl həyatın və adət-ənənənin
ondan zəhləsi gedirdi, çünki başdan-ayağa bu cür ikitirəliyindən bütün ətraf mühitə
fəlsəfə idi. Bir də ki, nə qədər yaxşı qarşı qaçılmaz nifrət oyanır. Әgər hər şey
imperator desək də, oğlunu özündən sonra axmaqlıqla dolu ölərilərin arasında, ax-
varis qoyduğundan, öz idarəçiliyi ilə maqlar tərəfindən və axmaqların yanındaca
respublikaya gətirdiyi xeyirdən qat-qat çox edilirsə, ayrı cür necə olar bilər axı? Yox,
zərər vurmuşdu9. Və adətən, özünü əgər kimsə bütün kainata qarşı təkbaşına
fəlsəfəyə həsr edən insan tayfasının bəzi etiraza qalxmaq fikrindədirsə, mən ona
şeylərdə, xüsusilə də uşaq böyütməkdə məsləhət görərdim Timon2 kimi, bir səhraya
bəxti gətirmədiyindən, sanki uzaqgörən çəkilərək, orada öz müdrikliyindən tən-
ana təbiət özü çalışır ki, bu müdriklik halıqda həzz alsın.
mərəzi ölərilər arasında çox da geniş
yayılmasın. Məlumdur ki, Sitseronun oğlu 26. Ancaq nədən başlamışdımsa, ona
zatıqırığın birisi imiş, müdrik Sokratesin da qayıdıram: görəsən, bu daşqəlbli, bu
balaları isə atalarından daha çox, analarına kötük, vəhşi insanları dövlətdə cəmləş-
çəkiblərmiş, yəni bir nəfərin çox dəqiq dirən, əgər yaltaqlıq deyilsə, bəs hansı
qeyd etdiyi kimi, əməlli-başlı zırrama olub- qüvvədir? Amfionun da, Orfeosun da kifa-
larmış. rası daha başqa heç nəyə işarə etmir1.
Son dağıdıcı həddə çatmış Roma plebsini
25. Ancaq hələ onların ictimai fəaliyyət vətəndaş həmrəyliyinə hansı qüvvə qay-
üçün bacarıqlarının eşşəklərin musiqiyə tardı? Bəlkə, fəlsəfi bir çıxış? Qətiyyən.
yararlığı qədər olması bir yana qalsın, Məhz mədə və digər bədən üzvləri haq-
heç gündəlik məişət işlərində də qətiyyən qında gülməli bir uşaq təmsili2. Femis-
faydaları yoxdur. Aqili ziyafətə dəvət elə, toklesin tülkü ilə kirpidən bəhs edən eyni
o, ya qəmgin sükutu, ya da yersiz sorğu- təmsili də, həmçinin faydalı olmuşdur3.
