Page 168 - "Xəzər" 4/2016

Bəs hansı müdrik nitq Sertoriusun xallı lığın oyunlarından başqa, özgə bir şey

maral haqqında uydurduqlarına və ya deyil.

həmin o Lakoniyalının iki küçük barəsində 28. Ancaq qoy incəsənətdən və

söylədiklərinə, ya da at quyruğu barədə elmlərdən deyim: Әgər şöhrət təşnəsı

məzəli əhvalata çata bilər4? Mən hələ hər deyildisə, ölərilərin düşüncəsini bu dərə-

ikisi ordan-burdan eşitdikləri uydurmalarla cədə möhtəşəm elmləri icad edib, nəsil-

axmaq kütləni idarə edən Minos və Numa lərdə yaşatmağa təhrik edən nə idi?

haqqında danışmıram5. Bu cür cəfəngiyyat Bilmirəm, ancaq hansısa dəyərsiz bir ad-

nəhəng və güclü bir yırtıcını – xalqı hərə- sanın, bu qədər yuxusuz gecələrin, ağır

kətə gətirir. zəhmətin əvəzi olduğunu düşünən bu

27. Digər tərəfdən, hansı bir dövlət nə insan tayfası, həqiqətən də, səfehdir. Hər

vaxtlarsa Platonun və ya Aristotelesin qa- şeydən ləzzətlisi odur ki, özgə birisinin

nunlarını və ya Sokratesin öyüdlərini qəbul divanəliyindən bəhrələnərək, siz də belə

etmişdi? Bəs Detsiləri özlərini Man allah- bir möhtəşəm həyat rahatlığına görə,

larına həsr etməyə nə məcbur etmişdi1? bütünlüklə Axmaqlığa borclusuz.

Әgər aqillərin bu dərəcədə lənətlədiyi 29. Beləliklə, öz qüdrətimə və zəhmət-

168 azdırıcı sirena fani şöhrət deyildisə2, keşliyimə təriflər oxuduqdan sonra dərra-

Kvintus Kurtsiusu yerin təkinə dartıb aparan kəmi də mədh etsəm, necə olar? Ancaq
2016 nə idi? Onlar deyirlər ki, yaltaq bir nami- kimsə deyəcək ki, bu elə odla suyu qarış-

zədin xalqın qabağında quyruq bulama- dırmaq kimi bir şeydir. Düzü, düşünürəm

sından, yalançı vədlərlə onların etimadını ki, əgər indiyədək etdiyiniz kimi, qulaqla-

qazanmasından, başıboşların alqışları rınızla və qəlblərinizlə məni bir qədər

dalınca qaçmasından, tərif nidalarından dəstəkləsəniz, buna da nail olacağam.

feyzyab olmasından, qalibiyyətlər zamanı Hər şeydən öncə, əgər dərrakə təcrübə-

Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi avam camaatın qarşısında özünü bayraq lərdən ibarətdirsə, onda onun şərəfli adına

kimi əllərdə aparmağı rəva görməsindən, iddialı olmaqda kim haqlıdır? – qismən

tunc heykəl kimi meydanda dayanmasın- utancaqlığından, qismən də ürəksizliyindən

dan da böyük axmaqlıq ola bilərmi? Hələ bir işi görməyə cəsarət etməyən müdrikmi,

bura təmtəraqlı adları və fəxri titulları da yoxsa utancaqlıqdan xəbəri olmayan,

əlavə edin. Әlavə edin miskin insanlara təhlükə qanmayan axmaqmı? Müdrik

göstərilən ilahi sayğıları, rəzil tiranları qədim kitablara pənah aparır və onlarda

tanrıların sırasına qatan ictimai mərasimləri. yalnız sözlərin müəmmasını tapıb üzə

Burada hər şey axmaqlığın axmaqlığıdır çıxarır. Axmaq isə, əksinə, daima hadisə-

və bütün bunları lağa qoymaqdan ötrü lərin içərisində vurnuxaraq, əgər yanılmı-

tək bir Demokritos kifayət etməzdi. Kim ramsa, həqiqi dərrakəyə yiyələnir. Bunu,

inkar edəcək? Möhtəşəm qəhrəmanların kor olmasına baxmayaraq, “Ağılsız da

rəşadətləri məhz bu mənbədən doğmuşdur baxır olub-keçənə”1 deyəndə, Homerosun

və bir çox bəlağətli ərlərin yazıları ilə göy- özü də açıq-aydın görürdü. Mövcud olanları

lərə qaldırılmışdır. Beləcə, axmaqlıq döv- dərk etməyin qarşısında iki böyük maneə

lətlər yaradır, imperiyanı, hakimiyyəti, dini, durur: qəlbi dumantək bürüyən xəcalət

idarəetməni və məhkəməni dəstəkləyir. və təhlükə ilə üzləşdikdə cəsarətli qərar-

Bir də ki, insan oğlunun həyatı axmaq- lardan çəkindirən qorxu. Ancaq Axmaqlıq