Page 173 - "Xəzər" 4/2016
P. 173
slinin nifrət edilən dahisi Tevt2 icad əvvəlcə, şər qüvvələr tərəfindən icad 173
etmişdir, bu isə səadətimizlə uzlaşmır, olunmuş, özü də az və yalnız bəzilərinin 2016
yaranmışların xəlqolunma məqsədinə mənimsəyə biləcəyi qədər elm və sənətlər
ziyandan başqa, bir şey gətirmir. Bunu yarandı. Sonra isə gildanilərin4 xurafatı, Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
Platonun yanında bir çar da nəzakətlə yunanların avara sadəlövhlüyü zehni
sübuta yetirir ki, əlifbanı icad etməkdə işgəncənin hansısa altı yüz yeni silahını
çox müdrik idi3. Beləliklə, elmlər insan da bura pərçimlədi və indi tək bircə
həyatının digər mərəzləri ilə birlikdə əmələ qrammatika bolhabol yetər ki, həyatın
gəlmişdir və məhz o varlıqların günahı tükənmək bilməyən zillətinə bəs etsin.
ucbatındandır ki, bütün bəlalar onların
üzündən baş verir – yəni demonların; bu- 33. Ancaq bu elmlərin özlərinin də
nu onların adları da təsdiqləyir, demon- içərisində ilk növbədə elələrinə qiymət
lar, – həm də daemonlar deməkdi – yəni verilir ki, sağlam düşüncəyə, yəni axmaq-
bilənlər. Qızıl əsrdə heç bir elmlə təchiz lığa daha yaxındır. İlahiyyatçılar aclıq
olunmamış həmin o sadə insan nəsli çəkir, fiziklər soyuqdan donur, münəccimləri
yalnız təbiətin diktəsi ilə və qeyri-iradi ələ salır, dialektikləri sayıb eləmirlər. Yalnız
olaraq həyat sürürdü. Әgər hamının ümumi təbib ərlər çoxlarından üstündürlər1. Bu
bir dili vardısa, insanların bir-birini başa tayfanın özündə də, kim başqalarından
düşməsi üçün hansısa bir danışıq forması daha cahil, daha həyasız, daha ağılsız-
tələb olunmurdusa, onda qrammatika kimə dırsa, onun qiyməti həmin o tacdar hökm-
gərək idi? Bir-birinə zidd olan fikirlərin darlardan da artıqdır. Xüsusilə hal-hazırda
qarşıdurması yox idisə, dialektikadan nə bir çoxlarının məşğul olduğu elə təbabətin
fayda olardı? Әgər kimsə bir başqasına özü, bəzilərinə kəf gəlməkdən başqa, bir
əziyyət verməsəydi, bəlağətə yer şey deyil, bu isə boşboğazlıqdan heç də
tapılardımı? Pis xüsusiyyətlər olmayan geri qalmır. Təbiblərə yaxın olmaqda ikinci
yerdə qanunları bilmək nəyə gərək? yer, bilmirəm, bəlkə də, birinci yer qanun-
Şübhəsiz, məlum olduğu kimi, yaxşı pərəst süründürməçilərə verilir, onların
qanunlar da elə həmin xüsusiyyətlərdən sənətini isə, özüm deməyə çətinlik çəki-
əmələ gəlmişdir. Bundan əlavə, qədim rayəm, bütün filosoflar, ümumi rəyə görə,
insanlar həddindən artıq dindar idilər, bir eşşək sənəti hesab edərək, məsxərəyə
günahkar marağıyla təbiətin sirlərini, qoyub, ələ salırlar. Ancaq bununla belə,
ulduzların ölçüsünü, hərəkətini və təsirini ən vacib, eləcə də ən əhəmiyyətsiz işlər
öyrənməyə və ya hər şeyin gizli səbəb- bu eşşəklərin qərarlarından asılıdır. Onların
lərinə sirayət etməyə çalışırdılar. Әgər malikanələri artıb-çoxalır intəhasız tanrı
ölümlü bir insan öz taleyinə yazılanlardan sirlərini dərk etmiş ilahiyyatçı isə dəvətikanı
artığını anlamağa can atsaydı, günah gəmirə-gəmirə, taxtabiti və birələrlə
sayardılar. O ki qaldı göylərdən kənarda amansız müharibələr aparır. Beləliklə,
nələrin olub-olmamasına, bunun ağla- əgər sənətlərin arasında başqalarından
sığmaz tədqiqat cəhdləri heç kimin fikrinə daha xoşbəxti AXMAQLIQLA daha çox
də gəlmirdi. Qızıl əsrdəki paklığın tədrici yaxınlığı olanıdırsa, onda qat-qat xoşbəxti
tənəzzülü ilə – artıq dediyim kimi, – də hər hansı bir elmlə təmasdan uzaq
gəzib, yalnız təbiətin iradəsinə tabe
etmişdir, bu isə səadətimizlə uzlaşmır, olunmuş, özü də az və yalnız bəzilərinin 2016
yaranmışların xəlqolunma məqsədinə mənimsəyə biləcəyi qədər elm və sənətlər
ziyandan başqa, bir şey gətirmir. Bunu yarandı. Sonra isə gildanilərin4 xurafatı, Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
Platonun yanında bir çar da nəzakətlə yunanların avara sadəlövhlüyü zehni
sübuta yetirir ki, əlifbanı icad etməkdə işgəncənin hansısa altı yüz yeni silahını
çox müdrik idi3. Beləliklə, elmlər insan da bura pərçimlədi və indi tək bircə
həyatının digər mərəzləri ilə birlikdə əmələ qrammatika bolhabol yetər ki, həyatın
gəlmişdir və məhz o varlıqların günahı tükənmək bilməyən zillətinə bəs etsin.
ucbatındandır ki, bütün bəlalar onların
üzündən baş verir – yəni demonların; bu- 33. Ancaq bu elmlərin özlərinin də
nu onların adları da təsdiqləyir, demon- içərisində ilk növbədə elələrinə qiymət
lar, – həm də daemonlar deməkdi – yəni verilir ki, sağlam düşüncəyə, yəni axmaq-
bilənlər. Qızıl əsrdə heç bir elmlə təchiz lığa daha yaxındır. İlahiyyatçılar aclıq
olunmamış həmin o sadə insan nəsli çəkir, fiziklər soyuqdan donur, münəccimləri
yalnız təbiətin diktəsi ilə və qeyri-iradi ələ salır, dialektikləri sayıb eləmirlər. Yalnız
olaraq həyat sürürdü. Әgər hamının ümumi təbib ərlər çoxlarından üstündürlər1. Bu
bir dili vardısa, insanların bir-birini başa tayfanın özündə də, kim başqalarından
düşməsi üçün hansısa bir danışıq forması daha cahil, daha həyasız, daha ağılsız-
tələb olunmurdusa, onda qrammatika kimə dırsa, onun qiyməti həmin o tacdar hökm-
gərək idi? Bir-birinə zidd olan fikirlərin darlardan da artıqdır. Xüsusilə hal-hazırda
qarşıdurması yox idisə, dialektikadan nə bir çoxlarının məşğul olduğu elə təbabətin
fayda olardı? Әgər kimsə bir başqasına özü, bəzilərinə kəf gəlməkdən başqa, bir
əziyyət verməsəydi, bəlağətə yer şey deyil, bu isə boşboğazlıqdan heç də
tapılardımı? Pis xüsusiyyətlər olmayan geri qalmır. Təbiblərə yaxın olmaqda ikinci
yerdə qanunları bilmək nəyə gərək? yer, bilmirəm, bəlkə də, birinci yer qanun-
Şübhəsiz, məlum olduğu kimi, yaxşı pərəst süründürməçilərə verilir, onların
qanunlar da elə həmin xüsusiyyətlərdən sənətini isə, özüm deməyə çətinlik çəki-
əmələ gəlmişdir. Bundan əlavə, qədim rayəm, bütün filosoflar, ümumi rəyə görə,
insanlar həddindən artıq dindar idilər, bir eşşək sənəti hesab edərək, məsxərəyə
günahkar marağıyla təbiətin sirlərini, qoyub, ələ salırlar. Ancaq bununla belə,
ulduzların ölçüsünü, hərəkətini və təsirini ən vacib, eləcə də ən əhəmiyyətsiz işlər
öyrənməyə və ya hər şeyin gizli səbəb- bu eşşəklərin qərarlarından asılıdır. Onların
lərinə sirayət etməyə çalışırdılar. Әgər malikanələri artıb-çoxalır intəhasız tanrı
ölümlü bir insan öz taleyinə yazılanlardan sirlərini dərk etmiş ilahiyyatçı isə dəvətikanı
artığını anlamağa can atsaydı, günah gəmirə-gəmirə, taxtabiti və birələrlə
sayardılar. O ki qaldı göylərdən kənarda amansız müharibələr aparır. Beləliklə,
nələrin olub-olmamasına, bunun ağla- əgər sənətlərin arasında başqalarından
sığmaz tədqiqat cəhdləri heç kimin fikrinə daha xoşbəxti AXMAQLIQLA daha çox
də gəlmirdi. Qızıl əsrdəki paklığın tədrici yaxınlığı olanıdırsa, onda qat-qat xoşbəxti
tənəzzülü ilə – artıq dediyim kimi, – də hər hansı bir elmlə təmasdan uzaq
gəzib, yalnız təbiətin iradəsinə tabe
