Page 174 - "Xəzər" 4/2016
P. 174
olanıdır, öləri taleyimizə yazılmış həddi insandan da bədbəxt bir məxluq yoxdur.
aşan yalnız bizik, təbiət isə heç vaxt Belə ki, bütün canlılar təbiətin onlar üçün
yanılmır. Təbiət süniliyə nifrət edir və ən nəzərdə tutduğu sərhədlərlə kifayətləndiyi
uğurlu şey də odur ki, elm və sənət onu halda, təkcə insan öz taleyinin hüdudlarını
təhrif etməmişdir. genişləndirməyə can atır1.
34. Bir baxın, məgər görmürsünüz ki, 35. Digər tərəfdən, onun fikrincə, in-
canlıların ən xoşbəxti elmin nə olduğunu sanların arasında idiotlar bir çox cəhətlərinə
bilməyən, sırf təbiət qanunlarıyla yaşa- görə alimlərdən də, böyük şəxsiyyətlərdən
yanlardı? Arılardan xoşbəxt, heyrətamiz də yüksəkdirlər və pəyədə donuz kimi
nə var? Axı onlarda heç bir cismani duyğu xoruldamağı onunla birlikdə yeni-yeni
da yoxdur. Memarlıq sənəti bina quruculu- məşəqqətlərə düçar olmaqdan üstün
ğunda onlarınkına bənzər nəyi kəşf edə tutmuş Qrillos dünyagörmüş Odissevsdən
bilər? Hansı bir filosof onlarınkına oxşar heç də az müdrik deyildi. Görünür, hər
bir respublika təsis edə bilmişdir? Digər cür cəfəngiyyatın dədəsi olan Homerosun
tərəfdən, məsələn, at öz hissiyyatı ilə in- özü də bu məsələdə mənimlə həmrəydir,
sana çox yaxındır, onunla yoldaşlıq edir, belə ki, o, ölərilərin hamısını daima miskin
174 bütün bədbəxtliyini bölüşür. Hələ çox vaxt və uğursuz adlandırır, müdriklik nümunəsi
2016 yarışlarda məğlub olmaq qorxusundan olan öz Ulissinə də tez-tez bədbəxt deyir,
nəfəsi kəsilir, müharibədə qələbə çalına- amma nə Parisə, nə Ayasa, nə də Axillevsə
nadək süvari ilə birlikdə üzüqoylu yerə heç vaxt bu cür ayamalar vermir1. Görəsən,
çırpılanacan canını qoyur. Mən hələ bütün nəyə görə? Yoxsa bu hiyləgər oyunbaz,
o sərt yüyənləri, iti mahmızları, əzab verən Pallasdan məsləhət almamış heç bir işi
burdaqları, qamçıları, çubuqları, buxovları, başlamadığına, həddindən artıq əllaməliyə
süvarinin ağırlığını, qısası, özünü könüllü
olaraq məhkum etdiyi, bütün o qul faciəsini yol verdiyinə, təbiətin təlqin etdiklərini
Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi sadalamıram, çünki o özünü qüdrətli ərlərə daima rədd etdiyinə görəmi belə edir?
bənzədərək, düşməndən əzmlə qisas Beləliklə, ölərilər arasında o kəslər səa-
almağa can atır. Yaranışlarından üzü bəri dətdən daha uzaqdırlar ki, müdrikliyə can
yalnız təbii insinktlərinə tabe olan milçək- atırlar, onlar, hətta ikiqat səfehdilər – yer
lərin və quşcuğazların həyatı nə qədər üzünə insan kimi gəldikləri halda,
qibtə olunasıdır, – təki insanların tələsinə qismətlərini unudaraq, özlərini ölümsüz
düşməsinlər. Quşlar qəfəsdə bağlı qal- tanrılara bənzətməyə çalışır, titanlar kimi
maqla adam dilini yamsılamağa adət elm adlı silahlar vasitəsilə təbiətə qarşı
edərək öz təbii gözəlliklərini itirirlər. Sənətin müharibə aparırlar, heyvanların instinktinə
saxtalaşdırdığı hər şeydən, təbiətin yarat- və şüursuzluğuna hamıdan yaxındırlar,
dıqları çox yüksəkdir. Mən Pifaqora çevrilən həddən artıq insani bir şey barəsində
o xoruzu tərifləməyə də kifayət qədər söz düşünmədiklərinə görə daha az bədbəxt
tapmıram ki, ardıcıl şəkildə həm filosof, görünürlər. Gəlin, stoik entimemaları2 vasi-
həm kişi, həm qadın, həm çar, həm rəiyyət, təsi ilə yox, ən sadə bir misalla bunu da
həm balıq, həm at, həm qurbağa, hətta aydınlaşdırmağa çalışaq. And olsun ölüm-
səhv etmirəmsə, süngər də olub və nə- süz tanrılara, görəsən, insan tayfası ara-
hayət, belə bir nəticəyə gəlib ki, yer üzündə sında həmin o təlxək, axmaq, kütbeyin
aşan yalnız bizik, təbiət isə heç vaxt Belə ki, bütün canlılar təbiətin onlar üçün
yanılmır. Təbiət süniliyə nifrət edir və ən nəzərdə tutduğu sərhədlərlə kifayətləndiyi
uğurlu şey də odur ki, elm və sənət onu halda, təkcə insan öz taleyinin hüdudlarını
təhrif etməmişdir. genişləndirməyə can atır1.
34. Bir baxın, məgər görmürsünüz ki, 35. Digər tərəfdən, onun fikrincə, in-
canlıların ən xoşbəxti elmin nə olduğunu sanların arasında idiotlar bir çox cəhətlərinə
bilməyən, sırf təbiət qanunlarıyla yaşa- görə alimlərdən də, böyük şəxsiyyətlərdən
yanlardı? Arılardan xoşbəxt, heyrətamiz də yüksəkdirlər və pəyədə donuz kimi
nə var? Axı onlarda heç bir cismani duyğu xoruldamağı onunla birlikdə yeni-yeni
da yoxdur. Memarlıq sənəti bina quruculu- məşəqqətlərə düçar olmaqdan üstün
ğunda onlarınkına bənzər nəyi kəşf edə tutmuş Qrillos dünyagörmüş Odissevsdən
bilər? Hansı bir filosof onlarınkına oxşar heç də az müdrik deyildi. Görünür, hər
bir respublika təsis edə bilmişdir? Digər cür cəfəngiyyatın dədəsi olan Homerosun
tərəfdən, məsələn, at öz hissiyyatı ilə in- özü də bu məsələdə mənimlə həmrəydir,
sana çox yaxındır, onunla yoldaşlıq edir, belə ki, o, ölərilərin hamısını daima miskin
174 bütün bədbəxtliyini bölüşür. Hələ çox vaxt və uğursuz adlandırır, müdriklik nümunəsi
2016 yarışlarda məğlub olmaq qorxusundan olan öz Ulissinə də tez-tez bədbəxt deyir,
nəfəsi kəsilir, müharibədə qələbə çalına- amma nə Parisə, nə Ayasa, nə də Axillevsə
nadək süvari ilə birlikdə üzüqoylu yerə heç vaxt bu cür ayamalar vermir1. Görəsən,
çırpılanacan canını qoyur. Mən hələ bütün nəyə görə? Yoxsa bu hiyləgər oyunbaz,
o sərt yüyənləri, iti mahmızları, əzab verən Pallasdan məsləhət almamış heç bir işi
burdaqları, qamçıları, çubuqları, buxovları, başlamadığına, həddindən artıq əllaməliyə
süvarinin ağırlığını, qısası, özünü könüllü
olaraq məhkum etdiyi, bütün o qul faciəsini yol verdiyinə, təbiətin təlqin etdiklərini
Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi sadalamıram, çünki o özünü qüdrətli ərlərə daima rədd etdiyinə görəmi belə edir?
bənzədərək, düşməndən əzmlə qisas Beləliklə, ölərilər arasında o kəslər səa-
almağa can atır. Yaranışlarından üzü bəri dətdən daha uzaqdırlar ki, müdrikliyə can
yalnız təbii insinktlərinə tabe olan milçək- atırlar, onlar, hətta ikiqat səfehdilər – yer
lərin və quşcuğazların həyatı nə qədər üzünə insan kimi gəldikləri halda,
qibtə olunasıdır, – təki insanların tələsinə qismətlərini unudaraq, özlərini ölümsüz
düşməsinlər. Quşlar qəfəsdə bağlı qal- tanrılara bənzətməyə çalışır, titanlar kimi
maqla adam dilini yamsılamağa adət elm adlı silahlar vasitəsilə təbiətə qarşı
edərək öz təbii gözəlliklərini itirirlər. Sənətin müharibə aparırlar, heyvanların instinktinə
saxtalaşdırdığı hər şeydən, təbiətin yarat- və şüursuzluğuna hamıdan yaxındırlar,
dıqları çox yüksəkdir. Mən Pifaqora çevrilən həddən artıq insani bir şey barəsində
o xoruzu tərifləməyə də kifayət qədər söz düşünmədiklərinə görə daha az bədbəxt
tapmıram ki, ardıcıl şəkildə həm filosof, görünürlər. Gəlin, stoik entimemaları2 vasi-
həm kişi, həm qadın, həm çar, həm rəiyyət, təsi ilə yox, ən sadə bir misalla bunu da
həm balıq, həm at, həm qurbağa, hətta aydınlaşdırmağa çalışaq. And olsun ölüm-
səhv etmirəmsə, süngər də olub və nə- süz tanrılara, görəsən, insan tayfası ara-
hayət, belə bir nəticəyə gəlib ki, yer üzündə sında həmin o təlxək, axmaq, kütbeyin
