Page 149 - "Xəzər" 4/2016
P. 149
TERDAMLI ERAZMUS Latın dilindən tərcümə:
Cəmşid Cəmşidov
AXMAQLIQ TӘLİMİ
USTASI
Avropa ədəbiyyatı tarixində 149
özünəməxsus yeri olan Şimal 2016
İntibahının klassik nümayəndə-
si, “XVI əsrin Volteri” adlandırılan sağlam bir çox məqamları, həmçinin fəlsəfi görüşlə- Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlıq təlimi ustası
düşüncəli ilahiyyatçı alim, yazıçı-filoloq, ri bu cərəyanın təsiri baxımından asan-
antik ədəbiyyatın yorulmaz tədqiqatçısı lıqla izah olunur.
və tərcüməçisi, XV-XVI əsrlərin qovşa-
ğında kralların, papa və imperatorların On dörd yaşında valideynlərini itirən
saraylarında, aparıcı dairələrdə böyük gənc 1487-ci ildə avqustinlər monastırı-
nüfuza malik olmuş görkəmli humanist na daxil olur, orada altı il rahiblik edir.
Erazmus 1469-cu ildə Rotterdam yaxınlı- Qeyri-qanuni doğulmuş uşaq olması onun
ğındakı Qauda şəhərciyində doğulmuş- xasiyyət və davranışında utancaqlıq, cə-
dur. O, əslən bürger təbəqəsindən olan sarətsizlik və qapalılıq kimi cəhətlərini
ziyalı bir keşişin, yerli həkimlərdən birinin büruzə verirdi. 1493-cü ildə onu Kambre
qızı ilə qeyri-qanuni izdivacdan doğulmuş yepiskopunun yanında elmi katib vəzifə-
övladıydı. Valideynləri onu Gerrit (Ger- sinə təyin edirlər. Çox keçmir, yepiskop
qard), yəni “istəkli” adlandırmışdılar. Son- latın dilində müstəsna biliklərə malik bu
ralar, illər keçəcək, o, latın və yunan dillə- gəncin oxumaq üçün Parisə yollanmağı-
rində də “istəkli” mənasını daşıyan Dezi- na icazə verir. 1494-1499-cu illərdə Paris
derius və Erazmus adlarını özünə ədəbi Universitetinin İlahiyyat fakültəsində təh-
təxəllüs götürəcək. Yerli ibtidai məktəb- sil alan Erazmus dini çalışmalarla məş-
lərdən birində oxuduqdan sonra təhsilini ğul olduğunu göstərsə də, əslində latın-
Deventer şəhərində, yunan və Roma klas- dilli ədəbiyyatı oxuyur, qədim yunan dilini
siklərinin də tədris olunduğu “Ümumi hə- öyrənirdi. 1499-cu ildə o, Londona gedə-
yat qardaşlığı” məktəbində davam etdi- rək ingilis humanizminin beşiyində daya-
rən Erazmus latın dilinin incəliklərinə məhz nan Con Koletlə (1466-1519) və gələcək-
burada yiyələnir. XIV əsrin ikinci yarısın-
da bu məktəbdə Niderlandda meydana
gəlmiş “Yeni möminlik” dini cərəyanı hökm
sürürdü. Ciddi mənəvi təmayülləri ilə fərq-
lənən bu cərəyan sxolastik ilahiyyatı rədd
edərək, İsa peyğəmbərin ruhuna mistik
şəkildə qovuşmaqla, onun Müqəddəs Ya-
zıda təsvir olunan dünyəvi əməllərini təb-
liğ edirdi. Erazmusun dünyagörüşünün
Cəmşid Cəmşidov
AXMAQLIQ TӘLİMİ
USTASI
Avropa ədəbiyyatı tarixində 149
özünəməxsus yeri olan Şimal 2016
İntibahının klassik nümayəndə-
si, “XVI əsrin Volteri” adlandırılan sağlam bir çox məqamları, həmçinin fəlsəfi görüşlə- Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlıq təlimi ustası
düşüncəli ilahiyyatçı alim, yazıçı-filoloq, ri bu cərəyanın təsiri baxımından asan-
antik ədəbiyyatın yorulmaz tədqiqatçısı lıqla izah olunur.
və tərcüməçisi, XV-XVI əsrlərin qovşa-
ğında kralların, papa və imperatorların On dörd yaşında valideynlərini itirən
saraylarında, aparıcı dairələrdə böyük gənc 1487-ci ildə avqustinlər monastırı-
nüfuza malik olmuş görkəmli humanist na daxil olur, orada altı il rahiblik edir.
Erazmus 1469-cu ildə Rotterdam yaxınlı- Qeyri-qanuni doğulmuş uşaq olması onun
ğındakı Qauda şəhərciyində doğulmuş- xasiyyət və davranışında utancaqlıq, cə-
dur. O, əslən bürger təbəqəsindən olan sarətsizlik və qapalılıq kimi cəhətlərini
ziyalı bir keşişin, yerli həkimlərdən birinin büruzə verirdi. 1493-cü ildə onu Kambre
qızı ilə qeyri-qanuni izdivacdan doğulmuş yepiskopunun yanında elmi katib vəzifə-
övladıydı. Valideynləri onu Gerrit (Ger- sinə təyin edirlər. Çox keçmir, yepiskop
qard), yəni “istəkli” adlandırmışdılar. Son- latın dilində müstəsna biliklərə malik bu
ralar, illər keçəcək, o, latın və yunan dillə- gəncin oxumaq üçün Parisə yollanmağı-
rində də “istəkli” mənasını daşıyan Dezi- na icazə verir. 1494-1499-cu illərdə Paris
derius və Erazmus adlarını özünə ədəbi Universitetinin İlahiyyat fakültəsində təh-
təxəllüs götürəcək. Yerli ibtidai məktəb- sil alan Erazmus dini çalışmalarla məş-
lərdən birində oxuduqdan sonra təhsilini ğul olduğunu göstərsə də, əslində latın-
Deventer şəhərində, yunan və Roma klas- dilli ədəbiyyatı oxuyur, qədim yunan dilini
siklərinin də tədris olunduğu “Ümumi hə- öyrənirdi. 1499-cu ildə o, Londona gedə-
yat qardaşlığı” məktəbində davam etdi- rək ingilis humanizminin beşiyində daya-
rən Erazmus latın dilinin incəliklərinə məhz nan Con Koletlə (1466-1519) və gələcək-
burada yiyələnir. XIV əsrin ikinci yarısın-
da bu məktəbdə Niderlandda meydana
gəlmiş “Yeni möminlik” dini cərəyanı hökm
sürürdü. Ciddi mənəvi təmayülləri ilə fərq-
lənən bu cərəyan sxolastik ilahiyyatı rədd
edərək, İsa peyğəmbərin ruhuna mistik
şəkildə qovuşmaqla, onun Müqəddəs Ya-
zıda təsvir olunan dünyəvi əməllərini təb-
liğ edirdi. Erazmusun dünyagörüşünün
