Page 146 - "Xəzər" 4/2016
P. 146
– Hansısa ictimai mükafata hesablanan tutduğun xeyir işlər, ədalətsizlik, qeyri-
xeyir əməl xeyir iş tutmaq sayılmaz: bu, bərabərlik əleyhinə hərəkətlər məhz
ictimai mükafat naminə nəsə bir iş görmək təmizlik, gigiyena naminə edilməlidir, ləzzət
deməkdir. Eyni zamanda, həm də xeyir iş naminə yox.
tutduğun barədə fikir ilk baxışdan bu qəbil – Onda bəs funksional “sağlamlıq”
hərəkətlərə sövq etmək kimi qiymətləndirilə nədən əmələ gəlir? Onun ən mühüm
bilər; lakin bu halda, belə bir əsaslan- elementi budur: xeyir əməl (özü də mən
dırmada mümkün təhlükə var və onu sizə bu “xeyir əməl”dən əsl məqsədi ictimai
göstərmək istəyirəm. hörmət qazanmaq olan bütün hərəkətləri
– Üçüncü, o qədər də aşkar olmayan çıxıram) bizim nisbi iradə azadlığına malik
həzz “tipi” var ki, adətən, onunla ləzzət olmağımızın bütün sübutları arasında ən
ideyasını əlaqələndirmirik, amma duyuruq. inandırıcısıdır. Xeyir əməl şəxsi maraqlara
Ona funksional ləzzət deyək, çünki bu zidd olmayanda belə, o, mütləq ya şəxsi
həzzi həyat fəaliyyətinin bütün təzahür- marağın olmamasını, ya da başqa baxış
lərindən alırıq – yediyimizdən, nəfəs bucağından nəzər salsaq, qeyri-vacib
almağımızdan, təbii ehtiyaclarımızı ödəmə- (bioloji ehtiyac nöqteyi-nəzərindən) enerji
146 yimizdən. Müəyyən mənada, bu, elə bir məsrəfi tələb edir. Bu, ətalətə qarşı, o da
ləzzət kateqoriyasıdır ki, ondan imtina olmasa, hər şeyin məhz ətalətə və təbii
2016 edə bilmərik. Әgər biz həzzin bu tipini proseslərə tabe olacağına qarşı yönəlmiş
sonadək aydın hiss etmiriksə, buna səbəb bir hərəkətdir. Müəyyən mənada, bu ilahi
onun üzərinə digər iki, daha şüurlu və bir hərəkətdir – qədim anlamda “ilahi”
mürəkkəb tipin öz kölgəsini salmağıdır. azad iradənin öz maddiliyində həbs
Mən ürəyim istəyən bir şeyi yeyəndə, olunmuş materiya sferasına müdaxilədir.
planlaşdırılmış ləzzət alıram; gözləmədiyim – Bizim Allahla bağlı bütün konsepsi-
bir şeyi yeyəndə isə gözləmədiyim ləzzəti yalarımız özümüzün potensial imkanları-
alıram, lakin onun altında yeməkdən alınan mızdan asılı olan konsepsiyalardır. Xeyir-
funksional həzz durur, çünki qidalanmaq xahlıq və ürək yanğısı Allah barədə
yaşamını təmin etməkdir. Yunqun təsəvvürlərin universal atributlarının ən
terminlərindən istifadə etsək, həmin bu mükəmməlləridir (hansı qılaf altında gizlən-
üçüncü tipi arxetipik saymaq lazımdır və məsindən asılı olmayaraq) və əslində,
xeyir əməllər etmək üçün nəticəni məhz özümüzdə görmək istədiyimiz keyfiyyət-
ondan çıxarmaq lazımdır. Tibbi dillə ifadə lərdir. Bunların hansınınsa kənar “mütləq”
Con Faulz. Aristos etsək, biz xeyiri öz içimizdən evakuasiya reallığa heç bir dəxli yoxdur: onlar mahiy-
etməliyik, eyakulyasiya yox. yətcə ümidlərimizin əksidir.
– Biz orqanizmin təbii fizioloji ehtiyac- – Adi həyatda qərəzli motivləri həmin
larını ödəyərkən heç vaxt doymuruq. Və o “gigiyenik” motivlərdən ayırmaq bizə
onların icrasına görə kənardan minnətdarlıq çətin olur və mən onları ayrıca kateqoriyaya
da gözləmirik, – bizə aydındır ki, onların salıram. Lakin həmişə gigiyenik motivdən
icrası elə mükafatdır. Onları icra etməmək bütün qalan motivlərin qiymətləndirilməsi
xəstəliyə, yaxud ölümə səbəb olur. Xeyir üçün istifadə etmək olar. O, sanki məhək
işlər görməmək də cəmiyyətin ölümüdür. daşıdır, xüsusilə də hər hansı bir əməli
Xeyriyyə tədbirləri, öz yaxınlarına nisbətdə edən şəxsin gözündə xeyir olan bir
xeyir əməl xeyir iş tutmaq sayılmaz: bu, bərabərlik əleyhinə hərəkətlər məhz
ictimai mükafat naminə nəsə bir iş görmək təmizlik, gigiyena naminə edilməlidir, ləzzət
deməkdir. Eyni zamanda, həm də xeyir iş naminə yox.
tutduğun barədə fikir ilk baxışdan bu qəbil – Onda bəs funksional “sağlamlıq”
hərəkətlərə sövq etmək kimi qiymətləndirilə nədən əmələ gəlir? Onun ən mühüm
bilər; lakin bu halda, belə bir əsaslan- elementi budur: xeyir əməl (özü də mən
dırmada mümkün təhlükə var və onu sizə bu “xeyir əməl”dən əsl məqsədi ictimai
göstərmək istəyirəm. hörmət qazanmaq olan bütün hərəkətləri
– Üçüncü, o qədər də aşkar olmayan çıxıram) bizim nisbi iradə azadlığına malik
həzz “tipi” var ki, adətən, onunla ləzzət olmağımızın bütün sübutları arasında ən
ideyasını əlaqələndirmirik, amma duyuruq. inandırıcısıdır. Xeyir əməl şəxsi maraqlara
Ona funksional ləzzət deyək, çünki bu zidd olmayanda belə, o, mütləq ya şəxsi
həzzi həyat fəaliyyətinin bütün təzahür- marağın olmamasını, ya da başqa baxış
lərindən alırıq – yediyimizdən, nəfəs bucağından nəzər salsaq, qeyri-vacib
almağımızdan, təbii ehtiyaclarımızı ödəmə- (bioloji ehtiyac nöqteyi-nəzərindən) enerji
146 yimizdən. Müəyyən mənada, bu, elə bir məsrəfi tələb edir. Bu, ətalətə qarşı, o da
ləzzət kateqoriyasıdır ki, ondan imtina olmasa, hər şeyin məhz ətalətə və təbii
2016 edə bilmərik. Әgər biz həzzin bu tipini proseslərə tabe olacağına qarşı yönəlmiş
sonadək aydın hiss etmiriksə, buna səbəb bir hərəkətdir. Müəyyən mənada, bu ilahi
onun üzərinə digər iki, daha şüurlu və bir hərəkətdir – qədim anlamda “ilahi”
mürəkkəb tipin öz kölgəsini salmağıdır. azad iradənin öz maddiliyində həbs
Mən ürəyim istəyən bir şeyi yeyəndə, olunmuş materiya sferasına müdaxilədir.
planlaşdırılmış ləzzət alıram; gözləmədiyim – Bizim Allahla bağlı bütün konsepsi-
bir şeyi yeyəndə isə gözləmədiyim ləzzəti yalarımız özümüzün potensial imkanları-
alıram, lakin onun altında yeməkdən alınan mızdan asılı olan konsepsiyalardır. Xeyir-
funksional həzz durur, çünki qidalanmaq xahlıq və ürək yanğısı Allah barədə
yaşamını təmin etməkdir. Yunqun təsəvvürlərin universal atributlarının ən
terminlərindən istifadə etsək, həmin bu mükəmməlləridir (hansı qılaf altında gizlən-
üçüncü tipi arxetipik saymaq lazımdır və məsindən asılı olmayaraq) və əslində,
xeyir əməllər etmək üçün nəticəni məhz özümüzdə görmək istədiyimiz keyfiyyət-
ondan çıxarmaq lazımdır. Tibbi dillə ifadə lərdir. Bunların hansınınsa kənar “mütləq”
Con Faulz. Aristos etsək, biz xeyiri öz içimizdən evakuasiya reallığa heç bir dəxli yoxdur: onlar mahiy-
etməliyik, eyakulyasiya yox. yətcə ümidlərimizin əksidir.
– Biz orqanizmin təbii fizioloji ehtiyac- – Adi həyatda qərəzli motivləri həmin
larını ödəyərkən heç vaxt doymuruq. Və o “gigiyenik” motivlərdən ayırmaq bizə
onların icrasına görə kənardan minnətdarlıq çətin olur və mən onları ayrıca kateqoriyaya
da gözləmirik, – bizə aydındır ki, onların salıram. Lakin həmişə gigiyenik motivdən
icrası elə mükafatdır. Onları icra etməmək bütün qalan motivlərin qiymətləndirilməsi
xəstəliyə, yaxud ölümə səbəb olur. Xeyir üçün istifadə etmək olar. O, sanki məhək
işlər görməmək də cəmiyyətin ölümüdür. daşıdır, xüsusilə də hər hansı bir əməli
Xeyriyyə tədbirləri, öz yaxınlarına nisbətdə edən şəxsin gözündə xeyir olan bir
