Page 131 - "Xəzər" 4/2016
P. 131
bərimiz yoxdur; biz “nə üçün” sualının kənar proses olduğunu hesab edirdi. Bun- 131
cavabını, sabah nə olacağını heç vaxt ların hər ikisi doğrudur. Bütün yarananların 2016
bilməyəcəyik; biz Allahı heç vaxt və bundan irəli gələrək, bütün fərdlərin
tanımayacağıq, onun olub-olmadığını heç əvvəli və sonu var; universalın, kosmikin Con Faulz. Aristos
vaxt yəqinləşdirməyəcəyik; özümüzü heç isə əvvəli və sonu yoxdur.
vaxt dərk etməyəcəyik. Dünyamızı,
dünyanı dərkimizi dörd bir tərəfdən əhatə – Bizim qalaktika sıxıla bilər, yaxud
edən sirli divarlar bizim xəyal qırıqlığına dağılıb özü öz üzərinə tökülə bilər – qırmızı
uğramağımız üçün deyil, üzümüzü yerini mavi ilə əvəz edər. Bütün qalaktikalar
gələcəkdən geriyə, bu günə, həyata, hal- bir yerdə, sanki gah genişlənən, gah da
hazırkı mövcudiyyətimizə çevirməyimiz sıxılan qəlbi xatırladır və onun ulduzlar
üçündür. arasındakı sərin yerlərində bəşər nəslinin
sporları yetişir; payızın kollapsında əbədi
Nəhayətlilik və nəhayətsizlik susacaq, genişlənib sıxılan bir qəlb. Bəlkə,
elə qalaktikalar da əbədi genişlənəcək.
– Kosmos – məkan-zaman axınında
baş verən hadisələrin; alovların, atomların, – Sonsuzluq – Simurq quşu, yaxud
formaların, toqquşmaların, cəzb olunmal- sonsuz genişlənmə. İstənilən halda, müasir
arın, mutasiyaların həndəsi silsilə şəklində astrofiziklər Heraklitin ağlına gələni artıq
sonsuzluğa qədər artmasıdır; Qanun çoxdan bilirlər: günəşlərin hər biri getdikcə
özünün Xaosla qarşıdurmasından yalnız daha çox közərəcək və axırda mütləq öz
bu yolla salamat çıxa bilər; və yalnız bu ulduzlar sistemini məhv edəcək. Pəncə-
yolla Xaos özünün Qanunla qarşıdurma- rənizdən boylanın: gördüyünüz nə varsa,
sında salamat qala bilər. alovdan-alova keçid mərhələsində olan
donmuş alovdan başqa bir şey deyil.
– Yalnız sonsuzluğa qədər artan Şəhərlər, tənliklər, sevib-sevilənlər, mənzə-
kosmosda qayda və qaydasızlığın əbədi rələr, hər şey bir hədəfə – hidrogen pu-
var olması mümkündür və kosmosun tasına doğru gözüyumulu şütüyür.
mənası yalnız onun sonsuzluğa qədər
artıb genişlənməsindədir. Və deməli, onu – Biz öz kainatımız üçün başlanğıcların
yaratmayıblar, o, daim var olub. başlanğıcı olan bir nöqtəni müəyyən edə
bilsək belə, yəqin ki, əlimiz yetən müşahidə
– Yaradılmış nəyinsə son variantı nöqtəsinin görünən üfüqlərindən kənarda
ağlasığmazdır. Әgər yaradanın faili-muxtar mövcud olan (bəlkə də, heç olmayan)
olmadığını fərz etsək, onun bir zamanlar nəsnənin öz başlanğıcını haradan götürdü-
bundan xəbərdar ola-ola heç bir şey yünü aydınlaşdıra bilmərik. Bizim müasir
etmədiyini, başqa bir zamansa birdən- biliklərimizin sərhədlərindən kənarda
birə götürüb bütün əskikləri düzəltdiyini yerləşən nə varsa, hamısını elmi baxımdan
güman etmək absurd olardı. Nəyə inanmaq yox hesab etmək daha asandır, lakin
daha asandır? Bir nəsnənin daim olmasına, məntiq nöqteyi-nəzərindən şanslar eyni
yoxsa bir zamanlar heç nəyin olmamasına? olsa da, praktiki ehtimal baxımından onların
hamısı mənim tərəfimdədir.
– Xristianlıq dünyanın yaranışının
əvvəli, ortası və sonu olduğunu öyrədir. – Heç bir şey – hətta ayrılıqda qəbul
Qədim yunanlar isə yaradılışın zamandan edilmiş kosmos belə, öz sırasında tək
deyil, əvəzində isə hər şey öz mövcudiy-
yətində tam unikaldır.
cavabını, sabah nə olacağını heç vaxt ların hər ikisi doğrudur. Bütün yarananların 2016
bilməyəcəyik; biz Allahı heç vaxt və bundan irəli gələrək, bütün fərdlərin
tanımayacağıq, onun olub-olmadığını heç əvvəli və sonu var; universalın, kosmikin Con Faulz. Aristos
vaxt yəqinləşdirməyəcəyik; özümüzü heç isə əvvəli və sonu yoxdur.
vaxt dərk etməyəcəyik. Dünyamızı,
dünyanı dərkimizi dörd bir tərəfdən əhatə – Bizim qalaktika sıxıla bilər, yaxud
edən sirli divarlar bizim xəyal qırıqlığına dağılıb özü öz üzərinə tökülə bilər – qırmızı
uğramağımız üçün deyil, üzümüzü yerini mavi ilə əvəz edər. Bütün qalaktikalar
gələcəkdən geriyə, bu günə, həyata, hal- bir yerdə, sanki gah genişlənən, gah da
hazırkı mövcudiyyətimizə çevirməyimiz sıxılan qəlbi xatırladır və onun ulduzlar
üçündür. arasındakı sərin yerlərində bəşər nəslinin
sporları yetişir; payızın kollapsında əbədi
Nəhayətlilik və nəhayətsizlik susacaq, genişlənib sıxılan bir qəlb. Bəlkə,
elə qalaktikalar da əbədi genişlənəcək.
– Kosmos – məkan-zaman axınında
baş verən hadisələrin; alovların, atomların, – Sonsuzluq – Simurq quşu, yaxud
formaların, toqquşmaların, cəzb olunmal- sonsuz genişlənmə. İstənilən halda, müasir
arın, mutasiyaların həndəsi silsilə şəklində astrofiziklər Heraklitin ağlına gələni artıq
sonsuzluğa qədər artmasıdır; Qanun çoxdan bilirlər: günəşlərin hər biri getdikcə
özünün Xaosla qarşıdurmasından yalnız daha çox közərəcək və axırda mütləq öz
bu yolla salamat çıxa bilər; və yalnız bu ulduzlar sistemini məhv edəcək. Pəncə-
yolla Xaos özünün Qanunla qarşıdurma- rənizdən boylanın: gördüyünüz nə varsa,
sında salamat qala bilər. alovdan-alova keçid mərhələsində olan
donmuş alovdan başqa bir şey deyil.
– Yalnız sonsuzluğa qədər artan Şəhərlər, tənliklər, sevib-sevilənlər, mənzə-
kosmosda qayda və qaydasızlığın əbədi rələr, hər şey bir hədəfə – hidrogen pu-
var olması mümkündür və kosmosun tasına doğru gözüyumulu şütüyür.
mənası yalnız onun sonsuzluğa qədər
artıb genişlənməsindədir. Və deməli, onu – Biz öz kainatımız üçün başlanğıcların
yaratmayıblar, o, daim var olub. başlanğıcı olan bir nöqtəni müəyyən edə
bilsək belə, yəqin ki, əlimiz yetən müşahidə
– Yaradılmış nəyinsə son variantı nöqtəsinin görünən üfüqlərindən kənarda
ağlasığmazdır. Әgər yaradanın faili-muxtar mövcud olan (bəlkə də, heç olmayan)
olmadığını fərz etsək, onun bir zamanlar nəsnənin öz başlanğıcını haradan götürdü-
bundan xəbərdar ola-ola heç bir şey yünü aydınlaşdıra bilmərik. Bizim müasir
etmədiyini, başqa bir zamansa birdən- biliklərimizin sərhədlərindən kənarda
birə götürüb bütün əskikləri düzəltdiyini yerləşən nə varsa, hamısını elmi baxımdan
güman etmək absurd olardı. Nəyə inanmaq yox hesab etmək daha asandır, lakin
daha asandır? Bir nəsnənin daim olmasına, məntiq nöqteyi-nəzərindən şanslar eyni
yoxsa bir zamanlar heç nəyin olmamasına? olsa da, praktiki ehtimal baxımından onların
hamısı mənim tərəfimdədir.
– Xristianlıq dünyanın yaranışının
əvvəli, ortası və sonu olduğunu öyrədir. – Heç bir şey – hətta ayrılıqda qəbul
Qədim yunanlar isə yaradılışın zamandan edilmiş kosmos belə, öz sırasında tək
deyil, əvəzində isə hər şey öz mövcudiy-
yətində tam unikaldır.
