Page 251 - "Xəzər" 2017
P. 251
İKİNCİ DӘRS – Çətin dərk olunan məqamlardan 251
danışırsınız, bir az geniş izah verə bi- 2017
Suallar və cavablar lərsizmi?
(11 noyabr 1941-ci il) Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
– Bu halda, iki məqama diqqət yetir-
Mühit mək lazımdır. Birincisi, əgər xarakter eti-
barilə qapalı adamsınızsa, təsir zəifləyir.
– Aktyor mühiti əşyalardanmı yara- İkincisi, qarşı tərəf, yəni tamaşaçı bu təsi-
dır, yoxsa bunlar öz-özlüyündə ayrı-ay- rin altına düşməyəndə istənilən effekt alın-
rı atributlardır? mır. Hər iki halda harmoniya pozulur. Bu,
o demək deyil ki, mühitə kor-koranə tabe
– Aktyor dolğun mühiti təsəvvüründə olmalıyıq, sadəcə mühitin tələb etdiyi şərt-
canlandırmalıdır. Çünki bu, onun peşəsi- ləri başa düşməliyik. Bunun üçün hissləri
dir. Mühazirədə yol qəzası ilə bağlı yaran- işə salmalıyıq, ümumi mühiti də unutmaq
mış mühitdən danışmışdıq. Gəlin düşünək: olmaz, çünki ondan imtina etsək, təsirin
təsadüfdə kəmiyyət çoxdur, yoxsa keyfiy- səmərəsi sıfıra enəcək.
yət?
Aktyorlar tərəfindən yaradılmış bir mühiti
Təsir təsəvvürümüzdə canlandıraq: gözləmə,
yaxud nigarançılıq səhnəsi. Lakin oyun-
Küçədəki mühit kortəbiidir, səhnədə çular arasında bir obraz var ki, hamının
isə biz bilərəkdən elə bir mühit yaratmalı- ondan zəhləsi gedir. Tamaşaçı da bunu
yıq ki, istəyimizə nail olaq. Mühitdən do- yaxşı duyur. Həmin obrazın təsiri altına
ğan bir cəhət var – təsir! Onun funksiyası düşüb süni oynasaq, mühit dərhal yox
çox böyükdür, tamaşanın uğuru üçün me- olar. Yəni həmin mühiti qorumaq və inki-
yardır. Düşünürəm ki, bizi əhatə edən şaf etdirmək üçün kənar təsirlərdən xilas
dünyadakı təsirləri nə təhlil metodu, nə olub, obrazı yalnız səhnədə dolaşan mühi-
də hər hansı fizioloji üsullarla təyin etmək tin təsiri altında yaşatmaq lazımdır.
mümkündür. Həyatımız başdan-başa
müəyyən təsirlərdən asılıdır. Mühit isə bu İndi isə təsəvvür edin ki, xoşagəlməz,
təsirləri doğuran mənbədir. Təsirin mahiy- gərgin bir mühitdə kimisə gözləyirik. Әli-
yəti çox mürəkkəbdir, onu anlamaq üçün mizdən gələni etməliyik ki, gərgin mühit
mühiti yaradan səbəbləri araşdırmaq la- davam etsin, tamaşaçının həyəcanı so-
zımdır. yumasın. Әgər həmin şəraitə uyğun inan-
dırıcı oyun nümayiş etdirsək, mühiti yaşa-
– Əgər təsiri başa düşmürüksə, on- darıq, amma səhnədə özümüzü bacarıq-
dan necə istifadə edə bilərik? sız aparsaq, şişirtməyə yol versək, min
bir səylə ərsəyə gəlmiş mühit itər. Beləlik-
– Çox rahat. Bu təsirlər özləri bizə lə, mühiti yaşatmaq üçün bir şərt var –
doğru can atır, əgər onları yaratdığımız oyun inandırıcı olmalıdır, əks təqdirdə,
mühitə çağırırıqsa, dərhal peyda olurlar. həm aktyorlar arasında, həm də aktyor-
Təsir bizdən qaçıb uzaqlaşmır, əksinə, larla «təsir» arasında əlaqə pozulacaq.
bütün vasitələrlə köməklik göstərməyə ça-
lışır. Amma təsir idrakla barışa bilmir, əgər – Mənə elə gəlir ki, mühit səhnədə
hisslər və istək bəllidirsə, idrakı ram edə oyundan doğan məhsuldur. Mühit kon-
bilmişiksə, təsir hökmən səmərə verəcək. kret bir hadisənin ətrafında formalaşır.
Bir aktyor kimi belə başa düşürəm ki,
danışırsınız, bir az geniş izah verə bi- 2017
Suallar və cavablar lərsizmi?
(11 noyabr 1941-ci il) Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
– Bu halda, iki məqama diqqət yetir-
Mühit mək lazımdır. Birincisi, əgər xarakter eti-
barilə qapalı adamsınızsa, təsir zəifləyir.
– Aktyor mühiti əşyalardanmı yara- İkincisi, qarşı tərəf, yəni tamaşaçı bu təsi-
dır, yoxsa bunlar öz-özlüyündə ayrı-ay- rin altına düşməyəndə istənilən effekt alın-
rı atributlardır? mır. Hər iki halda harmoniya pozulur. Bu,
o demək deyil ki, mühitə kor-koranə tabe
– Aktyor dolğun mühiti təsəvvüründə olmalıyıq, sadəcə mühitin tələb etdiyi şərt-
canlandırmalıdır. Çünki bu, onun peşəsi- ləri başa düşməliyik. Bunun üçün hissləri
dir. Mühazirədə yol qəzası ilə bağlı yaran- işə salmalıyıq, ümumi mühiti də unutmaq
mış mühitdən danışmışdıq. Gəlin düşünək: olmaz, çünki ondan imtina etsək, təsirin
təsadüfdə kəmiyyət çoxdur, yoxsa keyfiy- səmərəsi sıfıra enəcək.
yət?
Aktyorlar tərəfindən yaradılmış bir mühiti
Təsir təsəvvürümüzdə canlandıraq: gözləmə,
yaxud nigarançılıq səhnəsi. Lakin oyun-
Küçədəki mühit kortəbiidir, səhnədə çular arasında bir obraz var ki, hamının
isə biz bilərəkdən elə bir mühit yaratmalı- ondan zəhləsi gedir. Tamaşaçı da bunu
yıq ki, istəyimizə nail olaq. Mühitdən do- yaxşı duyur. Həmin obrazın təsiri altına
ğan bir cəhət var – təsir! Onun funksiyası düşüb süni oynasaq, mühit dərhal yox
çox böyükdür, tamaşanın uğuru üçün me- olar. Yəni həmin mühiti qorumaq və inki-
yardır. Düşünürəm ki, bizi əhatə edən şaf etdirmək üçün kənar təsirlərdən xilas
dünyadakı təsirləri nə təhlil metodu, nə olub, obrazı yalnız səhnədə dolaşan mühi-
də hər hansı fizioloji üsullarla təyin etmək tin təsiri altında yaşatmaq lazımdır.
mümkündür. Həyatımız başdan-başa
müəyyən təsirlərdən asılıdır. Mühit isə bu İndi isə təsəvvür edin ki, xoşagəlməz,
təsirləri doğuran mənbədir. Təsirin mahiy- gərgin bir mühitdə kimisə gözləyirik. Әli-
yəti çox mürəkkəbdir, onu anlamaq üçün mizdən gələni etməliyik ki, gərgin mühit
mühiti yaradan səbəbləri araşdırmaq la- davam etsin, tamaşaçının həyəcanı so-
zımdır. yumasın. Әgər həmin şəraitə uyğun inan-
dırıcı oyun nümayiş etdirsək, mühiti yaşa-
– Əgər təsiri başa düşmürüksə, on- darıq, amma səhnədə özümüzü bacarıq-
dan necə istifadə edə bilərik? sız aparsaq, şişirtməyə yol versək, min
bir səylə ərsəyə gəlmiş mühit itər. Beləlik-
– Çox rahat. Bu təsirlər özləri bizə lə, mühiti yaşatmaq üçün bir şərt var –
doğru can atır, əgər onları yaratdığımız oyun inandırıcı olmalıdır, əks təqdirdə,
mühitə çağırırıqsa, dərhal peyda olurlar. həm aktyorlar arasında, həm də aktyor-
Təsir bizdən qaçıb uzaqlaşmır, əksinə, larla «təsir» arasında əlaqə pozulacaq.
bütün vasitələrlə köməklik göstərməyə ça-
lışır. Amma təsir idrakla barışa bilmir, əgər – Mənə elə gəlir ki, mühit səhnədə
hisslər və istək bəllidirsə, idrakı ram edə oyundan doğan məhsuldur. Mühit kon-
bilmişiksə, təsir hökmən səmərə verəcək. kret bir hadisənin ətrafında formalaşır.
Bir aktyor kimi belə başa düşürəm ki,
