Page 247 - "Xəzər" 2017
P. 247
adır? Heç kim! Qəza mühitinin müəlli- Hisslər 247
fini tapa bilməyəcəksiniz. Bununla belə, 2017
axı kimsə bu mühiti yaradıb! Çox qəribə Nəinki Amerikada, hətta bütün dünya-
məsələdir və fizioloqlar bunu izah etmək- nın müasir yaşam tərzində bir «xəstəlik» Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
də acizdirlər – onlar yalnız zəkanın gücünə tüğyan edir: özünə qapılmaq, ürəkdən ke-
istinad edirlər. «Bu mühit hardan doğub çən hissləri hamıdan gizlətmək və ünsiy-
və onun yaradıcısı kimdir?» sualına ca- yətdən qaçmaq. Bu xəstəlik elə güclü kök
vab tapmaq çətindir, bəlli olan budur ki, salıb ki, aktyorlar nəinki səhnədə mühit
qəza yerində bir mühit mövcuddur. yarada bilir, hətta hisslərini bir-biri ilə
bölüşməyə utanırlar. Bəzən bizə elə gəlir,
Başqa nümunə gətirək. Qədim qəsrə bətnimizdə iblis gizlənib və əgər kiməsə
gəlmisiniz, əhvali-ruhiyyənizdən asılı ol- ürəyimizi açmağa cürət etsək, iblis mütləq
mayaraq, qəsrin divarları arasında hökm bizi məsxərəyə qoyacaq.
sürən mühiti dərhal duyacaqsınız. Bu
mühiti kim yaradıb? Axı burada kimsə ya- Bu cür mənfi hisslərlə yaşayıb iblisin
şamır, köhnə binadır. Bəlkə, divarlar, qa- quluna çevrilsək, səhnədə heç bir mühit
pılar, pəncərələr? Bunu kim təsdiq edə bi- yarada bilməyəcəyik və məcbur qalıb tə-
lər? Amma razılaşın ki, qəsrdə bir mühit kəbbürlü «MӘN» adlı fərdi hissimizi səh-
var və siz onu hiss edirsiniz. Qəza yerin- nədə təqlid etməklə məşğul olacağıq.
də isə tam fərqli mühit duymuşdunuz. Bu «MӘN» – çevrədəkilər üçün çox maraq-
necə baş verdi? Әvvəlcə, əhvali-ruhiyyə- sızdır, onu səhnədən tamaşaçıya sırıma-
niz, hissləriniz və mühit arasında qısa ğa çalışanda heç bir effekt vermir, obraz
«çəkişmə» oldu, bu hissləri özünüzdən mənasız və sönük alınır. Səhnədə «MӘN»
uzaqlaşdırmağa çalışsanız da, sonda məğ- kənara qoyulmalı və ən təsirli, qəlbləri oy-
lub oldunuz. Hər tamaşanın özünəməx- nadan hisslər tərənnüm olunmalıdır.
sus mühiti olmalıdır. Oynanılan hər bir
səhnə öz fərdi mühiti ilə fərqlənməlidir – Mühit bizə nəfəs verir, ətrafımızda hü-
ona görə belə deyirəm ki, tamaşaların dudsuz fəza yaradır. Mühit dərin hiss və
böyük əksəriyyətində heç də həmişə belə emosiyaları, arzuları açıb göstərir. Səhnə-
olmur. Niyə? İntellekt soyuq, cansıxıcı də mühit yaranmayıbsa, deməli, aktyorla-
qavrayışdır, o nəinki bizim şəxsi hissləri- rın əl-qolu bağlıdır, oynaya bilməyəcəklər.
mizin düşməni, həm də tamaşanın ümu-
mi mühitinin düşmənidir, çünki qavrayış Səhnədə mühit yaratmağın müəyyən
gördüklərimizi başqa cür dərk etmək istə- yolları var, gəlin bunu araşdıraq. Mühit ta-
yir, o, hisslərin düşmənidir, onları görən maşanın «canıdır». Yaşadığımız mürək-
gözü yoxdur. Məlumdur ki, bəzən hisslərə kəb zəmanənin hisslərə, duyğulara böyük
güc verir, ürəyimizin səsini dinləyirik, ne- ehtiyacı var. Mənəviyyatımız azad deyil,
cə deyərlər, hissə qapılırıq, qavrayış bu- çünki həm özümüzün, həm də sənət dost-
nu dərhal duyur və beynimizə siqnal göndə- larımızın ürək çırpıntılarını dinləməkdən
rir ki, «belə olmaz, soyuq ağılla düşünmək çəkinirik. Әvvəlcə, bir aktyor kimi özümüzü
lazımdır». Amma könül duyğularının, ar- gündəlik həyatda bizi əhatə edən mühiti
zuların yanında, qavrayış gücsüzdür, heç öyrənməyə alışdırmalıyıq. Bu işi şüurlu
nəyə yaramır. surətdə görməliyik. Qonaq getdiyiniz ev-
də, yaxud idarədə qarşılaşdığınız mühit
barədə fikir yürüdün, onu dostlarla müza-
kirə edin. Tezliklə əmin olacaqsınız ki, hər
fini tapa bilməyəcəksiniz. Bununla belə, 2017
axı kimsə bu mühiti yaradıb! Çox qəribə Nəinki Amerikada, hətta bütün dünya-
məsələdir və fizioloqlar bunu izah etmək- nın müasir yaşam tərzində bir «xəstəlik» Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
də acizdirlər – onlar yalnız zəkanın gücünə tüğyan edir: özünə qapılmaq, ürəkdən ke-
istinad edirlər. «Bu mühit hardan doğub çən hissləri hamıdan gizlətmək və ünsiy-
və onun yaradıcısı kimdir?» sualına ca- yətdən qaçmaq. Bu xəstəlik elə güclü kök
vab tapmaq çətindir, bəlli olan budur ki, salıb ki, aktyorlar nəinki səhnədə mühit
qəza yerində bir mühit mövcuddur. yarada bilir, hətta hisslərini bir-biri ilə
bölüşməyə utanırlar. Bəzən bizə elə gəlir,
Başqa nümunə gətirək. Qədim qəsrə bətnimizdə iblis gizlənib və əgər kiməsə
gəlmisiniz, əhvali-ruhiyyənizdən asılı ol- ürəyimizi açmağa cürət etsək, iblis mütləq
mayaraq, qəsrin divarları arasında hökm bizi məsxərəyə qoyacaq.
sürən mühiti dərhal duyacaqsınız. Bu
mühiti kim yaradıb? Axı burada kimsə ya- Bu cür mənfi hisslərlə yaşayıb iblisin
şamır, köhnə binadır. Bəlkə, divarlar, qa- quluna çevrilsək, səhnədə heç bir mühit
pılar, pəncərələr? Bunu kim təsdiq edə bi- yarada bilməyəcəyik və məcbur qalıb tə-
lər? Amma razılaşın ki, qəsrdə bir mühit kəbbürlü «MӘN» adlı fərdi hissimizi səh-
var və siz onu hiss edirsiniz. Qəza yerin- nədə təqlid etməklə məşğul olacağıq.
də isə tam fərqli mühit duymuşdunuz. Bu «MӘN» – çevrədəkilər üçün çox maraq-
necə baş verdi? Әvvəlcə, əhvali-ruhiyyə- sızdır, onu səhnədən tamaşaçıya sırıma-
niz, hissləriniz və mühit arasında qısa ğa çalışanda heç bir effekt vermir, obraz
«çəkişmə» oldu, bu hissləri özünüzdən mənasız və sönük alınır. Səhnədə «MӘN»
uzaqlaşdırmağa çalışsanız da, sonda məğ- kənara qoyulmalı və ən təsirli, qəlbləri oy-
lub oldunuz. Hər tamaşanın özünəməx- nadan hisslər tərənnüm olunmalıdır.
sus mühiti olmalıdır. Oynanılan hər bir
səhnə öz fərdi mühiti ilə fərqlənməlidir – Mühit bizə nəfəs verir, ətrafımızda hü-
ona görə belə deyirəm ki, tamaşaların dudsuz fəza yaradır. Mühit dərin hiss və
böyük əksəriyyətində heç də həmişə belə emosiyaları, arzuları açıb göstərir. Səhnə-
olmur. Niyə? İntellekt soyuq, cansıxıcı də mühit yaranmayıbsa, deməli, aktyorla-
qavrayışdır, o nəinki bizim şəxsi hissləri- rın əl-qolu bağlıdır, oynaya bilməyəcəklər.
mizin düşməni, həm də tamaşanın ümu-
mi mühitinin düşmənidir, çünki qavrayış Səhnədə mühit yaratmağın müəyyən
gördüklərimizi başqa cür dərk etmək istə- yolları var, gəlin bunu araşdıraq. Mühit ta-
yir, o, hisslərin düşmənidir, onları görən maşanın «canıdır». Yaşadığımız mürək-
gözü yoxdur. Məlumdur ki, bəzən hisslərə kəb zəmanənin hisslərə, duyğulara böyük
güc verir, ürəyimizin səsini dinləyirik, ne- ehtiyacı var. Mənəviyyatımız azad deyil,
cə deyərlər, hissə qapılırıq, qavrayış bu- çünki həm özümüzün, həm də sənət dost-
nu dərhal duyur və beynimizə siqnal göndə- larımızın ürək çırpıntılarını dinləməkdən
rir ki, «belə olmaz, soyuq ağılla düşünmək çəkinirik. Әvvəlcə, bir aktyor kimi özümüzü
lazımdır». Amma könül duyğularının, ar- gündəlik həyatda bizi əhatə edən mühiti
zuların yanında, qavrayış gücsüzdür, heç öyrənməyə alışdırmalıyıq. Bu işi şüurlu
nəyə yaramır. surətdə görməliyik. Qonaq getdiyiniz ev-
də, yaxud idarədə qarşılaşdığınız mühit
barədə fikir yürüdün, onu dostlarla müza-
kirə edin. Tezliklə əmin olacaqsınız ki, hər
