Page 246 - "Xəzər" 2017

maq üçün bir üsul fikirləşib tapdılar – bu, razı «MӘN-MӘN» deyən səhnəyə çıxıb

«teatr» idi. Şübhəsiz, teatrın yaranma ta- ağlına gələni danışır, kimsəni düşünmə-

rixi və onun qədim kökləri barədə ətraflı dən yalnız özünün daxili tələbatını ödə-

məlumatınız var. Razılaşın ki, min il əvvəl məyə çalışır.

bəşər övladının kəşf etdiyi teatr cılızlaşa- Teatrda üç sahə bir-birindən parçalanıb

raq, getdikcə tənəzzülə uğrayır. ayrıla bilər: 1. İdeyalar; 2. Hisslər; 3. İm-
Amma bir məsələ var ki, başlanğıc pulslar. Mən yazılmış pyesi nəzərdə tutmu-
ram, çünki pyes əslində partituranı xatırla-
güclüdürsə, sonluq ondan da güclü ola bi- dır – simvollardan və bizim səhnədə deyə-
lər. Bununla belə, teatrın səviyyəsini yüksəlt- cəyimiz mətnlərdən ibarətdir. Lakin yazıl-
mək üçün hələ çox işlər görmək lazımdır. mış pyes hələ səhnədə hər şeyin canlandı-
Bəzi itirilmiş və unudulmuş şeyləri yeni- ğı və hərəkət etdiyi teatr tamaşası deyil.
dən kəşf edib geri qaytarmaq lazım gələ-
cək. Düşünürəm ki, müasir dövrün tələb-

lərinə cavab verən teatrı əvvəlki səviyyə- Mühit
sinə çatdırmaq üçün əlimizdən gələni et-

məliyik. Bu, ümumbəşəri mədəniyyətin Tamaşa müstəqil varlıqdır, «niyə?» sua-

yüksəlməsinə güclü təkan verərdi. Kimsə
246 qətiyyətlə teatrın tənəzzülə doğru getdiyi- lının doğurduğu ideyaların açılmasına xid-
mət göstərir. Bu ideyaların təzahürü ola-
2017 ni desə də, hətta bunu sonun başlanğıcı raq səhnədə incə hisslər, qəlbləri riqqətə
kimi görsə də, əslində bütün əxlaqi moizə-

lər teatrla müqayisədə heç nədir! gətirən mühit yaranır – biz bütün bunları

səhnə mühiti adlandırırıq. Bu, tək-tək ak-

Teatrın tənəzzülü tyorların səhnədə yaşadığı hisslər, həyə-

can və arzular deyil, tamaşanın ümumi

Başlanğıcda nə vardı, bəs sonda nə mühitidir.

Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri olmalıdır və teatrın tənəzzülü nə demək- İcazənizlə, «mühit» deyəndə nəyi nə-
dir? Bildiyiniz kimi, başlanğıcda teatr hər- zərdə tutduğumu dolğun misallarla izah
tərəfli əqli inkişaf üçün müəyyən impulslar edim. Yol qəzasını təsəvvürdə canlandı-
yaradan bir vasitə idi. Sonda isə teatr bə- raq – hadisə baş vermiş məkanda müəy-
şəriyyətin əldə etdiyi bütün bilgiləri ötürmək yən bir mühit dolaşır. Səhnəyə çıxırsınız,
yolu ilə insan həyatını daha da gözəlləş- burada hamı vurnuxur, oturub-durur, ya
dirməyə xidmət edəcək. Bu bilgilər dam- da hərəkətsiz dayanıb. Səhnədə nə baş
cı-damcı toplanır, yüksək ideyalar, emosi- verdiyini başa düşməzdən əvvəl burada
yalar və güclü impulslarla zənginləşərək hökm sürən mühiti hiss etməlisiz. Kimin
yenidən teatra qayıdır. Bəs tənəzzül? Bu, ürəyi hansı hisslərlə döyünür? Yol qəza-
cansıxıcı eqosentrizmdir. Yəni dünyanı sını araşdıran polis nəfərinin hissləri tam
MӘN yaratmışam, MӘNdən yoxdur, MӘN fərqlidir, amma mühiti yaradan onun hiss-
səhnəyə çıxıb sevgimi, nifrətimi istədiyim ləri, duyğuları deyil. Qəzada zərərçəkmiş
kimi göstərirəm – MӘN, MӘN, MӘN... Tə- şəxs tamam başqa hisslər keçirir, lakin bu
nəzzül – teatrın məhvi elə bu deməkdir. da qəzanın mühitini yaratmır. Kənarda da-
Təkəbbürlü «MӘN» məhvin ən uyğun tə-

zahürüdür, birbaşa teatrın köklərini dağı- yanıb ürəkağrısı ilə bu acınacaqlı mənzə-

dır. Teatr impuls alıb-vermək funksiyasını rəni seyr edirik, bizim əhvali-ruhiyyəmiz

itirir, əvəzində, həmin o eqoist və özündən- də bu mühiti doğurmur. Bəs mühiti kim